برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
اضطراب در روابط عاطفی یک وضعیت پیچیده ای را پیش می‌آورد که در آن شخص با شک، ترس، یا نگرانی مداوم در حین یک رابطه عاطفی در زندگی خود مواجه می‌شود. افرادی که این نوع اضطراب را تجربه می‌کنند، به طور مداوم به تأمین اطمینان و تایید شریک زندگی‌شان نیاز دارند و اغلب نیازها و خواسته‌های خود را در اختیار می‌گذارند تا شریک عاطفی خود را راضی نگه دارند. این وضعیت اغلب به عنوان “اضطراب رابطه” یا “اضطراب مبتنی بر رابطه” شناخته می‌شود توسط پزشکان و روانشناسان.
در این مقاله از برنا اندیشان، ما قصد داریم به بررسی نشانه‌ها و علل اضطراب در روابط عاطفی بپردازیم و همچنین به بررسی گزینه‌های درمان و مدیریت این وضعیت بپردازیم تا افراد مبتلا به اضطراب رابطه بتوانند بهبود یابند و روابط عاطفی سالم‌تری را تجربه کنند.
آشنایی با اضطراب در رابطه
اضطراب رابطه به وضعیتی اشاره دارد که در آن افراد احساس نگرانی شدیدی نسبت به رابطه‌های عاشقانه یا دوستانه خود دارند. این اضطراب ممکن است باعث شود که افراد به طور مداوم درگیر فکرها و نگرانی‌های مرتبط با روابط خود شوند. با این حال، در رویه تشخیصی و آماری اختلالات روانی معترف به وجود اضطراب رابطه نشده و به عنوان یک اختلال جداگانه شناخته نشده است. به عبارت دیگر، DSM-5، کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، این نوع اضطراب را به طور خاص در فهرست اختلالات خود قرار نداده است.
برخلاف دیگر اختلالات اضطراب مثل اختلال اضطراب فراگیر و اختلال هراس، اضطراب رابطه دارای یک راه‌حل خاص برای تشخیص یا درمان نمی‌باشد. این نوع اضطراب در روابط عاطفی برخی ویژگی‌های مشترک با اختلال اضطراب اجتماعی دارد. به عبارت دقیق‌تر، هر دو شرایط می‌توانند منجر به ایجاد نگرانی قابل توجهی در فرد نسبت به رد شدن و روایت ناپذیری از وضعیت‌های اجتماعی شوند. این تشابه‌ها و ارتباطات بین اضطراب رابطه و اضطراب اجتماعی می‌تواند مفید باشد در فهم بهتر این نوع اضطراب و ارائه راهکارهای مداخله مناسب.
اگرچه بسیاری از افراد معمولاً در مورد پذیرش و احساسات متقابل در یک رابطه عاطفی نگرانی دارند، اما وقتی کسی ترس یا نگرانی بیش از حدی را تجربه می‌کند، این موضوع به اضطراب منجر می‌شود. به عبارت دیگر، اضطراب در رابطه عاطفی به وجود می‌آید زمانی که نگرانی و ترس از آینده رابطه به میزان غیرطبیعی و زیادی حاکم می‌شود. افراد مبتلا به این نوع اضطراب ممکن است به دلیل این ترس و نگرانی، تصمیم بگیرند رابطه را پایان دهند یا آن را با احتمال اندازه‌گیری بیش از حد اضطراب تحمل کنند. اثرات این وضعیت می‌تواند به عملکرد عادی و خوب افراد در رابطه ضربه بزند و موجب مشکلاتی شود.
اضطراب در رابطه عاطفی چه نشانه هایی دارد؟
محققان سه علامت شناخته‌شده را برای تشخیص اضطراب در رابطه‌ها مشخص کرده‌اند:
1. اطمینان‌جویی بیش از حد: این اضطراب معمولاً با تمایل به جستجوی اطمینان و تایید مداوم از طرف شریک عاطفی همراه است. افراد ممکن است به طور مداوم سوالاتی مطرح کنند مانند “آیا توازن در رابطه ما وجود دارد؟” یا “آیا تو مرا دوست داری؟” به دنبال اطمینان از پایداری رابطه‌شان.
2. خاموش کردن احساسات و نیازهای خود: افراد مبتلا به این نوع اضطراب ممکن است احساسات و نیازهای خود را ساکت کنند و از بیان آنها پرهیز کنند تا به شریک زندگی‌شان راضی نگه دارند. این ممکن است به طور طولانی به شکل‌گیری اصطلاحاً “فرشته‌ی بی‌نقص” منجر شود.
