کارگاه فلسفه اسلامی به صورت کامل

فلسفه اسلامی در جهان اسلام بدون چالش و کشمکش نبوده است و در زمان های مختلف با دشمنی ها و مخالفت های فراوانی روبرو بوده است. شایان ذکر است که از تعاطی و برخورد اندیشه‌های مختلف افکار و اندیشه‌های فلسفی ایجاد می شوند.

لازم است اشاره شود که در مسیر رشد و توسعه فلسفه اسلامی تفکر مخالفان و معارضان بسیار مؤثر و تاثیرگذار بوده است. در این بخش از فروشگاه برنا اندیشان تصمیم داریم تا کارگاه فلسفه اسلامی را در اختیار شما افراد علاقه‌مند به مباحث فلسفی قرار دهیم تا به صورت کامل با فلسفه اسلامی آشنا شوید.

کارگاه فلسفه اسلامی

همانطور که می‌دانید آغازگر فلسفه اسلامی، فارابی است. در فلسفه اسلامی دو یا سه حوزه را می‌تواند شناسایی نمود. حوزه شیراز که نتیجه اجتماع متکلمان و فلاسفه متعددی است. جلال الدین دوانی، محمد صدرالدین دشتکی و غیاث الدین منصور دشتکی از آن جمله اند. این حوزه در قرن نهم شکل گرفته است و در ابتدا بیشتر کلامی بوده و سپس رنگ فلسفی به خود گرفته است. با مراجعه به کارگاه فلسفه جمهور افلاطون به صورت کامل با آن آشنا خواهید شد.

چند قرن بعد در اصفهان اتفاقی مشابه با افرادی مانند میرداماد و ملاصدرا افتاد و پس از آن در دهه های اخیر در تهران با فلسفه ورزی کسانی حکیم جلوه و زنوزی ادامه پیدا کرد. با توجه به علاقه زیادی که در زمینه فلسفه وجود دارد در این بخش از برنا اندیشان تصمیم گرفتیم تا دوره جامع آموزش فلسفه اسلامی را در اختیار شما افراد علاقه‌مند به یادگیری علم فلسفه قرار دهیم.

نگاهی به فلسفه اسلامی

لازم به ذکر است که فلسفه اسلامی شاخه ای از علوم اسلامی است که به تفسیر مسائل متافیزیک اسلام می پردازد. از فلسفه اسلامی با عنوان فقه اکبر یا حکمت نیز یاد می‌شود. فلسفه اسلامی به خودی خود، وصف اسلامیت را دارد و از اساس فلسفه نیست بلکه سعی دارد تا قوانین و آموزه های اسلامی را اثبات و توجیه کند.

مهم ترین استدلال برای این سخت این است که هیچ نظام یا مکتب فلسفی توسط مسلمانان خلق نشده است و آن‌ها سنت‌ها و اندیشه‌های فلسفی سایر ملت‌ها را که از نهضت ترجمه با آن‌ها آشنا شده بودند را بررسی و به آموزه های اسلامی تعمیم می دادند. چرا که دین اسلام مبتنی بر قرآن و دستورهای خداوند و رهنمودهای پیامبر خاتم و ائمه اطهار می‌باشد و اصولاً نظریه‌های فلاسفه نسبت به دستورهای الهی دارای ضعف بسیار می‌باشد.

فیلسوفان اسلامی

بسیاری از استادان فلسفه اسلامی از نژادها و ملیت های غیر عرب و به ویژه عده معتنابهی از آنان ایرانی می‌باشند و غالباً نیز آثار و تفکرات خود را به زبان پارسی نگاشته اند. از فیلسوفان نامدار اسلامی می‌توانیم به ابونصر فارابی، سهروردی، ابن سینا، معراج، ملا هادی سبزواری، ملاصدرا، محمد حسین طباطبایی و حسن حسن زاده آملی اشاره کنیم.

تاریخ فلسفه اسلامی

هنگامی که اسلام در جزیره‌العرب رشد و گسترش پیدا کرد. خلفا توانستند قلمرو حکومت اسلامی را به سرعت گسترش دهند. سپس به مرور زمان آثار برجسته علمی و فلسفی به زبان عربی، به عنوان زبان مشترک تمدن جدید، آغاز شد و کتاب‌های بسیاری از فیلسوفان یونان و اسکندریه و دیگر مراکز علمی معتبر آن زمان، به عربی ترجمه شدند.

