در این بخش از پایگاه دانش فروشگاه اینترنتی برنا اندیشان تصمیم داریم تا یکی دیگر از موضوعات روانشناسی با عنوان اختلال خود زنی و آسیب به خود – علائم علت و درمان آن را به صورت کامل مورد بررسی قرار دهیم.

راهنمای مطالعه مقاله نمایش

اختلال خود زنی و آسیب به خود – علائم علت و درمان آن

در مقاله اختلال خود زنی و آسیب به خود – علائم علت و درمان آن به صورت کامل با ین اختلال آشنا شده و علت های آن را خواهید شناخت و راه کارهای درمانی نیز بیان می شود.

اختلال خود زنی و آسیب به خود Self-mutilation و self-injury

در افراد مختلف بخصوص مصرف کنندگان مواد مخدر و اختلالات شخصیتی پدیده خود زنی وجود دارد.

تعریف : اقدامی است عمدی در آسیب رساندن غیر مرگبار به بدن به خود در ابعادی غیر قابل قبول در اجتماع به منظور کاهش فشار روانی.

اگر مثلا وقتی عصبانی میشویم خودمونو میزنیم و یا در عزاداری این کارو میکنیم که در اجتماع پذیرفته شده است خودزنی به حساب نمی آید.کسی که برای نمایش دادن خودشو زخمی میکنه خودزنی به حساب نمی آید.

تقسیم بندی سیمون در انواع خود زنی

خودزنی stereotypy

زدن مکرر بدن به گونه ای که حتی به معلولیت منجر شود…مثل زدن دست رو دیوار …بسیار تکراری و ثابت است و گاهی هزار بار در روز اتفاق می افتد. اینها در افراد با آسیبهای روانی بسیار شدید و یا کودکان عقب افتاده دیده میشود و یا کودکانی که اوتیسم شدید دارند.

خودزنی عمده major

در این نوع با آسیبهای عمده روانی همراه هست مثل اسکیزوفرنی ها و سایکوتیک های ارگانیک؛ ویژگی آن یک یا چند بار خودزنی شدید است که معمولا با معلولیت شدید همراه باشد و اکثرا تکراری نیست ، مثل کسی که آلت تناسلی خودشو میبره و یا یک انگشت خودشو قطع کرده و یا قسمتی از گوشتشو قطع کرده و خورده و یا کسی که چشم خودشو درآورده. اینها با روانپریشی مترادف است و حکایت از سایکوز دارند.

خودزنی اجبارگونه compulsive

اینجا با آسیب ملایم روانی همراه هست و بیشتر در طیف اختلالات اضطرابی دیده میشود مثل اونهایی که وسواسی هستند و یا اضطراب اجتماعی دارند و یا اضطراب فراگیر دارند. مثل کندن مو و یا جویدن ناخن و یا کندن جوش و کندن پوست اطراف ناخن

خودزنی تکانه ای impulsive

در اختلالات شخصیت و سو مصرف کنندگان مواد مخدر دیده میشود.

معمولا آسیب روانی متوسط است، افراد در این دسته مبتلا به اختلالات خشم و یا کنترل تکانه و یا اعتیاد هستند. و بر دو نوع تقسیم میشود:

repetitive کسایی که هرچند وقت یکبار این کارو میکنند مثلا ماهی یکبار
epizootic فقط در شرایط خاص و اوج بیماری این کار رو کرده اند

بریدن بدن مثل بریدن ساعد یا بازو و سوزاندن بدن مثلا با سیگار و باز کردن زخمها از کارهایی هست که این افراد میکنند

تفاوت خودکشی با خود زنی

خودکشی با خودزنی دو مقوله جدا هستند. تفاوتها عبارتند از :

