در این بخش از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا یکی از کاربردی ترین موضوعات مربوط به حوزه اختلالات کودکان با عنوان لجبازی و نافرمانی مقابله ای کودکان و درمان روانشناختی این اختلال را برای شما کاربران محترم وب سایت برنا اندیشان قرار دهیم.

لجبازی و نافرمانی مقابله ای کودکان و درمان روانشناختی این اختلال

مقاله لجبازی و نافرمانی مقابله ای کودکان به صورت کامل این اختلال را مورد بررسی قرار داده و ابعاد مختلف آن را به همراه روش های درمانی آن اختلال بیان می کند.

تا به حال دیده اید فرزندانی را که با کوچکترین مشکلی از کوره در می روند، جر و بحث می کنند یا از اصول و خواسته های بزرگتر ها نافرمانی می کنند ؟! در ابتدا تصور می کنید که فرزندتان سرسخت و یکدنده و لجباز است اما در صورت مداومت باید بدانید که او دچار نوعی اختلال نافرمانی است.

به طور کلی نمی‌توان نافرمانی کودکان را یک مشکل یا مساله جدی درنظر گرفت اما زمانی که کودکی این عادت رفتاری را بیش از ۶ ماه ادامه بدهد و در مقایسه با هم‌سالانش رفتار پرخاشگرانه شدیدتری داشته باشد مساله نگران کننده است. این می‌تواند به معنای آن باشد که کودک دچار نوعی از اختلال رفتاری است که آن را اختلال نافرمانی مقابله جویانه می‌نامند.‌

علائم لجبازی و نافرمانی مقابله ای کودکان

از کوره در رفتن، مشاجره با بزرگسالان، سرپیچی فعالانه از مقررات و درخواست بزرگسالان و یا عدم همکاری با آنها.
تعمد در ناراحت کردن دیگران، سرزنش دیگران به خاطر اشتباهات و سوء رفتار خود، زودرنجی و زود ناراحت شدن از دیگران.
دلخوری و کینه توزی و انتقام جویی خود را نشان میدهد.
این اختلال یک اختلال تدریجی و مزمن است که تقریباً همیشه در روابط بین فردی و عملکرد تحصیلی کودک تداخل می کند.
این کودکان اغلب دوست و رفیقی ندارند و روابط انسانی برای آنها رضایت بخش نیست.
آنها با وجود داشتن هوش کافی، به دلیل عدم مشارکت و مقاومت در برابر توقعات خارجی و اصرار بر حل مشکلات بدون کمک دیگران، در مدرسه پیشرفتی ندارند.
مشکلات یاد شده موجب کاهش اعتماد به نفس،‌ تحمل کم برای ناکامی، خلق افسرده و حملات کج خلقی میشوند.

علل ایجاد اختلال لجبازی – نافرمانی مقابله ای

عوامل بسیاری مطرح شده است که از مهمترین آنها عوامل خانوادگی است.

خانواده نخستین و بادوامترین عاملی است که به عنوان سازنده و زیربنای شخصیت و رفتارهای بعدی کودک شناخته شده و باید ریشه بسیاری از اختلالات شخصیت و بیماریهای روانی را در پرورش اولیه در خانواده جستجو کرد.

مشکلات روانی والدین، بخصوص مادر، در رشد و حفظ اختلال نافرمانی مقابله ای کودک اثرگذار است. در این موارد مداخلاتی که برای ارتقاء سلامت خانواده انجام می شود، می تواند در کاهش اختلال کودکان موثر واقع شود.

در این موارد سعی محققین بر این است که موراد ذیل را در خانواده افزایش دهند :

دانش، مهارت، اعتماد به نفس، خودکارآمدی در تربیت کودکان،‌ گسترش سرگرمی و ایمنی و پرورش و ایجاد محیط هایی با تعارض کمتر برای کودکان، کارآمدی رفتاری،‌ هوشی،‌ زبانی، ‌عاطفی و اجتماعی کودکان از طریق مهارت های فرزندپروی مثبت.

