برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
طرحواره استحقاق از جمله تله هایی است که ممکن است برخی از افراد به آن دچار باشند. بسیاری از افراد در طول زندگی شان به دلیل کارهای خوبی که انجام داده اند به خودشان افتخار می کنند و در نتیجه به دلیل کاری که انجام داده اند خودشان را مستحق شرایط ویژه ای می دانند.
شایان ذکر است که اگر صرفا به این صورت وجود داشته باشد هیچ مشکلی نیست. اما اگر فرد همه چیز را فقط برای خودش بخواهد و اصلا به برداشت دیگران کاری نداشته باشد و حتی زیاده خواهی آنها هیچ دلیل منطقی هم نداشته باشد ما با شرایطی روبرو هستیم که به آن طرحواره استحقاق گفته می شود.
ما در این بخش از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا به صورت تخصصی در رابطه با تله استحقاق با شما عزیزان گفتگو کنیم و شما را با این تله روانی آشنا نماییم. پس اگر شما هم به مجموعه مقالات علمی روانشناسی علاقه مند هستید پیشنهاد می کنیم تا انتهای این مقاله با گروه تخصصی برنا اندیشان همراه باشید.
طرحواره استحقاق
اگر با طرحواره درمانی آشنا باشید باید بدانید که یکی از انواع تله هایی که به عنوان الگوی رفتاری در انسان شکل می گیرد طرحواره استحقاق است و شکل گیری آن نیز به دوران خردسالی باز می گردد.
فردی که گرفتار طرحواره استحقاق هست همواره خودش را بهتر و برتر و بالاتر از دیگران می بیند و از طرفی بر این باور است که باید از حقوق ویژه ای هم برخوردار باشد. اما او به این کار رضایت نمی دهد و همواره در برابر دیگران نیز بی تفاوت است و هیچ توجهی به نیاز و خواسته سایرین ندارد و حتی ممکن است به حقوق افراد دیگر هم بی توجه باشد. پیشنهاد می شود تا مقاله طرحواره درمانی چیست را بخوانید.
فرد دارای طرحواره استحقاق دوست دارد دیگران نیازهایش را برآورده کرده و هر چیزی که می خواهد را برایش فراهم کنند. در حالی که بسیاری از درخواست های او عقلانی و منطقی نیست و صرفا بر اساس تله روانی چنین گرایشی در او ایجاد شده است.
مثلا ممکن است در شرایطی والدینش را مجبور کند که برایش فلان وسیله را تهیه کنند که ممکن است آنها شرایط خریدش را نداشته باشند و او اصلا به این کار توجهی ندارد و فقط بیان می کند که چون من آن را می خواهم باید آن را برایم تهیه کنید و من به سایر موارد کاری ندارم.
طرحواره استحقاق موجب می شود تا فرد گمان کند که بر دیگران برتری دارد و به همین دلیل همواره درصدد است سایرین را کنترل کند و هیچگاه به نیاز و خواسته دیگران توجه نمی کند. چنین افرادی همیشه به نیازهای خودشان فکر می کنند و چون فاقد مهارت همدلی هستند فقط به خودشان توجه می کنند و سایرین را در این مسیر نادیده می گیرند.
تله استحقاق چگونه ایجاد می شود؟
همانطور که می دانیم فرایند فرزندپروری و رشد کودکان تاثیر بسزایی در آینده آنها دارد و بسیاری از مشکلات شخصیتی و روانی مربوط به این دوران می شود. از این رو طرحواره استحقاق نیز مانند بسیاری دیگر از آسیب های روانی ریشه در دوران کودکی فرد داشته و به طور مستقیم به نوع رابطه والدین با کودکان بازمی گردد.
یعنی وقتی والدین به طور افراطی به فرزندشان توجه کنند می توانند شرایط ایجاد تله روانی استحقاق را در او ایجاد نمایند.در ادامه با ما همراه باشید تا به صورت کامل شما را با ریشه های ایجاد طرحواره استحقاق آشنا کنیم.
آزادی بیش از حد کودک
همانطور که گفته شد والدینی که برای نیازهای کودکشان بسیار تلاش می کنند و بدون توجه به منطقی بودن نیازش صرفا به رفع آن می پردازند می توانند باعث ایجاد چنین تله ای در فرد شوند. در این بین باید اشاره شود که چنین والدینی اغلب بسیار سلطه جو و کنترل گر نیز هستند و باعث می شوند تا کودک به خاطر چنین رفتار در بزرگسالی گرفتار طرحواره استحقاق شود.
