برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع، یک نوع اختلال اضطرابی است که توسط ترس و وحشت از ارتفاعات تعریف می‌شود. این اختلال در افرادی رخ می‌دهد که با تنش شدید به علت قرارگیری در ارتفاع‌ها، از ارتفاعات کم تا بلند، به ترس و وحشت دچار می‌شوند.
در برخی موارد، آکروفوبیا به حدی شدید تبدیل می‌شود که می‌تواند به فرد آسیب جدی بزند و حتی زندگی روزمره او را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. در این بخش از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای کامل در مورد هراس از ارتفاع را در اختیار شما افراد علاقه مند به رواندرمانی انواع فوبیا قرار دهیم.
ترس از ارتفاع چه دلایلی دارد؟
بطور کلی، وجود یک مقدار ترس از ارتفاع در تمام انسان‌ها و حتی حیواناتی که قدرت بینایی دارند، کاملاً طبیعی است. اما در برخی از افراد، این ترس به میزانی افزایش می‌یابد که به یک وضعیت ترس غیرمنطقی تبدیل می‌شود.
حوادث و اتفاقات آسیب زا
دسته اول از آکروفوبیا، واقعیات و تجربیاتی را شامل می‌شود که فرد در دوران کودکی خود تجربه کرده است. به عبارت دیگر، این نوع از ترس ناشی از وقوع اتفاقات و رویدادهای خاص در دوران کودکی فرد می‌باشد. به عنوان مثال، این ممکن است شامل تجربه‌های ناخوشایندی مانند قرارگیری در مکان‌های بلند و ترسناک در کودکی باشد، یا حتی تجربه سقوط از ارتفاع در این دوره زمانی باشد. این تجربیات نامطلوب ممکن است در طول زمان به گونه‌ای تاثیرگذار باشند که در بزرگسالی، فرد به بیماری آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) مبتلا شود.
دسته دوم آکروفوبیا به اتفاقات و تجربیات ناخوشایند دیگران در ارتفاع اشاره دارد که شخص مورد نظر شاهد آنها بوده است. به طور دقیق‌تر، این دسته از ترس نسبت به تجربیات تلخ و واقعیاتی که برای افراد دیگر در ارتفاع رخ داده است، ایجاد می‌شود. افرادی که به عنوان ناظر به اتفاقاتی چون قرارگیری در مکان‌های بلند یا حتی سقوط دیگران در ارتفاع اشتباها شاهد شده‌اند، ممکن است در آینده به بیماری آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) مبتلا شوند.
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی در ظاهر شدن اختلال آکروفوبیا نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. به عبارت دیگر، ژنتیک می‌تواند به شدت تأثیرگذار در ایجاد این اختلال باشد. در واقعیت، در بسیاری از موارد، والدین فرد، به عنوان نمونه‌ای از ارث‌برداری، دارای اختلال آکروفوبیا هستند. این به این معناست که ژنتیک می‌تواند عاملی مهم در انتقال این اختلال به نسل‌های بعدی باشد.
تربیت خانوادگی
بسیاری از والدین، وقتی که در تربیت فرزندانشان حساس و وسواسی هستند، ممکن است باعث شوند که کودکان خود از قرار گرفتن در مکان‌های بلند و ترسناک بترسند. در برخی از افراد، این ترس به مرور زمان ادامه پیدا می‌کند و تا زمان بزرگسالی تشدید می‌شود، در نهایت می‌تواند به بیماری آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) تبدیل شود. این اختلال از تجربیات و تربیت اولیه فرد می‌تواند متأثر شده باشد و باعث توسعه ترس از ارتفاع در آینده گردد.
آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع چه نشانه هایی دارد؟
پیشنهاد می شود به مقاله فوبیای گربه مراجعه فرمایید. اشخاص مبتلا به اختلال آکروفوبیا، در زمان قرارگیری در ارتفاع، واکنش‌هایی نشان می‌دهند که مشابه واکنش‌هایی است که افراد در مواجهه با سایر ترس‌ها و فوبیاها از خود نشان می‌دهند. این واکنش‌ها در افراد مبتلا به ترس از ارتفاع، از نظر جسمی و هیجانی قابل مشاهده هستند. به عبارت دقیق‌تر، هنگامی که این افراد در موقعیت‌های بلند قرار می‌گیرند، تغییراتی در وضعیت جسمی و حالتهای عاطفی خود تجربه می‌کنند.