هدف از خودکشی پایان دادن به درد روانی مفرط و ختم آگاهی است و هدفش مرگ است ،ولی هدف خود زنی تغییر آگاهی است و فرد میگه میخواستم از اون حال بدم خارج بشم و به رهایی از احساسات دردناکی مثل خشم و اضطراب و غم و اندوه و حس تحقیر و شرم یا گناه یا حس سرخوردگی و حس بی تفاوتی برسم و لذا با آسیب به خود به این هدف می رسد.
جراحت به خود بیش از نود درصد خودزنی ها را تشکیل می دهد و بعد از آن سوزاندن و بعد زدن به بدن خود، اکثر خودزنی ها و بعد از سوراخ کردن بدن، کشیدن موی بدن ، کندن یا تراشیدن بدن، کوبیدن سر و یا بدن و گازگرفتن عوامل دیگر هستند.
در خودزنی بعد از اقدام آرامش بدست می آید و حالشون خوب میشود اما کسایی که خودکشی میکنند و زنده می مانند ناراضی هستند.

پیشنهاد ویژه:کارگاه روانشناسی راه کارهای پیشگیری از خودکشی

وقایع قبل از خود زنی

در سه دسته بررسی میشوند :

۱-وقایع محیطی قبل از خود زنی

آیا قبل از خود زنی چیزی از دست داده ؟ مثل بیکار شدن یا مرگ عزیز…آیا اختلافات بین فردی بوده ؟…احساس بی عدالتی کرده است؟…فشار برای موفقیت؟…ناکامی در رسیدن به نیازها؟…تنهایی اجتماعی؟ (مثل طرد شدن و نوعی فریاد برای اینکه منو تنها نگذارید)

۲-شرایط هیجانی و عاطفی قبل از خود زنی

قبلش چه احساسی داشته؟(خشم ، اضطراب، افسردگی ، شرم، تمسخر یا تحقیر)

۳-شرایط بیولوژیک قبل از خود زنی

در حالت مستی و مسمومیت(مصرف الکل یا ماریجوانا یا هرویین) این کارو کرده؟

در حالت محرومیت از مواد بخصوص مواد افیونی ( در اینجا خودزنی خیلی تکانه ای است) این کارو کرده؟

وقایع بعد از خود زنی

احساسات بعد از خودزنی : که معمولا رضایت و آرامش است

اقدامات درمانی بعدی برای زخم ها : برخی ها اقدام درمانی میکنند و برخی ها کاملا زخم رو ول میکنند

باز و بسته کردن زخم ها : بعضی ها جلوی بهبودی زخم رو میگیرند و مرتب بازش میکنند.

مطلع کردن دیگران از خود زنی : یک درصدی میگویند و درصدی نمی گویند

واکنش دیگران به خود زنی : برخی ها عصبانی میشوند برخی گریه میکنند

Self-harm آسیب به خود

انفجار خشم : با سر میرن تو شیشه ..در عصبانیت چیزی پرت میکنند و خودشونو زخمی میکنند

رفتار های جنسی بی ملاحظه: گاهی اوقات رفتار جنسی نوعی خود زنی است مثلا یک زن میره سکس میکنه و حامله میشه و یا عفونت میگیره و یا کتک میخوره.

خشونت علیه دیگران

مصرف بدون لذت مواد مخدر و الکل و یا ترکیباتی مصرف میکنند که واقعا لذتبخش نیست.
خطر کردن در روابط فردی و اجتماعی : عمدا رابطه رو خراب میکنند یا کلاهبرداری میکنند که نیت مالی نداشته و انگاری دنبال درد سر و مجازات است.
قماربازی
جرایم کوچیک
هیجان طلبی های بی مهابا مثل رانندگی بی ملاحظه و یا با سیم برق بازی کردن.

سبب شناسی اختلال خودزنی

چرا برخی ها جون خودشونو دوست ندارند و به قول فروید مرگ را دنبال میکنند و میخوان مستقیم یا غیر مستقیمم عمر خودشونو کوتاه کنند…برخی ها به این کارها خودکشی پنهان میگویند. اساس همه اینها رفتار خود انهدامی است.