چنین کودکانی به دلیل داشتن والدینی که در کودکی با او به این صورت رفتار کرده اند به این باور می رسد که تمام افراد باید به او خدمت کنند و هر چیزی که او می خواهد را باید خیلی سریع برایش آماده کنند.
شایان ذکر است که اگر والدین کودکانشان را بسیار آزاد بگذارند و به تمام چیزهایی که می خواهند پاسخ مثبت دهند باعث می شوند تا کودک دچار تله استحقاق شود. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله غرور کاذب را مطالعه فرمایید.
زیرا وقتی کودک در شرایطی رشد یابد که تمام نیازهایش تامین گردد و هر چیزی که می خواهد را به او داده اند به این باور دست پیدا می کند که دیگران خدمتگزار من هستند و باید هر چیزی که از آنها می خواهم را برایم فراهم کنند.
افراد دارای طرحواره استحقاق نمی توانند از کسی ”نه” بشنوند و برای آنکه دیگران را وادار به کاری که می خواهند بکنند بر آنها تسلط پیدا می کنند.
جبران علیه سایر طرحواره ها
برخی اوقات نیز ممکن است تله استحقاق به دلیل جبران افراطی علیه یک طرحواره دیگر باشد. یعنی فرد برای آنکه از یک تله دیگر فرار کند و تسلیم خود نباشد از طرحواره استحقاق استفاده می کنند.
مثلا گاهی اوقات ممکن است فرد گرفتار تله محرومیت هیجانی و طرحواره رهاشدگی باشد و برای رهایی از این تله ها به سمت طرحواره استحقاق برود و از آن تله استفاده کند. یعنی فرد برای آنکه بتواند از خودش مراقبت کند و آسیب کمتری ببیند تمام همدلی اش را با سایرین از دست می دهد و در نتیجه گرفتار طرحواره استحقاق می شود.
طرحواره استحقاق چه نشانه های دارد؟
همانطور که بیان شد فردی که به هر دلیل در دوران کودکی دچار تله استحقاق شده است زمانی که به سن بزرگسالی می رسد رفتارهایی را از خودش نشان می دهد که به خوبی می توانیم متوجه شویم او دارای تله روانی استحقاق می باشد.
در ادامه برخی از نشانه های طرحواره استحقاق را خدمت شما دوستان محترم بیان می کنیم تا بتوانید در تشخیص این طرحواره به درستی عمل کنید.
عدم همدلی با دیگران و خودخواهی
فردی که گرفتار تله استحقاق باشد نمی تواند توجهی به نیازهای دیگران داشته باشد. چرا که فقط خودش را کانون توجه می داند و خواهان تامین نیازهای خودش می باشد. او همواره خودش را در اولویت قرار می دهد و با این رفتارش موجب رنجش و آزار دیگران نیز می شود. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله درمان طرحواره بی ارزشی را بخوانید.
طرحواره استحقاق باعث می شود تا فرد از دیگران سو استفاده کند که بتواند به نیازهای خودش دست یابد. او حتی دیگران را تحقیر می کند و از این کار نیز هیچ احساس بدی به او دست نمی دهد و حتی از کارهای بدی که در حق دیگران کرده است نیز دچار پشیمانی نمی شود.
بنابراین توجه داشته باشید که مهم ترین ویژگی افرادی که گرفتار تله استحقاق هستند خودخواهی و سلطه جویی است و هرگز با نزدیکان خودش همدلی نمی کند. چنین فردی دنیا را از دید خودش مشاهده می کند و نسبت به دیگران به کلی بی تفاوت است و با رفتارهایی که انجام می دهند موجب می شوند تا دیگران فکر کنند که شما آنها را درک نمی کند و نسبت به آنها بی تفاوت هستید. این در حالی است که آنها چنین کاری را انجام می دهند و نمی توانند با دیگران همدلی داشته باشند.
خودمحوری و عدم توجه به نیازهای دیگران
فردی که دارای طرحواره استحقاق است همواره به صورت طلبکارانه عمل می کند و باعث می شود تا با دیگران به صورت غیر منصفانه عمل کند. او بسیار خودپسند و خود محور است و بدون رعایت حقوق دیگران تلاش می کند تا به اهدافی که دارد برسد.