نشانه های جسمی و فیزیکی
در لحظاتی که شخص مبتلا به بلندی هراسی در مکان‌های بلند قرار می‌گیرد، واکنش‌های فیزیکی شدیدی از خود نشان می‌دهد. به عنوان مثال:
- لرزیدن بدن، به خصوص لرزیدن دست‌ها
- گریه کردن
- افزایش شدید ضربان قلب (تپش قلب بیش از حد)
- فریاد زدن
- احساس دلهره و وحشت شدید
- احساس گیجی
- ترشح شدید عرق در سراسر بدن
- احساس بی‌حسی و فلج شدن در بدن
- دشواری شدید در تمرکز و فکر کردن
- یخ کردن دست‌ها و پاها
این واکنش‌ها نمایانگر نشانه‌های فیزیولوژیکی شدیدی از افراد مبتلا به ترس از ارتفاع در موقعیت‌های مرتبط با ارتفاع است.
علایم و نشانه های عاطفی و هیجانی
وقتی که شخصی که به آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) مبتلا است، متوجه حضور در محیط‌های بلند و ارتفاعی می‌شود، بدون کنترل ارادی و برخوردار از واکنش‌های هیجانی می‌شود. این واکنش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
1. چنگ‌زدن به افراد و اشیاء اطراف به عنوان یک تلاش برای حفظ تعادل و ایمنی شخصی.
2. احساس عدم تعادل و ناپایداری در موقعیت ارتفاعی.
3. تلاش برای دوری از ارتفاع یا کاهش ارتفاع مکانی که در آن هستند.
4. پایین آمدن از ارتفاع به سمت پایین.
5. بستن چشم‌ها به عنوان یک واکنش به ترس و وحشت.
6. نشستن به عنوان یک تلاش برای کاهش احتمال سقوط.
7. استفاده از چهار دست و پا برای پیشروی یا نگهداری تعادل.
8. زانو زدن به عنوان یک واکنش به ترس و عدم اطمینان.
این واکنش‌ها نمایانگر واکنش‌های هیجانی و عاطفی شدیدی است که افراد مبتلا به ترس از ارتفاع در مواجهه با مکان‌های بلند و ارتفاعی تجربه می‌کنند.
فرار از ارتفاع
افراد مبتلا به ترس از ارتفاع به شدت اجتناب می‌کنند از وقوع در مکان‌های بلند و ارتفاعی. اگر به طور اجبار در موقعیت‌های ارتفاعی قرار بگیرند، به شدت اضطراب دچار می‌شوند. این واکنش‌ها می‌توانند در زندگی روزمره شان تبدیل به یک نوع اختلال شوند. به عنوان مثال، این افراد ممکن است وظایفی مانند تمیزکاری در منزل را به تعویق بیاندازند، زیرا نیاز به صعود روی نردبان را تجربه نمی‌کنند. همچنین از رفتن به مکان‌هایی که پنجره‌های بزرگ در طبقات بالا دارند، خودداری می‌کنند.
فوبیاهای وابسته به آکروفوبیا
افرادی که از اختلال آکروفوبیا رنج می‌برند، ممکن است به یک یا چند فوبیا دیگری که با آکروفوبیا مرتبط هستند، مبتلا شوند. در ادامه به صورت مختصر به توضیح این فوبیاها می‌پردازیم.
ایروفوبیا ترس از پرواز
اختلال آیروفوبیا یا ترس از پرواز، به وقوع می‌پیوندد زمانی که فرد در هنگام پرواز وارد محیط بلندی می‌شود. این اختلال ناشی از ترس از پرواز است و ممکن است فرد مبتلا به آکروفوبیا، در حین سفر با هواپیما یا در محیط فرودگاه احساسات ترس و وحشت قوی داشته باشد. این افراد ممکن است از پروازها اجتناب کنند و در طول پروازها به مشکلاتی مانند ترس و نگرانی مواجه شوند.
باتموفوبیا ترس از سراشیبی
باتموفوبیا یا ترس از سراشیبی به معنای عمیق‌تر، افرادی را توصیف می‌کند که در حضور سراشیبی‌های تند و شیب‌دار مانند پلکان‌ها، ترس و وحشت را تجربه می‌کنند. افراد مبتلا به این نوع از فوبیا به فوبیای باتموفوبیا یا پله‌هراسی اعتراض دارند.