این آسیب به خود از کجا می آید:

نظریه اول : family historical elements عناصر تاریخی خانواده

این ها معتقدند رفتارهایی هست، که به ارث میرسه :

برخی خانواده ها خیلی جون عزیز هستند و این پیامو به فرزندان خود می دهند که باید مراقب بدن خودت باشی و برخی جسور و نترس تر هستند

ارزشها و باورهایی به فرد ارث می رسند :

زندگی به قدر زیادی دردناک است و خوش به حال کسی که زودتر تموم کنه و به این نتیجه میرسه بهتره زودتر تموم کنه و نقطه مقابلش تفکر اپیکور است.

زندگی ارزش ادامه دادن نداره
با آسیب به خود میتوان به آرامش رسید
چون درد میکشم پس در قبال دیگران مسوول نیستم پس خودمو قربانی میکنم و به خودم آسیب میزنم

نظریه دوم : invalidating environment محیط بی ارزش ساز

در روابط بین فردی اطرافیان برای احساس افرادی که به خود آسیب به خود میزنند اعتبار و اهمیتی قائل نیستند و احساس فرد را انکار میکنند و بی تفاوتند و یا تمسخر کنند و در نتیجه در اون فرد خشم تجمع پیدا میکنه و فقط به حس خشم توجه میشه و انگاری تنها راهی که فرد میتونه توجه دیگران را به خودش جلب کنه این است که به خودش آسیب بزنه و رفتارهای خشن نشان بده.

نظریه سوم : ریشه بیولوژیک داشتن

dysregulation serotonin : کاهش سروتونین یا متابولیتهای آن در مغز منجر به افزایش رفتار های تکانه ای میشود. داروهای ssri باعث افزایش خویشتن داری و کاهش خود زنی میشوند

اختلال سیستم افیونی درونی مغز : ما اندورفین داریم که مثل مواد افیونی در مغز ما ترشح میشه که در ترشح آن اختلال بوجود می آید.

نظریه endogenous opioid dysregulation : میگه وقتی شما به خودتون آسیب میزنید آندورفینها ترشح میشوند، یک احساس رضایت می دهد ، مثل احساس سرخوشی بعد از هالتر زدن سنگین….لذا شما به لذت ترشح اندورفین ها معتاد میشوید.

نظریه دیگه که ضد نظریه بالاست میگه کسایی که آسیب به خود زیادی دارند ، پرکاری سیستم افیونی درونی دارند ،لذا وقتی اندورفین زیاد ترشح میشه ،احساس بی دردی دارند و برخلاف دیگران آنقدر درد را احساس نمیکنند.

نظریه چهارم :نظریه opponent process Theory ریچارد سالومون

پژوهش او روی چتر بازها بود..اونها قبل از پریدن ترس داشتند…بعد از اینکه اون کارو انجام می دادند و سالم به زمین می رسیدند حس خوبی داشتند.این اقدام نیست که اعتیاد آور است بلکه اون احساس آرامش و یا احساس جبران یا واکنش اتفاقی بعد از اون است که اعتیاد آور است. اینکه سالم میرسی زمین و میگی آخیش سالم رسیدم بهت لذت میده و اعتیاد آور است.لذت به امنیت رسیدن لذت زنده موندن و …

نظریه پنجم : نظریه تهدید طرح واره ای Stereotypic threat

خیلی از رفتارهای بشر توسط این نظریه توضیح داده میشود. مثلا ما بصورت سنتی و غریزی فکر میکنیم اگر میبینیم مادری بچشو میزنه، تو ذهنمون دربارشون قضاوت میکنیم، یعنی یک چیزی رو میبینیم و بعد در موردش فکر میکنم و اونو ارزیابی میکنم یا میپذیرم یا رد میکنم.