با چنین رفتاری باعث می شود تا در محیط کار نیز همواره با دیگران دچار مشکل شود و چون هرگز به نیازهای دیگران توجهی ندارد ممکن است باعث شوند تا از کار اخراج گردند. همچنین اگر شما همواره خودتان را برتر و بالاتر از دیگران بدانید می تواند سبب شوید که در کارتان هرگز پیشرفت نکنید و رابطه خوبی با همکارانتان نیز نداشته باشید.
شایان ذکر است که طرحواره استحقاق موجب می شود تا فرد حتی در روابط بین فردی نیز با شکست روبرو شود و چون همواره به نیازها دیگران بی توجهی می کند و بسیار خودخواه است ممکن است حتی فرزندان و همسرش نیز او را ترک کنند.همچنین برای آموزش بیشتر به پکیج درمان طرحواره استحقاق مراجعه کنید.
به یاد داشته باشید که اگر شما نسبت به دیگران بی توجه باشید بعد از مدتی مشاهده می کنید که دیگر کسی را در اطراف خود ندارد و برای همیشه به فردی تنها تبدیل می شوید.
مشکلات قانونی و عدم صمیمیت با دیگران
فردی که گرفتار طرحواره استحقاق است چون همواره به نیازهای خودش توجه می کند باعث می شود تا دست به کارهای غیر قانون بزند و از این رو همواره تحت پیگرد قانونی باشد.
این تله روانی بسیار خطرناک است و موجب می شود تا فرد نتواند به خوبی با دیگران رابطه برقرار کند. از این رو افراد دارای تله استحقاق هیچگاه به دیگران محبت نمی کنند و یاد نمی گیرند که با دیگران محترمانه رفتار کنند.
بنابراین باید در نظر داشته باشید که برای آنکه شما زندگی شاد و سالی داشته باشید نیاز دارید تا با دیگران همدلی کنید و همواره به نیازهای دیگران نیز توجه داشته باشید. اما اگر شما گرفتار تله استحقاق باشید فاقد چنین مهارتی هستید و در نتیجه دیگران شما را فرد نامهربان و خودخواهی می دانند.
شایان ذکر است که طرحواره استحقاق بسیار مخرب است و تمام روابط اجتماعی انسان ها را به کلی تخریب می کند. این تله روانی موجب می شود تا شخص نتواند با دیگران روابط خوبی برقرار کند و در نتیجه او از داشتن یک زندگی با نشاط محروم می شود.
بنابراین باید بدانید که این تله روانی همواره موجب می شود تا احساسات منفی و ناخوشایندی در شما ایجاد شود و در نتیجه مانع پیشرفت شما در زندگی اجتماعی و کار می شود.
آشنایی با انواع طرحواره استحقاق
با توجه به نوع رفتار والدین با کودک ما با چندین طرحواره استحقاق روبرو هستیم که موجب می شود تا فرد رفتارهای متفاوتی را از خودش نشان دهد. در ادامه شما را با انواع طرحواره استحقاق آشنا می کنیم.س
لوس
چنین موردی موجب می شود تا فرد بسیار کنترل گر شود و همواره بخواهد دیگران را کنترل کند. در حقیقت او شخصی بیمار است که فقط می خواهد به تمام خواسته هایش برسد و اگر نتواند در این مسیر به موفقیت برسد بسیار ناراحت می شود.
افرادی که گرفتار این نوع تله روانی هستند اصلا نمی توانند با دیگران همدلی داشته باشند و در نتیجه به احساسات دیگران بی توجه هستند. از دید آنها قوانین هیچ معنایی نداشته و چون بسیار خودخواه و خودمحور هستند تقریبا هر چیزی را بی معنا می دانند و فقط و به نیازهای خودشان توجه می کنند.
وابسته
این نوع استحقاق موجب می شود تا فرد برای دیگران نقش بازی کند و همواره خودش را نزد دیگران بسیار ضعیف نشان می دهد تا از این طریق از دیگران بهره کشی کند و در نهایت به خواسته هایش برسد. او به شکلی نقش بازی می کند که بتواند تمام کارهای خودش را به دیگران واگذار کند.
