برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
یکی از مشکلاتی که در بین سالمندان رواج دارد ناامیدی در سالمندان است که باعث می شود تا بر روی موضوع امید در سالمندان و همچنین سلامت جسمی آن ها تاثیر بگذارد. به یاد داشته باشید که یک سالمند ناامید همچنین در روابط اجتماعی نیز دچار مشکل می شود.
به همین دلیل هم خود سالمند و هم اطرافیان سالمند باید تلاش کنند که فرد سالمند از سلامت روان بالایی برخوردار باشد و بتوانید مانند سایر اعضای جامعه با نشاط و امید بالا زندگی کند.
به دلیل اهمیتی که موضوع امید در بین سالمندان دارد در این بخش از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای با عنوان درمان ناامیدی در سالمندان و افزایش سلامت روان را در اختیار شما علاقه مندان به علم روانشناسی قرار دهیم تا بتوانید با انجام چند تکنیک ساده به سالمندان کمک کنید که از کیفیت بالای زندگی برخوردار شوند.
نگاهی به موضوع دوران سالمندی
زمانی که شما مدام به فردی انرژی منفی منتقل می کنید و همواره به او می گویید که تو نمی توانی، تو ناامیدی و سایر جملات منفی باعث می شود تا در گذر زمان او به یک انسان ناامید و بدون اعتماد به نفس تبدیل شود و نباید از او انتظار سلامت روانی بالایی داشته باشیم.
به همین دلیل شما باید با دوران سالمندی به طور کامل آشنا شوید و نقاط مثبت و نقاط رو به بهبود آن ها را بشناسیم تا بتوانیم در این زمینه به آنها کمک کنیم.
نکته مهمی که وجود دارد این است که ما نمی توانیم دوران سالمندی را به عنوان یک دوره مجزا در نظر بگیریم چرا که برخی از مشکلات این دوره در سایر دوران زندگی نیز وجود دارد. به عنوان مثال بیشتر بیماری هایی که در دوران سالمندی مشاهده می شود در جوانان نیز وجود دارد.
بنابراین باید بدانیم که بسیاری از بیماری های خطرناک که تعدادشان کم نیست فقط در سالمندان وجود ندارد و بسیاری از افراد در سنین مختلف به آنها دچار می شوند. پیشنهاد می شود تا مقاله روانشناسی سالمندان را مطالعه نمایید.
یا زمانی که یک کودک با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کند دقیقا مشابه یک فرد سالمندی است که به سرطان مبتلاست و از این بیماری رنج می برد. بنابراین باید بدانیم که هرگز فکر نکنیم دوران سالمندی با مریض احوالی و بیماری همزمان است.
البته باید اشاره شود که برخی از بیماری ها مانند سکته قلبی و یا آلزایمر در افراد سالمند بیشتر دیده می شود ولی با این وجود دوران سالمندی به معنای عصر بروز بیماری های مهلک نیست.
سالمندی در چه سنی اتفاق می افتد؟
زمانی که انسان مسن می شود از جنبه های خاصی برخوردار می شود که می تواند هم شامل جنبه های مثبت و هم جنبه های منفی باشد. بنابراین سالمندی در گذر زمان اتفاق می افتد و فرایندهای زیستی، ادراک، رشد، تکامل و بلوغ را در بر می گیرد. به صورت عامیانه سالمندی را دوره ای می دانند که فرد در آن دوره دچار زوال عقل می شود.
پیشنهاد ویژه : آموزش برنامه ریزی برای بازنشستگی
به صورت دقیق نمی توانیم سن پیری را مشخص کنیم. زمانی که در یک جامعه امید مردم به زندگی حدود ۶۵ سال باشد طبیعی است که ۵۵ سالگی به عنوان سن پیری در نظر گرفته می شود و اگر در کشوری دیگر طول عمر متوسط مردم ۸۰ سال باشد سن پیری ۶۵ الی ۷۰ سالگی است. پس تمام این موارد مربوط به معیارهایی است که در یک جامعه وجود دارد.
انسجام و یکپارچگی در مقابل ناامیدی در سالمندی
در دوران سالمندی احساسی در انسان ایجاد می شود که از آن تحت عنوان انسجام یا یکپارچگی یاد می شود. به این معنا که فرد احساس کامل بودن می کند و از وضعیت زندگی اش راضی است. یعنی فرد توانسته است دوران قبلی زندگی اش را به خوبی بگذراند و به هویت کاملی دست یابد و به عشق خودش دست یابد و فرزندانش را به خوبی تربیت کند و حالا خودش از گذشته خودش راضی است. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله بحران وجودی را مطالعه نمایید.