تکنیک های رفتار درمانی موثر برای اختلال نا فرمانی مقابله ای

قرار داد همبستگی:

یکی از تکنیک های رفتار درمانی برای درمان اختلال رفتاری کودکان استفاده از قرار داد همبستگی می باشد. قرار داد همبستگی یعنی تنظیم قرارداد رفتاری روزانه برای مشخص کردن انتظارات رفتاری و وابسته های آن (مثل جوایز و تنبیه ها) برای رفتار های کودک. در این روش کودک هر روز به ازای هر رفتار مثبت ،پاداش و برای رفتار منفی ، تنبیهی ملایم دریافت خواهد کرد.

روند انجام این قرار داد شامل سه گام می باشد :

گام اول مشخص کردن انتظارات رفتاری :اولین گام در نوشتن قرار داد رفتاری ،تعریف واضح رفتار هدف مرتبط با قرار داد می باشد.رفتار های هدف باید با اصطلاحات عملیاتی عینی که نیاز به استنباط ندارند تعیین شوند.بدین معنا که در این مرحله والدین باید انتظارات خود را از کودک به صورت واضح و شفاف مشخص کنند

در این گام این نکته حایز اهمیت می باشد که باید انتظارات رفتاری صریح و روشن باشند و برای کودک کاملا مشخص باشد که چه انتظاراتی از او هست و باید انجام دهد تا در عوض آن پاداش دریافت کند و باید اطمینان حاصل شود که کودک آن ها را کاملا متوجه شده است. برای مثال اگر والدین بگویند که “هر چیزی که می گویم باید گوش کنی” این جمله بسیار مبهم و کلی است. پس می بایست به این صورت عنوان شود که “من از تو می خواهم که فقط با یک بار درخواست تکالیفت را انجام دهی”. این جمله مشخص تر از درخواست قبلی می باشد و نکته ی حائز اهمیت دیگر در این زمینه این است که سطح توقعات والدین نباید بیش از توان کودک باشد . نباید فراموش شود که هدف رفتار درمانی شکل دهی رفتار مطلوب است پس نباید از ابتدا از کودک بیش از توان او انتظار داشت.

گام دوم تعیین اینکه چگونه رفتار های هدف اندازه گیری خواهد شد: والدین و یا درمانگر باید مدرک عینی از وقوع رفتار های هدف داشته باشند . به عبارت دیگر باید قادر به ثابت کردن وقوع با عدم وقوع رفتار های هدف داشته باشند.به طوری که تعهدات به طور صحیح قابل اجرا باشند.

پیشنهاد ویژه:کارگاه آموزش کامل بازی درمانی برای کودکان

گام سوم تعیین زمانی که رفتار باید اجرا شوند: هر قرار داد باید چهارچوب زمانی داشته باشد تا در آن زمانی که رفتار باید رخ دهد(یا رخ ندهد)به منظور اجرای تعهدات اجرا شود به منظور اجرای تعهدات مشخص شود.

گام چهارم مشخص کردن امتیازات بدست آوردنی یا از دست دادنی متناسب با رفتار کودک(تقویت کننده ها): این مرحله شامل ساختن منو پاداش می باشد. از خود کودک پرسیده شود که می خواهد چه پاداشی بگیرد و چه انتظاراتی از والدین دارد در این جا امتیاز هایی که کودک می تواند بدست آورد یا ممکن است از دست بدهد باید مشخص شود. کودکان اغلب نسبت به قرار داد های وابستگی ظنین هستند و آن را بصورت یک تکنیک یا استراتژی زورگویانه ی والدین نسبت به خود جهت تحت فشار قرار دادن وی برای اجبار سلطه پذیری می بینند. پس بهتر است با شرکت دادن کودک در تدوین قرار داد وابستگی این احساس را در او ایجاد کرد که قرار داد وابستگی قراردادی دو جانبه می باشد و این قرار داد را والدین و کودک همراه هم انجام می دهند.در این صورت کودک همکاری بیشتری با والدین خود خواهد داشت.

گام پنجم به انجام رساندن قرار داد: این مرحله شامل تعریف راه عبوری است که به پاداش ها و رفتار ها مربوط می شود. در این مرحله انتظارات رفتاری و امتیازاتی که در قبال آن کسب خواهد شد و یا از دست خواهد رفت باید مشخص شود.