در نتیجه همواره از این طریق کاری می کند که دیگران در خدمت او باشند و همیشه نیز طلبکار هستند که چرا به حد و حدودشان توجهی نمی شود. همچنین باید اشاره شود که آنها همواره کمک کردن دیگران را به عنوان وظیفه می دانند و در نتیجه به صورت خودخواهانه با دیگران برخورد می کنند.
تکانشگر
از جمله کارهایی که فرد دارای طرحواره استحقاق انجام می دهد این است که آنها بسیار خودمحور هستند و همواره به نیازهای شخصی خودشان فکر می کنند. از این رو برای رسیدن به خواسته های خودشان هر کاری می کنند و گاهی اوقات ممکن است با دیگران وارد برخورد فیزیکی شوند.
چرا که آنها بسیار متوقع هستند و صرفا می خواهند به خواسته های خودشان دست یابند و به همین دلیل با تکانشگری و دعوا سعی دارند تا به خواسته های غیرمنطقی شان دست یابند.
افرادی که گرفتار طرحواره استحقاق هستند خیلی سریع از کاری که انجام می دهند دلزده می شوند و می خواهند لذتی را با لذت دیگر جایگزین کنند. چرا که اصلا صبر ندارند و خیلی زود از کاری که دارند خسته می شوند و می خواهند به سراغ کار دیگری بروند. همچنین باید اشاره شود که این افراد نمی توانند مدتی صبر کنند تا به نتیجه برسند و از این رو مدام در حال غر زدن هستند.
طرحواره استحقاق در رابطه عاطفی
نشانه هایی که در زیر به آنها اشاره می شود بیان می کند که شما دارای طرحواره استحقاق هستید و باید برای خودتان کاری انجام دهید. چرا که این تله می تواند رابطه عاطفی تان را دچار آسیب کند.
- شخص مقابل خودتان را مجبور می کنید که خودش را فدای نیازهای شما کند.
- بسیار سلطه گر هستید و طرف مقابل نیز اجازه کنترل را به شما می دهد.
- به شدت فرد مقابل خودتان را تحت فشار قرار می دهید و از او انتظارات زیادی دارید.
- شخص مقابل از شما می ترسد و نمی تواند نیازها و خواسته هایش را به شما بگوید.
- فرد مقابل شما این اجازه را به شما میدهد که از او سوء استفاده کنید.
طرحواره استحقاق چگونه درمان می شود؟
در قسمت بالا نیز اشاره شد که تله استحقاق به شدت روابط شما را تحت تاثیر قرار می دهد و بعد از مدتی شما به انزوا دچار می شوید. یعنی قادر به ایجاد رابطه سالم با دیگران نیستید و به عنوان فردی محبوب شناخته نمی شوید.برای آموزش بیشتر به کارگاه آموزش کامل طرحواره درمانی مراجعه کنید.
به یاد داشته باشید که اگر شما در روابط خودتان حس همدلی نداشته باشید دیگران دیر یا زود از شما دور می شوند و شما را ترک می کنند. از این رو لازم است تا برای درمان طرحواره خود کاری انجام دهید که در ادامه تکنیک های درمان طرحواره استحقاق را خدمت شما دوستان محترم معرفی می کنیم.
نزدیکی و همدلی
همانگونه که اشاره شد مهم ترین ویژگی تله استحقاق عدم وجود همدلی با احساس و عاطفه دیگران است. بنابراین شما باید تلاش کنید که از این حس نامطلوب دور شوید. یعنی لازم است تا درک دیگران را شروع کنید و تلاش کنید تا با اطرافیان خود ارتباط بهتری بگیرید.
شما باید در این زمینه به صورت آگاهانه رفتار کنید و به خودتان کمک کنید تا حس و احساس همدلی را در خودتان تقویت نمایید. در نتیجه با مدیریت این موضوع قادر هستید تا به صورت سالم وارد روابط اجتماعی شوید و بعد از مدتی متوجه می شوید که دایره دوستی تان بیشتر شده و شما نزد دیگران دارای محبوبیت هستید.
اگر در حال انجام کاری هستید و مشاهده می کنید که نمی توانید به خواسته خود دست یابید هرگز عصبانی نشوید و چند لحظه صبر کنید و بدانید که در حال گیر کردن در تله استحقاق هستید و نباید به آن پاسخ دهید. زیرا این تله می خواهد شما رفتارهای اشتباه گذشته تان را تکرار کنید و شما باید بر این موضوع آگاه باشید و هرگز چنین اجازه ای را به او ندهید.