مداخله و درمان

۱-کلیات برخورد با اختلال خود زنی و آسیب به خود

آسیب به خود را ژست خودکشی ننامیم و این دو مقوله را جدا کنیم
low-key, dispassionate demeanor : برای نامیدن اختلال هر اسمی که بیمار گفت و دوست داشت بکارببرید ، ولی اگر اصطلاح دارای بار هذیانی و یا بی اهمیت باشد شما آن را تکرار نکنید
واکنش آرام غیر هیجانی داشته باشید
کنجکاوی احترام آمیز خیلی کمک میکنه… مثلا میشه دستتو ببینم ؟کی زدی؟ چون اینها از خانواده انکار و بی تفاوتی می آیند
همدردی غیر قضاوتی کنید کمی اونورتر از همدلی حرکت کنید، حتی کمی همدردی هم مناسب است مثلا میگید وای منم درد گرفت و او را سرزنش نکنید. درمانگر نه قصد تغییر بیمار را دارد و نه از او حمایت میکند.
دچار ترس و وحشت نشوید
دوری و اجتناب نشان ندهید مثلا نگید بپوشونش تا زخمتو نبینم
سرزنش و تمسخر نکنید
حمایت بی دریغ نکنید

۲-ارزیابی صحیح

از رفتار های بیمار چارت و جدول پیاده کنید…به نظر میاد مانیتور کردن در تقلیل علائم کمک میکند.ارزیابی را برای چند هفته بسته به شدت علائم ادامه دهید….معمولا پریودهای خودزنی الان در حد ۶ ماه شده است و اگر شما یکی دو ماه این کارو انجام بدین عالی است.

۳-قراردادهای درمانی

از قراردادهای ایمنی پرهیز کنید مثلا نگید تو متعهد میشی که دیگه خود زنی نکنید.

قراردادهای مدیریت مشروط contingency plan توصیه میشود ،یعنی با بیمار قراردادهایی میبندید که خودش با خودش ببنده ، مثلا میگی اگر بتونی یک هفته خودتو نزنی برای خودت این پاداش رو در نظر بگیر.

۴-آموزش مهارت های جایگزین

یعنی بجای خودزنی آلترناتیو ارائه میشود که عبارتند از :

جایگزینی منفی negative replacement therapy : خیلی در این مورد بحث هست یعنی controversial است و در آن دودلی وجود دارد و برخی ها با این روش مخالفند مثلا بجای اینکه خودتو بزنی برو یخ بزار روش و یا ادای خود زنی رو دربیارپو شکلشو بکش و رفتار پر خطر رو تقلید کن و یا کارهایی که میخوای بکنی رو بنویس.
mindfulness training آموزش تنفس مایندفول و برخی میگن تجسم visualize کن که این کارو نمیکنی ، در رفتارهای تکانه ای این کار شبیه هیپنوتیزم میشه.
behavioral activation حرکات فیزیکی : وادارشون کنید ورزش کنند . عاطفه رو فیزیکی کنند.
نوشتن حالات و مشکلاتشون و نه نوشتن مراحل خود زنی..گفتیم که اونها نمیتونن هیجان خودشونو به نوع قابل درک توسط دیگران ابراز کنند مثلا بهشون میگید خشم و احساستتو بنویس بغضتو بنویس زیرا گفته شد دلیل خود زنی invalidating environment است.

5-مداخلات شناختی

برای اون مساله historical family elements است و در واقع اون احساس که باید رنج بکشم یا نشون بدم که بدبختم را بیرون بکشید.
به تروماهای زمینه ساز مثل رابطه معیوب با مادر یا تجاوز جنسی بپردازید

معرفی یار مهربان

کتاب روان‌شناسی خودکشی: راهبردهای نوین در جهت کاهش و جلوگیری از خودکشی

نویسنده: استفان پالمر

ترجمه: بهرام مرادیان، زینب السادات میرحسینی

تهیه و تنظیم: میترا نمازی

کارشناس ارشد روان شناسی بالینی

نوشته قبلی

آموزش مهارت خودآگاهی و حل مساله به شیوه جلسات گروه درمانی

نوشته بعدی