میتوان در این مرحله از اقتصاد ژتونی استفاده کرد. در این روش ژتون ها می توانند انواع وسایل کوچک و متفاوتی مانند مهره، دگمه، ستاره و .. باشد. به این معنا که برای رفتار های مطلوب کوچکتر تعداد کمتری ژتون و برای رفتار های مطلوب بزرگتر تعداد بیشتری ژتون در نظر گرفته شود. حال می توان برای ژتون ها قرار داد گذاشت. برای مثال با سه ژتون کودک می تواند برنامه ی تلویزیونی مورد علاقه اش را ببیند و با شش ژتون به سینما برود.

در مورد استفاده از ژتون ها باید موارد زیر رعایت شوند:

1) ژتون ها باید طوری انتخاب شوند که کودک بتواند آنها را ببیند و لمس کند و بشمارد.

2) کودک بتواند آن را جایی جمع کرده و پس انداز کند.

3) کودک باید آگاهی داشته باشد که می تواند این ژتون ها را با تقویت کننده های ملموس مورد علاقه معاوضه کند.

4) امکان بدست آوردن ژتون از هیچ طریق دیگری، به غیر از رفتاری که در برنامه قرار داده شده برای کودک وجود نداشته باشد.

تکنیک توقف موقت بازی:

این تکنیک شامل دور کردن کودک از محیط و فعالیت‌ها، هنگامی است که رفتار نامناسب و ناپسندی انجام می‌دهد، و قرار دادن او در مکانی خاص‌ به مدت زمانی مشخص است تا ساکت باشد و به رفتار خود بیندیشد.

1) مکانی در خانه مشخص شود که برای این کار مناسب باشد. یک صندلی در راهرو یا گوشه‌ای از خانه مناسب است.این مکان‌ نباید خیلی بسته،تاریک یا ترسناک باشد. هم چنین باید به گونه‌ای باشد که امکانی برای سرگرمی نداشته باشد. برای مثال، در مقابل‌ تلویزیون یا رایانه، یا در یک محل بازی نباشد. اشیای موجود در محل باید برای کودک کسل کننده باشند و او را نترسانند.

2) یک زمان‌سنج که صدای بلندی دارد، برای مشخص کردن زمان سپری شده در توقف بازی، تهیه شود. زمان این کار با توجه به سن کودک ،بین یک تا پنج دقیقه پیشنهاد شده است و به کار می‌رود.

3) وقتی که کودک رفتار بدی را به نمایش گذاشت، از رفتار غیر قابل پذیرش او، توضیحی به دور از ابهام و عینی ارائه شود و به او گفته شود که آن را متوقف کند. به کودک هشدار داده شود که پیامد متوقف نکردن رفتارش این است که روی یک صندلی برای توقف‌ موقت بازی بنشیند. اگر کودک شما رفتار ناپسند را متوقف کند، شایسته‌ی تحسین است. بهتر است والدین قبل از شروع مرحله ی بعدی با صدای بلند تا 5 بشمارند.

4) زمان از لحظه ای که کودک بر روی صندلی می نشیند محاسبه می شود. اگر او سر و صدا به راه انداخت یا بدرفتاری کرد، زمان از اول محاسبه می شود اگر صندلی را ترک‌ کرد، او را برای نشستن روی صندلی هدایت کرده و دوباره زمان‌سنج را تنظیم می شود. باید ساکت باشد و رفتار خوبی داشته باشد تا زمان به‌ پایان برسد، اگر این شیوه نتیجه نداد، والدین می توانند یکی از امتیازات آینده ی او را از او بگیرند مثلا، اگر کودک روی صندلی ننشست باید 30 دقیقه زودتر به رختخواب برود.

5) بعد از این که زمان‌سنج زنگ زد، ممکن است کودک شما با انرژی برخیزد و دوباره فعالیت‌ها را شروع‌ کند.کودک، زمان توقف را سپری کرده است و بنابراین نیازی به ادامه‌ی مشاجره در خصوص رفتار ناپسندش نیست.

معرفی یار مهربان