3. تلاش بیش از حد برای راضی نگه داشتن پارتنر: این اضطراب ممکن است افراد را به سمت تلاش‌های بیش از حد برای راضی نگه داشتن شریک زندگی‌شان سوق دهد. آنها ممکن است از تغییرات مستمر در رفتار و نیازهای خود به منظور پاسخگویی به انتظارات پارتنر استفاده کنند.
اطمینان خواهی بیش از اندازه
اطمینان‌جویی بیش از حد به عنوان یک ویژگی رایج در اختلال‌های اضطراب اجتماعی و افسردگی شناخته می‌شود. برخی از پژوهشگران اعتقاد دارند که این عمل با وابستگی بین فردی مرتبط است. وابستگی بین فردی به وضعیتی اطلاق می‌شود که فرد به دیگران برای ارزیابی و پذیرش دائمی از خودش و وضعیت‌های اجتماعی خود وابسته است.
افرادی که این رفتار را از خود نشان می‌دهند، ممکن است از عدم توانایی خود یا از نپذیرفته شدن ترس داشته باشند. به عبارت دقیق‌تر، وقوع این اطمینان‌جویی بیش از حد ممکن است به عدم اطمینان از خود و نگرانی از اینکه نهایتاً رد شوند منجر شود. این امر معمولاً در تجربه افراد از اضطراب اجتماعی و افسردگی تاثیر دارد.
عدم توجه به احساسات و نیازها
خود خاموشی یک نشانه دیگر است که در بسیاری از اختلالات روانی معمولی مشاهده می‌شود. یک مطالعه اخیر منتشر شده در مجله “Journal of Experimental and Social Psychology” نشان داده است که زنانی که به طرد شدن حساسیت دارند، ممکن است به منظور خشنود کردن شریک عاطفی‌شان به خود خاموشی روی آورند. افرادی که به خود خاموشی روی می‌دهند، اغلب نسبت به سلیقه، نظرات، یا احساسات خود به شریک عاطفی خود ابراز مشاعر نمی‌کنند؛ به خصوص زمانی که این مشاعر با آراء و افکار شریک زندگی‌شان تفاوت دارد.
افراد مبتلا به اضطراب رابطه معمولاً تمایل دارند به این رفتار خود خاموشی روی آورند تا همیشه شریک عاطفی‌شان را راضی نگه دارند و از احتمالی که شریک زندگی‌شان از دست دادن آنها را داشته باشد، جلوگیری کنند. این رفتار ممکن است به منظور حفظ رابطه و جلب تأیید شریک عاطفی در مواقعی که نگرانی از از دست دادن رابطه وارد معادله می‌شود، انجام شود.
راضی نگه داشتن شریک زندگی
این نوع رفتار معمولاً در رابطه‌هایی رخ می‌دهد که دو نفر از پارتنرها دچار اضطراب رابطه هستند. همچنین این عمل در مواردی مشاهده می‌شود که یک یا چند نفر از افراد دارای اختلال شخصیت وسواسی-اجباری هستند. این اختلال شخصیت به عنوان اختلال وسواسی-اجباری نیز شناخته می‌شود و با ویژگی‌هایی همچون تکراری کردن عملیات و افکار وسواسی و نگرانی‌های مداوم مشهور است. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت ممکن است در روابط عاطفی خود به شکل‌گیری و نگه‌داشتن اضطراب رابطه کمک کنند و نقشی مهم در تأسیس و حفظ این وضعیت ایفا کنند.
درمان اضطراب در رابطه عاطفی
بعضی از متخصصان سلامت روان برای کمک به درمان و مدیریت اضطراب رابطه، زوج‌درمانی را به عنوان یک رویکرد مفید معرفی می‌کنند. در یک مطالعه جدید که در مجله “Family Process” منتشر شد، محققان اثربخشی یک جلسه زوج‌درمانی را آزمایش کردند. این جلسه به طور خاص بر روی مداخله در الگوهای رفتاری مرتبط با اضطراب رابطه تمرکز داشت، از جمله خود خاموشی و اطمینان‌جویی بیش از حد. نتایج نشان دادند که پس از یک جلسه زوج‌درمانی، پارتنرهای دچار این وضعیت توانستند سطوح اطمینان‌جویی و سکوت خود را کاهش دهند. همچنین، شریک غیر مبتلا به اضطراب نیز سطوح کمتری از نگرانی از دست دادن رابطه نشان داد.