بنابراین اگر فردی دوران قبلی زندگی اش را به خوبی طی کرده باشد می تواند در این سن به امید برسد و در کل از زندگی اش راضی است.
حال باید اشاره شود موضوع آن زمانی به سمت گرایشات منفی سوق پیدا می کند که فرد سالمند از وضعیت زندگی گذشته اش راضی نباشد و گمان کند که در زندگی اش تصمیمات اشتباهی گرفته است.
پیشنهاد ویژه : کارگاه آموزش کامل معنادرمانی
در این حالت گفته می شود که فرد احساس انسجام نمی کند و در نتیجه نمی تواند به ویژگی امید در زندگی دست یابد. در چنین شرایطی فرد دچار ناامیدی می شود و می داند که مرگ نزدیک است و نمی تواند کاری انجام دهد و به همین دلیل دچار غم و اندوه می شود.
اریک اریکسون که نظریه رشد روانی اجتماعی را ارائه داده است در این خصوص بیان می کند که این نگرش و افکار به صورت عصبانیت و احساس نفرت از خود بروز داده می شود. یعنی فرد سالمند بسیار از شرایط زندگی اش ناراضی است و چون نتوانسته به یکپارچگی دست یابد مدام با دیگران درگیر است و آن ها را سرزنش می کند که این رفتارها یک نوع مکانیسم دفاعی است و در واقع نشان می دهد فرد در عمق ناامیدی گرفتار شده است.
شناخت اختلالات عاطفی و روانی در دوران سالمندی
در دوران سالمندی علاوه بر مشکلات و بیماری های جسمی، فرد سالمند دچار اختلالات روانی و عاطفی نیز می شود. به طوری که بخش بزرگی از مراقبت هایی که برای افراد بالای ۶۵ سال صورت می گیرد به خاطر وجود مشکلات روانی و مسائل مربوط به سلامت روان است. پیشنهاد می شود تا مقاله چگونه شخص بهتری شویم را بخوانید.
البته همچنان باید بدانیم که ماهیت اختلال ها با سایر دوران زندگی تفاوتی ندارد، به عنوان مثال اختلال افسردگی که یک نوجوان به مبتلا می شود دقیقا به همان شکلی است که یک فرد سالمند به آن مبتلا می شود.
نکته بسیار مهمی که در این خصوص باید به آن اشاره شود این است که تصمیم گیری در رابطه با روش مراقبت از سالمند باید با توجه به شرایط موجود گرفته شود تا مانع بروز سایر مشکلات برای فرد سالمند شود.
در سالمندان زمانی که دچار مشکلات روانی می شوند سابقه بروز چنین بیماری هایی را در بستگان او و همچنین پرستاری که از مراقب می کند مورد بررسی قرار می گیرد که می تواند برای رسیدن به فرایند درمان بسیار مهم باشد. اختلالات عاطفی دوران سالمندی مشابه شرایط بیماری در افراد جوان است و می توان از طریق داروهای ضد افسردگی و مراقبت های ویژه فرایند درمان را آغاز کرد.
اختلال افسردگی در بین سالمندان
در دوران سالمندی اختلال افسردگی بسیار شایع است و حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد از افراد سالمند دچار آن میشوند که از این میان یک چهارم آن ها افسردگی را به صورت خیلی شدید تجربه می کنند. نکته بسیار مهمی که باید آن توجه نمود این است که اگر فرد سالمند در دوران نوجوانی اختلال افسردگی را تجربه کرده باشد در این دوران نیز احتمال بروز آن بسیار بالا است.پیشنهاد می شود تا مقاله ریشه مشکلات روانی انسان را بخوانید.
بنابراین ابتلا به افسردگی در سن بعد از ۶۰ سالگی بسیار کم است و در سن بالای ۸۰ سال تقریبا امکان ندارد و این به این معناست که فرد از قبل به اختلال افسردگی مبتلا بوده است.
در رابطه با موضوع خودکشی نیز باید اشاره شود که هر چه سن افزایش پیدا می کند میزان بروز خودکشی نیز افزایش می یابد و معمولا با اختلال افسردگی همراه است و به همین دلیل تحقیقات علمی در دوران سالمندی بیشتر بر روی اختلال افسردگی و درمان آن تمرکز می کنند.