این واکنش‌ها به مشاهده سراشیبی‌های تند به ویژه درختابها، تکرار می‌شود. علاوه بر این، این نوع از فوبیا ممکن است در زمانی که فرد با سراشیبی‌ها مواجه نشده باشد و فقط به آنها فکر کند، رخ دهد. این فوبیا معمولاً به دلیل ارتباط آن با ارتفاع و بلندی و اثراتی که آکروفوبیا روی افراد دارد، ایجاد می‌شود.
کلایموکوفوبیا ترس از قرارگیری در ارتفاع
کلایموکوفوبیا یا ترس از قرارگیری در ارتفاع، یک نوع اختلال فوبیایی است که به طور کامل با باتموفوبیا (ترس از پله‌ها) مرتبط است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که فرد قصد دارد از ارتفاع بالا پایین برود یا از ارتفاع پایین به بالا برود، مثلاً از پلکانی بالا برود یا از سراشیبی پایین بیاید. این فوبیا عمدتاً در کنار ترس از ارتفاعات به وجود می‌آید، زیرا به عنوان یک عوامل محیطی و موقت مرتبط با ارتفاع شناخته می‌شود.
ورتیگو و ایلیگوفوبیا
ورتیگو یا احساس سرگیجه نوعی اختلال است که در آن فرد مبتلا به این اختلال احساساتی مانند گیجی، حس چرخش و چرخش حول خود را تجربه می‌کند. این اختلال معمولاً به عنوان یک مشکل جدی شناخته می‌شود و در صورت بروز آن، توصیه می‌شود که به پزشک متخصص مراجعه کنید و اقدامات درمانی مورد نیاز را انجام دهید.
ایلیگوفوبیا نیز نوعی اختلال است که در پی اختلال ورتیگو به وجود می‌آید. افراد مبتلا به این اختلال به طور مداوم از ترس افزایش یافته سرگیجه و گیجی رنج می‌برند.ورتیگو و ایلیگوفوبیا اغلب به همراه آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) در برخی از موارد رخ می‌دهند و به عنوان ترکیبی از این اختلالات شناخته می‌شوند.
خطرات فوبیای ارتفاع
همواره فوبیاها به طور کلی خطراتی را برای افراد به همراه دارند، اما باید توجه داشت که آکروفوبیا یکی از اختلالاتی است که ممکن است خطرات جدی‌تری را برای افراد به ارمغان آورد. این خطر از آنجا نشأت می‌گیرد که افراد مبتلا به آکروفوبیا، زمانی که در مکان‌های بلند قرار می‌گیرند یا به ارتفاعات می‌رود، ممکن است رفتارهای غیر عادی و ناامنی را نشان دهند.
همچنین احتمال دارد که در این شرایط دچار حملات پانیک شوند و از وقوع اتفاقاتی که از آنها ترس دارند، نگران باشند. این نکته مهم است که نگرانی‌ها و ترس‌های افراد مبتلا به آکروفوبیا می‌توانند به وقوع حوادث ناخوشایند و خطرناک منجر شوند.
حمله پانیک یک نوع اختلال اضطرابی است که به علت هجوم وحشت شدید به فرد رخ می‌دهد و معمولاً تا یک ساعت طول می‌کشد. بیشترین تعداد حملات پانیک در ۳۰ دقیقه اول رخ می‌دهد. این حملات علائمی مانند تپش قلب، تعریق، تنگی نفس، لرزش، از دست دادن تعادل و موارد مشابه را دارا هستند.
گاهی اوقات، حملات پانیک به اندازه‌ای شدید می‌شوند که ممکن است منجر به وقوع سکته قلبی و در نهایت مرگ فرد گردد. این اختلال اضطرابی برای افراد تجربه‌کننده آن بسیار ترسناک و مخاطره‌آمیز است.
برای مطالعه بیشتر به مقاله پرنده هراسی مراجعه فرمایید. از جمله خطرات احتمالی که افراد مبتلا به بلندی هراسی را تهدید می‌کند، می‌توان به محدود شدن فعالیت‌ها و کیفیت زندگی اشاره کرد. ابتلا به این اختلال باعث می‌شود که فرد از حضور در مکان‌هایی که در ارتفاع قرار دارند یا حتی عبور از پلکان مشکل داشته باشد.