انواع مختلف زوج درمانی که برای مدیریت اضطراب رابطه مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
1. زوج درمانی رفتاری: که بر تغییر الگوهای رفتاری ضار و افکار مخرب در رابطه تمرکز دارد.
2. درمان ترکیبی شناختی رفتاری: که الگوهای رفتاری را با افکار و باورهای نادرست ترکیب می‌کند و بر رفع آنها تمرکز دارد.
3. زوج درمانی وجودی شناختی: که به تجربه‌ها و احساسات عمیق درونی افراد توجه می‌کند و درک بهتری از انگیزه‌ها و نگرانی‌های آنها ایجاد می‌کند.
4. روان‌کاوی: که بر روی تحلیل عوامل نفسی عمیق تر و ریشه‌های اضطراب رابطه تمرکز دارد.
با توجه به اینکه اضطراب رابطه علائم مشابهی با اختلالات اضطرابی دیگر دارد، برخی از پزشکان پیشنهاد می‌دهند که فقط شریک دچار اضطراب نیاز به درمان دارد.
برخی از روانشناسان توصیه می‌کنند که درمان‌هایی که برای اختلالات اضطراب مؤثر هستند، نیز برای اضطراب رابطه مورد استفاده قرار گیرند. این درمان‌ها شامل روش‌های مختلفی می‌شوند:
1. درمان شناختی رفتاری (CBT): این رویکرد تمرکز دارد بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی که ممکن است به اضطراب رابطه منجر شود. افراد با یادگیری مهارت‌های جدید و تغییر درک خود از روابط می‌توانند به مدیریت بهتر اضطراب رابطه‌شان بپردازند.
2. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): این رویکرد به توسعه مهارت‌های پذیرش و تعهد به ارزش‌ها و اهداف شخصی افراد تأکید دارد. با تمرین پذیرش احساسات و افکار مختلف و انجام اعمالی متناسب با ارزش‌های خود، افراد می‌توانند اضطراب رابطه را مدیریت کنند.
3. ذهن‌آگاهی: این رویکرد به توجه به حالات ذهنی فعلی و حاضر افراد تأکید می‌کند و افراد را به پذیرش و مدیریت افکار و احساسات مرتبط با اضطراب رابطه ترغیب می‌کند.
بعضی از پزشکان نیز به شریک غیر مضطرب پیشنهاد می‌دهند که به عنوان بخشی از برنامه‌ی درمانی درگیر شوند. در این نقش، شریک معمولاً به عنوان هم‌درمانگر عمل می‌کند و در فرآیند درمانی به پشتیبانی از شریک دچار اضطراب کمک می‌کند.
در مواردی دیگر، افراد ممکن است به دارو نیاز داشته باشند تا اضطراب رابطه‌ی عاطفی‌شان تحت کنترل قرار گیرد. در اینجا، درمان‌های دارویی از جمله مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و مهارکننده‌های بازجذب نورآدرنالین به کار می‌روند. این داروها می‌توانند به کنترل علائم اضطراب رابطه و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کنند.
نتیجه گیری
اضطراب رابطه یک نوع خاص از اضطراب است که شناخته شده و تشخیص دادن و درمان آن برای برخی از روانشناسان ممکن است چالش‌برانگیز باشد. با این حال، بسیاری از علائمی که افراد مبتلا به این وضعیت گزارش می‌کنند، در دیگر اختلالات اضطرابی نیز مشاهده می‌شود.
علائم اضطراب در رابطه‌های عاطفی ممکن است شامل خود خاموشی و اطمینان‌جویی بیش از حد از شریک زندگی باشد. افراد مبتلا به اضطراب رابطه ممکن است نیاز به تأکید و تمجید مداوم از سوی شریک زندگی خود داشته باشند و معمولاً از احتمال طرد شدن هراس دارند. این علائم می‌توانند در طول زمان به رابطه‌ها تأثیر منفی بگذارند.
روانشناسان به افراد مبتلا به اضطراب رابطه استراتژی‌های مختلفی می‌پیشنهاد داده‌اند. از میان این استراتژی‌ها می‌توان به زوج درمانی و روان‌کاوی اشاره کرد. در شرایط حاد و مواقعی که اضطراب به شدت افراز کرده است، برخی از پزشکان به تجویز داروها روی می‌آورند. این داروها شامل مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نورآدرنالین هستند. این تدابیر می‌توانند به کنترل علائم اضطراب رابطه کمک کرده و کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشند.