اختلال دیگری که حدود ۱ الی ۲ درصد از سالمندان را تحت تاثیر قرار می دهد افسردگی اساسی است که نشان های بالینی و کلینیکی آن در حدود ۱۵ درصد مشخص می شود و در بلند مدت حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا می کند.
پیشنهاد ویژه : پکیج آموزش درمان اختلال افسردگی
همانطور که اشاره کردیم بین اختلال افسردگی در جوانان و سالمندان تفاوت چندانی وجود ندارد ولی برخی از نشانه های در افراد سالمند بسیار شایع تر می باشد.
به عنوان مثال نشانه های خود بیمار انگاری و اضطراب در افراد سالمند بسیار زیاد است و افرادی که اختلال افسردگی دارد نیز دچار هذیان های فقر و بیماری های جسمانی شایع تر می شوند. اگر توجه کرده باشید در دوران سالمندی بیشترین نوع توهمی که بسیار شایع است از نوع تهمت زدن است.
در بین افرادی که به اختلال افسردگی مبتلا هستند تعداد کمی نیز دچار مشکل در تمرکز و به یاد آوردن خاطرات هستند. اما در تست های بالینی که انجام می شود نقش حافظه به خوبی سنجیده نمی شود.
نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه شود این است که اگر یک فرد سالمند دچار اختلال شناختی یا اضطراب و یا خود بیمار انگاری شود باید احتمال بروز اختلال افسردگی را هم در نظر بگیریم.
افسردگی در دوران سالمندی چه نشانه هایی دارد؟
به صورت کلی علایم افسردگی به ۴ طبقه تقسیم بندی می شود :
- هیجانی
- شناختی
- جسمانی
- رفتاری
زمانی که یک فرد سالمند مبتلا به اختلال افسردگی مورد معاینه قرار می گیرد باید به نشانه هایی مانند تحریک پذیری، خشم، شکایت جسمانی و مشکلات حافظه و سایر خطاهای شناختی نیز توجه کرد چرا که چنین مواردی باعث می شود تا فرد دچار ناامیدی شود و در نتیجه سلامت روان او تحت تاثیر قرار می گیرد.
نکته دیگری که باید به آن توجه شود این است که باید به محدودیت های طبیعی نقش سالمندان نیز توجه شود که با توجه به شرایط جسمی و روانی برایشان ایجاد می شود و باعث می شود تا نتوانند نقش اجتماعی شان را به درستی انجام دهند.
ناامیدی در سالمندان
زمانی که افراد به سن پیری و سالمندی می رسند خودشان از میزان مشارکت شان کم می کنند و از تمام چیزهایی که در زندگی برایشان لذت بخش و خوب بوده است فاصله می گیرند. با انجام این کار خود به خود خلق فرد کاهش پیدا می کند.
پیشنهاد ویژه : کارگاه پیشگیری از خودکشی
چرا که وقتی شما روابط اجتماعی تان را کاهش می دهید متوجه میشوید که حال خوب شما افت می کند و میزان امید در شما نیز کاهش پیدا می کند. حال اگر خلق فرد کاهش پیدا کند دیگر به چیزی علاقه ندارد و میزان انگیزه در او کاهش می یابد و فرد به انزوا می رود و دیگر تمایلی ندارد که به سمت فعالیت های لذت بخش برود.
تمام این شرایط باعث می شود تا فرد سالمند دچار ناامیدی شود که در بلند مدت سلامت روان او تحت تاثیر قرار می گیرد.
باید بدانید که افکار ما باعث می شود تا رفتارمان نیز تحت تاثیر قرار بگیرد. یعنی زمانی که افکار و باورهای فرد به شکلی افراطی تحریف می شود به مرور زمان میزان امید و لذت از زندگی در او کاهش پیدا می کند. حال مشکلی که وجود دارد این است که افراد دچار یک خطای شناختی می شوند یعنی گمان می کنند که دوره سالمندی برابر است با دوره افسردگی و بروز تمام بیماری ها در حالی که باید بیان شود تمام این مشکلات به دلیل افکار خودآیند منفی ایجاد شده است.پیشنهاد می شود تا مقاله تاثیر روایت درمانی را مطالعه نمایید.
تمامی این افکار و باورها موجب می شود تا فرایند درمان برای درمانگران سخت شود مگر آن که روانشناس فردی متخصص باشد و با دوره سالمندی به خوبی آشنا باشد تا بتواند تمام این افکار را مورد بررسی قرار دهد.