همچنین در برخی از افراد، ابتلا به این اختلال باعث می‌شود که حتی در ارتفاعات کمتری مانند بالای نردبان دچار وحشت شوند و زندگی روزمره‌شان متأثر شود. این اختلال می‌تواند تأثیرات جدی بر روی کیفیت زندگی فرد داشته باشد و او را از برخی فعالیت‌ها باز نگه دارد.
فوبیای ارتفاع در کودکان
ترس از ارتفاع در کودکان به عنوان یکی از ترس‌های شایع و معمول در این گروه از افراد شناخته می‌شود. این ترس ممکن است در دوره‌های سنی مختلفی از کودکی تا دوره نوجوانی ظاهر شود و در بین بسیاری از کودکان به صورت عادی و رایج تجربه می‌شود.
آکروفوبیا می‌تواند تأثیرات مختلفی بر رفتار و عملکرد کودکان داشته باشد، و از جمله این تأثیرات، ممکن است باعث اجتناب از مواجهه با ارتفاع و محدودیت در انجام فعالیت‌هایی که نیاز به تعامل با ارتفاع دارند، گردد. با این حال، در اکثر موارد، این ترس با گذر زمان و تجربه‌های مثبت درباره ارتفاع، و تقویت اعتماد به نفس کودک، کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر، با رشد و تجربه، افراد مبتلا به آکروفوبیا ممکن است این ترس را کاهش داده و به تدریج با آن برخورد کنند.
اما اگر ترس از ارتفاع در کودک شما به گونه‌ای شدید باشد که به طور چشمگیری توانایی انجام فعالیت‌های روزمره او را محدود کند و یا به صورت مداوم برای او منبع استرس باشد، امری ضروری است که به یک روانشناس کودک متخصص مراجعه نمایید.
این کودک‌شناس ماهر می‌تواند تشخیص دقیقی از وضعیت کودک شما بگیرد و به شما راهنمایی‌ها و مشورت‌های لازم را در ارتباط با درمان و مداخلات مناسب ارائه دهد. از این طریق، می‌توانید به بهبود و مدیریت ترس کودک خود کمک کنید.
تست آکروفوبیا (ترس از ارتفاع)
هر فردی که از قرارگیری در ارتفاع هراس دارد، به طور حتم آکروفوبیا ندارد. برای تشخیص ابتلا به آکروفوبیا، لازم است به یک روانشناس بالینی مراجعه نمایید. در ابتدا، روانشناس از شما می‌خواهد تا احساسات خود و علائمی که در زمان قرارگیری در ارتفاع تجربه می‌کنید را شرح دهید. سپس، تست‌های مرتبط با آکروفوبیا از شما گرفته می‌شود. در صورتی که یک یا چند علامت از علائم زیر را داشته باشید، احتمالاً به آکروفوبیا مبتلا هستید و توصیه می‌شود تحت درمان قرار گیرید:
- ترس خود را به عنوان غیر منطقی و غیر عقلانی می‌شناسید.
- احساس وحشت و هراس شدید از قرارگیری در ارتفاع و بلندی دارید.
- ترس از بلندی به طور قابل ملاحظه‌ای بر روی زندگی روزانه شما تأثیر می‌گذارد.
- به شدت نگران و اضطرابی در مورد اتفاقاتی هستید که در بلندی رخ می‌دهد و به آنها فکر می‌کنید.
در صورتی که یک یا چند علامت از علائم فوق بیش از شش ماه ادامه پیدا کند، ممکن است فرد را مبتلا به آکروفوبیا در نظر گرفت. از این نقطه، تحت درمان و مشاوره مناسبی قرار گرفته تا به بهبود و مدیریت این ترس کمک شود.
درمان فوبیای ارتفاع
پس از تشخیص ابتلا به آکروفوبیا، ضرور است روانشناس به سرعت به درمان فرد مبتلا مشغول شود. درمان آکروفوبیا از روش‌های متنوعی تشکیل شده است و روانشناس با توجه به وضعیت و نیازهای فرد بیمار، یکی از روش‌های درمانی مناسب را انتخاب خواهد کرد. این روش‌ها ممکن است شامل مشاوره فردی، تراپی رفتاری، تمرینات تعریف شده برای تسهیل مواجهه با ترس از ارتفاع و تقویت اعتماد به نفس باشد.