یعنی شما باید نگاه منطقی و درستی به موضوع داشته باشید و تمام جوانب را به خوبی بسنجید. شاید توقع شما غیر منطقی باشد و دیگران نمی توانند واقعا برایتان کاری انجام دهند و قصدشان آزار و اذیت شما نیست. شما می توانید خودتان را به جای شخص مقابل بگذارید و موضوع را از دید او مورد بررسی قرار دهید. این کار به شما کمک می کند تا از این به بعد توقعات غیر منطقی تان را مدیریت کنید.
آموختن مهارت مدیریت و کنترل خشم
اگر شما گرفتار طرحواره استحقاق هستید باید مدیریت خشم را یاد بگیرید و بیاموزید که چگونه در مواقع عصبانیت بتوانید خشم خودتان را کنترل کنید. چرا که لازم است شما به جای انجام رفتارهای تکانشی از کارهای درست و سالم استفاده کنید.
زیرا زمانی که شما تله استحقاق داشته باشید همواره از رفتارهای هیجانی نادرست استفاده می کنید و همین موضوع موجب می شود تا کیفیت روابط شما با دیگران کاهش یابد. از این رو در نظر داشته باشید که تکنیک های کنترل خشم را به خوبی یاد بگیرید.
شما نباید در انجام تمام کارهای خود به دیگران وابسته باشید. چرا که شما نیز دارای توانایی های مخصوص به خود هستید و باید بدون داشتن توقع از دیگران فعالیت های روزمره تان را به خوبی انجام دهید. از این رو لازم است تا میزان توقع خودتان را از دیگران کاهش دهید و کمتر در دام طرحواره استحقاق قرار بگیرید.
همچنین باید بدانید که در دوران کودکی والدینتان با شما رفتار نامناسبی داشته اند و همین موضوع موجب گردیده تا شما در تله استحقاق گرفتار شوید. اگر می خواهید طرحواره شما درمان شود باید دست از بهانه آوردن بردارید و تنبلی را کنار بگذارید. ممکن است در ابتدا این کار برایتان دشوار باشد اما به مرور زمان به این موضوع عادت می کنید و می توانید خودتان به صورت مستقل تمام کارهایتان را انجام دهید.
استفاده از روان درمانی
روانشناسان متخصصی وجود دارند که در زمینه طرحواره درمانی فعالیت می کنند و می توانند به شما کمک کنند تا طرحواره استحقاق شما درمان شود. آنها از شما مصاحبه و تست های لازم را می گیرند تا بتوانند از وجود طرحواره استحقاق در شما مطمئن شوند و در ادامه فرایند درمان را برای شما آغاز می کنند.
بنابراین اگر درمان تله استحقاق برای شما بسیار سخت و دشوار است و خودتان به تنهایی نمی توانند خشم و عصبانیت تان را کنترل کنید لازم است تا به یک روانشناس متخصص و خبره مراجعه کنید که او بتواند به صورت دقیق تمام ابعاد طرحواره استحقاق شما را مورد بررسی قرار دهد و به صورت جلسه فرایند درمان شما را انجام دهد.
به عنوان مثال یکی از مواردی که در افراد دارای طرحواره استحقاق مورد بررسی قرار بگیرد افکار و شناخت آنهاست. درمان گر باید بر روی افکار اشتباه آنها تمرکز کند و به آنها کمک کند تا خطاهای شناختی شان از بین برود.
نتیجه گیری
شایان ذکر است که تمام تله های روانی آسیب زا هستند و می توانند مشکلات زیادی برای فرد ایجاد کنند. از این رو شما اگر گرفتار هر یک از طرحواره ها هستید لازم است تا به یک مشاور مراجعه نمایید. به یاد داشته باشید که تمام طرحواره های که وجود دارد می تواند به روابط اجتماعی شما آسیب وارد کند و در نتیجه مشکلات روانی زیادی را برای شما ایجاد می کند. در نتیجه توصیه می شود تا برای داشتن سبک زندگی سالم به یک روانشناس متخصص مراجعه کنید تا فرایند درمان طرحواره استحقاق در شما انجام شود.