آشنایی با نشانه های ناامیدی در سالمندان
زمانی که یک فرد سالمند دچار ناامیدی می شود معمولا افسردگی، اضطراب و نگرانی نیز به سراغ او می آید. به عنوان مثال ممکن است خیلی نگران باشد و مدام دستانش را به هم بمالد و نتواند راحت سر جایش بنشیند.
همچنین چنین حالاتی بر طرز حرف زدنشان نیز تاثیر می گذارد، به طوری که خیلی آهسته و کند صحبت می کنند و زمانی که شما از آن ها سوالی می پرسید خیلی دیر و با مکث طولانی پاسخ می دهند. از دیگر نشانه های ناامیدی در سالمندان گریه، احساس پوچی، ناآرامی، اضطراب، حساسیت هیجانی، تحریک پذیری، کمبود محبت، بدخلقی، احساس بی ارزشی و حرمت نفس پایین است که موجب می شود تا فرد سالمند مدام خودش را سرزنش کند و دچار احساس گناه شود.
مهم ترین نشانه ناامیدی در سالمندان که باید توجه ویژه ای به آن شود عدم لذت از فعالیت های خوب و لذت بخش زندگی است. به این معنا که فرد نسبت به فعالیت هایی که قبلا از آن ها لذت می برده بی احساس شده است و دیگر آن فعالیت ها برایش لذتی ندارد.
به عنوان مثال اگر قبلا به مهمانی می رفته و یا با خانواده به سفر می رفته حالا دیگر چنین کارهایی را انجام نمی دهد و دچار ناامیدی شده است و انجام کارهای قبلی برای لذتی ندارد.
پیشنهاد ویژه : پکیج آموزش مهارت های زندگی
حال زمانی که فرد دچار چنین حالتی می شود به مرور دچار مشکلات جسمی مانند کاهش وزن و از دست دادن اشتها می شود و سلامت جسمی او به خطر می افتد.
همچنین اگر فرد دچار کم خوابی شود و این مشکل ناشی از مصرف دارو نباشد نیز باید آن را به عنوان یکی از نشانه های افسردگی در نظر گرفت. با این که کم خوابی در دوران سالمندی بسیار رایج است ولی نباید نسبت به آن بی توجه بود و اگر نشانه آن بسیار حاد است حتما باید به آن توجه شود.
یکی دیگر از مشکلاتی که در این دوران وجود دارد خستگی مزمن است، به این معنا که فرد همواره خسته است و باعث می شود تا دچار ناامیدی و افسردگی شود و هیچ گاه انرژی کافی برای انجام کارها نداشته باشد.
نکته بسیار مهمی که در این دوران باید به آن توجه شود افکار و باورهای مربوط به خودکشی است که ممکن است فراوانی آن افزایش پیدا کند و در برخی از موارد فرد به فکر خودکشی باشد.
چگونه می توانیم ناامیدی در سالمندان را درمان کنیم؟
اول از همه باید بدانیم که هر فردی خودش بیشترین تاثیر را بر روی احساسات و افکارش دارد، به همین دلیل فرایند درمان ناامیدی در سالمندان باید به خواست خودشان انجام شود.
بنابراین لازم است تا خود سالمندان به این نتیجه برسند که می خواهند درمان شوند. با انجام فعالیت هایی که در ادامه معرفی می شود می توانید ناامیدی در سالمندان را درمان کنید.
استفاده از درمان روانشناختی
همانطور که استفاده از روانشناس برای درمان اختلالات در دوران جوانی بسیار کاربرد دارد در دوران سالمندی نیز می تواند بسیار مفید باشد. به عنوان مثال استفاده از دفترچه یادداشت و یا استفاده از ساعت زنگ دارد می تواند به درمان مشکل حافظه سالمندان کمک کند.
همچنین زمانی که از درمان های روانشناختی استفاده می کنیم می توانیم بر روی افکار و باورهای فرد سالمند کار کنیم تا تمامی آن افکار منفی را حذف کنیم و به جای آن افکار مثبت را جایگزین نماییم.
یکی از نکاتی که باید به آن اشاره شود این است که سالمندان برای بیماری های جسمی فراوانی به پزشک مراجعه می کنند ولی اغلب این مشکلات ناشی از عدم توجه به اختلال افسردگی است که به صورت جسمی خودش را نشان داده است و برای چنین مواردی حتما باید به یک روانشناس و روانپزشک مراجعه کنید تا مشکل اصلی فرد سالمند شناسایی و درمان شود.