همچنین، استفاده از تکنیک‌های مختلفی نظیر تراپی انفعالی، داروها و ترکیب درمان‌های مختلف نیز ممکن است در موارد مشخصی از آکروفوبیا مفید باشد. تشخیص درست و انتخاب مناسبترین روش درمانی از دقت و تخصص روانشناس بستگی دارد.
روبرو شدن با منبع ترس
مواجهه درمانی رایج‌ترین شیوه برای مدیریت ترس از ارتفاع است که از گذشته تا به امروز بسیار مورد استفاده قرار گرفته و به تدریج مواجهه با منبع ترس را ترویج می‌کند. در این روش، ابتدا روانشناس به بیمار تکنیک‌های تن آرامی را آموزش می‌دهد تا بتواند ترس خود را کنترل کند.
سپس به تدریج بیمار را با ارتفاع‌ها، از کم به زیاد، مواجه می‌کند تا بیاموزد با آنها کنار بیاید. به عبارت دیگر، فرد به تدریج وارد محیط‌های بالا و ارتفاعی شده و مسائلی مانند ایستادن بالا روی نردبان، صعود پلکان، ایستادن بر روی بالکن یا پشت بام را تجربه می‌کند.
علاوه بر این، پخش فیلم‌های مرتبط با ورزش‌هایی که در ارتفاع انجام می‌شود مانند کوهنوردی، بندبازی، بانجی جامپینگ و غیره نیز می‌تواند در درمان بلندی هراسی موثر باشد. این فیلم‌ها می‌توانند به فرد کمک کنند تا با تصاویر و تجربیات واقعی‌تری از مواجهه با ارتفاع آشنا شوند و به تدریج ترسشان را کاهش دهند.
واقعیت مجازی
در روزگار حال حاضر، برای درمان بلندی هراسی، از فناوری واقعیت مجازی به عنوان یک روش موثر و جدید استفاده می‌شود. در این روش، بیمار با استفاده از هدست، نمایشگر سربند، و سیستم ردیابی به یک محیط مجازی منتقل می‌شود که در آن با ارتفاع مواجه می‌شود.
زمانی که هدست و نمایشگر روی سر بیمار قرار می‌گیرد، با حرکت سر و تغییر موقعیت بیمار در دنیای مجازی، او اطراف خود را مشاهده و تغییر مکان می‌دهد. به عبارت دیگر، بیمار احساس می‌کند که در مکانی با ارتفاع قرار دارد و تصویر به تغییرات مکانی پیروی می‌کند.
در این فرآیند، روانشناس واکنش‌ها و واکنش‌های بدنی بیمار را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد، از جمله تغییرات در ضربان قلب، نحوه تنفس، سردی بدن، و گرفتگی عضلات. این تحلیل‌ها به وسیله تکنیک بیوفیدبک انجام می‌شوند.
از طریق این تکنیک، روانشناس می‌تواند اطلاعات مفیدی را از قبیل منشأ بلندی هراسی، سطح پیشرفت درمان، و … را استخراج کند. باید توجه داشت که این روند نیاز به جلسات تکراری و متعدد دارد تا بیمار بتواند به آرامی به ارتفاع و بلندی عادت کند و ترس خود را کاهش دهد.
درمان شناختی رفتاری
برخی از افراد مبتلا به آکروفوبیا ممکن است برای مواجهه با ترس از ارتفاع آمادگی کافی را نداشته باشند. به همین دلیل، روانشناس با استفاده از روش درمان شناختی رفتاری (CBT) سعی می‌کند بیمار را با نقدهای ذهنی ناسازگار، افکار منفی و نگرش‌های غیرمنطقی و ناخوشایند درباره ترس از ارتفاع آشنا کند. این روش در چندین جلسه انجام می‌شود و پس از آماده‌سازی، بیمار می‌تواند از تکنیک‌های واقعیت مجازی و مواجه‌سازی برای کمک به کاهش ترس‌های خود استفاده کند.
دارو درمانی
در کل، هیچ دارو یا قرص ویژه‌ای برای درمان بلندی هراسی وجود ندارد. با این حال، در برخی از موارد، به افرادی که مبتلا به آکروفوبیا هستند و میزان استرس و اضطراب آنها بسیار بالاست، ممکن است داروهای ضد استرس و اضطراب به صورت موقت تجویز شود. این داروها تنها به تسکین موقت میزان استرس و اضطراب کمک می‌کنند و تأثیر مستقیمی در درمان آکروفوبیا ندارند.