به همین دلیل نخستین فیلسوفان و متکلمان مسلمان، با افکار فیلسوفان یونان باستان و به ویژه با سقراط، افلاطون، ارسطو و فلوطین آشنا شده و به شرح و بسط آرای آن‌ها با مقداری دخل و تصرف برای هماهنگ کردن آن با اسلام پرداختند. زیر بنای اصلی فلسفه اسلامی، هستی شناسی به سبک نو افلاطونی و نو فلوطینی و تفسیر اسطوره های جهان است.

به عنوان نمونه تنها دو کتاب اثولوجیا و خیر المحض حاوی همه عناصر اصلی است که وارد مکتب نوافلاطونی اسلامی شده است. تعالی محض مبدأ اول یا خدا، انتشار یا صدور اشیاء از او، نقش عقل به عنوان وسیله‌ای برای خدا در آفرینش و به عنوان حیّز صُوَر اشیاء و مصدر اشراق بر عقل آدمی، موضوع نفس در پیرامون عالم عقلی و حلقه واسط یا مرز میان عالم عقلی و عالم حسی و بالاخره خوار شمردن ماده از حیث اینکه پست ترین مخلوق صادر از واحد و پایین‌ترین پله در نردبان جهان هستی است.

مکاتب تاریخی فلسفه اسلامی

در ادامه شما را با مکاتب سه‌گانه تاریخی فلسفه اسلامی آشنا می‌کنیم.

• مکتب مشاء
• مکتب اشراق
• حکمت متعالیه

جریان‌های زیر در فلسفه اسلامی تأثیر بسزایی داشته که به ترتیب زمان پیدایش عبارتند از:

مکتب فلسفی مشاء : در این روش فقط از استدلال و برهان عقلی و منطقی استفاده می‌شود. در این روش تلاش شده‌ است که مرز میان فلسفه و دین حفظ شود و فیلسوف بسیار آزادانه و بی‌طرفانه به بررسی امور فلسفی بپردازد.

علم کلام در شیعه، معتزله و اشاعره : در این روش برای دفاع از اعتقاد به اسلام و اصول اسلامی و راضی کردن طرف مقابل از استدلال و مباحثه استفاده می‌شود. همچنین پیشنهاد می شود برای مطالعه بیشتر در زمینه فلسفه به کارگاه آموزش فلسفه تحلیلی مراجعه نمایید.

مکاتب عرفانی : در این روش از تهذیب و تصفیه نفس برای «رسیدن به حقیقت» (فعالیتی عملی) و نه کشف و معرفی حقیقت (فعالیتی علمی) استفاده می‌شود.

مکتب فلسفی اشراق : در این روش هم از فکر و هم از تهذیب و تصفیه نفس برای مکاشفه (یافتن حقیقت توسط شهود عرفانی) استفاده می‌شود. هدف از این کار کشف و معرفی حقیقت است و هدف رسیدن به آن نیست.

جریان اول خالق فلسفه است. جریان‌های دوم و سوم در بیشتر موارد مخالفان سرسخت فلسفه‌اند که مخالفت‌هایشان فلسفه اسلامی را وادار به تحرک و پویایی نموده‌است.

از مهم‌ترین فلاسفه مشائی اسلامی می‌توان ابن سینا، ابویوسف کندی، فارابی، خواجه نصیرالدین طوسی، میرداماد، ابن رشد، ابن باجه و ابن الصائغ آندلسی را نام برد. شایان ذکر است که ارسطو بنیانگذار این روش بوده‌ است.

شهاب‌الدین یحیی سهروردی، قطب‌الدین شیرازی و شمس‌الدین شهرزوری از جمله فلاسفه اشراقی بوده‌اند. از عارفان می‌توان به محیی‌الدین ابن عربی (بنیانگذار)، بایزید بسطامی، حلاج شبلی، جنید بغدادی، ذوالنون مصری، ابوسعید ابوالخیر، خواجه عبدالله انصاری، ابوطالب مکی، ابونصر سراج، ابوالقاسم قشیری، ابن فارض و مولوی اشاره کرد.

مرتضی مطهری چنین می‌گوید:

این چهار جریان در جهان اسلام ادامه یافتند تا در یک نقطه به یکدیگر رسیدند و جمعاً جریان واحدی را به وجود آوردند. نقطه‌ای که این چهار جریان در آنجا با یکدیگر تلاقی کردند «حکمت متعالیه» نامیده می‌شود.

اگر شما به مباحث فلسفی علاقه‌مند هستید پیشنهاد می‌شود تا از این قسمت از برنا اندیشان کارگاه فلسفه اسلامی را دریافت کنید تا به صورت کامل با ابعاد مختلف آن آشنا شوید.