افزایش فعالیت در دوران سالمندی
یکی از کارهایی که به سالمندان کمک می کند تا بتواند به زندگی امید پیدا کند و بر افکار منفی اش غلبه کند این است که هفته ای یک روز فعالیت داشته باشد و برای کارهایش برنامه ریزی کند. حتی اگر در هفته یک فعالیت لذت بخش داشته باشید می توانید شاهد بروز تغییرات بسیاری در احساسات خلق فرد سالمند شوید.
درمان شناختی رفتاری به فرد سالمند کمک می کند تا بتواند افکار منفی اش را شناسایی کند و آن ها را با افکار مثبت جایگزین کند و در بلند مدت باعث می شود تا رفتار فرد بر روی احساساتش تاثیر بگذارد و در نتیجه فرد فرایند درمان را آغاز کند.
با سالمندان صحبت کنید
سعی کنید زمانی را مشخص کنید تا به صورت روزانه با سالمندان گفتگو نمایید. اگر بتوانید با آن ها به صورت حضوری صحبت کنید بسیار مفید خواهد بود و تاثیر آن از گفتگوی مجازی و یا تلفنی بسیار بیشتر است. با توجه به مشغله های زیادی که برای افراد وجود دارد باید بدانید که هفته ای ۳ الی ۴ بار به او زنگ بزنید و از حال او با خبر شوید و ماهانه ۲ الی ۳ بار به صورت حضوری به سراغش بروید.
نکته بسیار مهمی که وجود دارد و همه افراد باید به آن توجه کنند این است که فرد سالمند ماجراها و داستان های بسیار قدیمی را برای شما تعریف می کند که ممکن است برایتان جالب نباشد و یا بارها آن ها را شنیده باشید ولی باید بدانید که او با این کار حالش خوب می شود و شما باید با تمام توجه خود به حرفهایش گوش کنید.
ایجاد فضایی لذت بخش برای سالمندان
زمانی که فرد سالمند تازه دچار ناامیدی شده است شما می توانید با چند کار ساده مانند رفتن به سینما، گردش و تفریح، جنگل و دریا و سایر مکان ها حالشان را تغییر دهید و بدانید که آن ها به چه چیزهایی علاقه دارند. چرا که انجام فعالیت های جسمانی در هر سنی باعث می شود تا حال فرد خوب شود و نشاط تمام وجودش را بگیرد.
حتی اگر سالمند بر روی ویلچر می نشیند می توانید در فضاهایی که برایش مناسب است او را بچرخانید تا حال و هوایش تغییر کند.
به سالمندان توجه کنید
یکی از باورهای غلطی که وجود دارد این است که پوشیدن لباس های نو و خوردن غذاهای متنوع فقط برای جوانان است. در حالی که باید اشاره شود انجام این کارها برای سالمندان باعث می شود تا حالشان خوب شود و کلی انرژی دریافت کنند.
بنابراین اگر شما در خانواده فرد سالمندی دارید حتما به او توجه کنید و برایش لباس نو بخرید و او را به رستوران و کافی شاپ ببرید تا حالش خوب شود و به زندگی امید پیدا کند.
زمانی که شما این کار را انجا می دهید در ذهن او باوری شکل می گیرد که من مهم هستم و دیگران برایم ارزش قائل هستند که باعث می شود تا میزان امید به زندگی در او افزایش یابد.
به سالمندان مهارت های جدید را بیاموزید
شاید شما هم شنیده باشید که برخی از افراد سالمند در دوران پیری وارد دانشگاه می شوند و یا یک مهارت را فرا می گیرند. انجام این کارها برای سالمندان بسیار توصیه می شود.
چرا که موجب ایجاد نشاط و شادی در آن ها می شود و حال آن ها را خوب می کند. بنابراین بهتر است تا سالمندان عزیز به سمت یادگیری یک مهارت بروند و از زندگی شان نهایت لذت را ببرند.
نتیجه گیری
با توجه به مطالبی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت می دانیم که سالمندی دوره بسیار مهمی است که افراد باید در این مورد دانش خودشان را افزایش دهند تا در جامعه محیط برای سالمندان نیز بهینه شود.
متاسفانه افراد بسیاری در رابطه با دوران سالمندی هیچ اطلاعی ندارند و با رفتارهای اشتباهشان موجب می شوند تا ناامیدی در سالمندان ایجاد شود که به دنبال آن آسیب های جبران ناپذیری نیز بر جامعه وارد می شود.
