آیا با روانشناسی دینی آشنا هستید؟ با توجه به مطالعات زیادی که در این زمینه انجام شده است قطعا مطالب فراوانی در رابطه با روانشناسی دینی و مذهب شنیده اید. اما سوال بسیار مهمی که در این باره وجود دارد این است که روانشناسی دینی چیست و چه کاربردهایی دارد؟ یعنی اینکه آیا روانشناسی دینی بر اساس تحقیقات و مطالعات علمی فعالیت می کند و رویکرد آن دقیقا مانند سایر رویکردهای علمی است.

شایان ذکر است که افراد زیادی در زمینه روانشناسی دینی و مذهب مشغول به فعالیت هستید و همچنین برخی از افراد برای مشاوره به نزد آنها می روند. ما در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا یکی دیگر از موضوعات روانشناسی با عنوان روانشناسی دینی و مذهب را به صورت دقیق و عمیق مورد بررسی قرار دهیم تا متوجه شویم که این رویکرد چه ویژگی هایی داشته و چه کمکی به زندگی انسان ها می کند.

راهنمای مطالعه مقاله نمایش

روانشناسی دینی چیست؟

همانطور که میدانید در کتب دینی و مذهبی توصیه های فراوانی در خصوص زندگی خوب ارائه شده است و همواره به انسان ها آموزش می دهد که بهترین روش زندگی چیست و در برخورد با دیگران چه اخلاقی باید داشته باشند. تقریبا این موارد با برخی از مفاهیم موجود در علم روانشناسی همپوشانی داشته و بسیاری از روانشناسان در سال های اخیر آموزه هایی را بیان می کنند که با مفاهیم دینی برابری می کند و دین آن درس را در سال ها پیش بیان نموده است.

افرادی که به رویکرد دینی علاقه دارند تلاش می کنند تا با ترکیب دروس روانشناسی و مذهبی بخشی را ایجاد کنند که از هر دوی این موارد استفاده کند. یعنی هم مبتنی بر علم و دانش روز روانشناسی باشد و هم مباحث دینی و مذهبی در آن دیده شود. لازم به ذکر است که بسیاری از افراد روحانی که دارای لباس روحانیت هم هستند در علم روانشناسی مطالعات زیادی داشته اند و توانسته اند در زمینه مشاوره علمی فعالیت کنند.

نکته بسیار مهمی که باید به آن اشاره شود این است که روانشناسی دینی و مذهب هنوز نتوانسته مانند سایر رویکردهای علمی به صورت دقیق و مدون آموزه هایش را طبقه بندی کند. از این رو آن طور که باید نتوانسته تا به اهدافی که دارد دست پیدا کند.پیشنهاد می شود تا به مقاله کثرت گرایی دینی مراجعه نمایید.

به یاد داشته باشید که اگر رویکرد مورد نظر از نظر علمی دارای جایگاه و پایگاهی نباشد در جلسات مشاوره با مشکلات فراوانی روبرو می شود و حتی ممکن است برای مراجعین چالش های فراوانی ایجاد شود. با این حال برخی از روحانیون که دارای تحصیلات روانشناسی هستند و از سازمان نظام روانشناسی مجوز درمان شان را دریافت کرده اند مراکز مشاوره ای را ایجاد کرده اند.

برای درمان های روانشناختی به چه مراکزی مراجعه کنیم؟

در خصوص این موضوع که شما می خواهید برای درمان مسائل روانی به روانشناس مراجعه کنید کاملا به نیاز و توقع شما از درمان مربوط است. یعنی اگر دیدگاه و نگرش شما به مذهب و دین بسیار زیاد است می توانید به مراکز مذهبی و دینی مراجعه کنید که برخی از آنها رویکرد خاص خودشان را دارند و تمام مطالبی که بیان می کنند در بخش دین و مذهب و آموزه های دینی قرار دارد و ارتباطی با رویکردهای علمی روانشناسی مانند روانکاوی، شناختی رفتاری و سایر موارد ندارد. همواره به این نکته توجه داشته باشید که اختلالات روانی برای درمان نیاز به مداخلات درمانی حرفه ای داشته و لازم است تا به متخصصین مراجعه نمایید.

به عنوان مثال شما برای درمان اختلال افسردگی یا وسواس باید به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. چرا که رویکرد دینی و مذهبی در این زمینه نمی توانید کمکی به شما بکند و زمینه فعالیت این بخش بیشتر در مباحث مشاوره های فردی و مهارت های زندگی است. شایان ذکر است که متخصص روانشناسی به صورت کامل مراجع را ارزیابی می کند و سپس بعد از انجام کارهای مورد نیاز جلسات درمانی را آغاز می کند. نکته ای که باید به آن توجه داشته باشیم این است که هر روانشناسی متناسب با جامعه ای که در آن قرار دارد باید به موارد فرهنگی و دینی نیز توجه داشته باشد.

چرا که بافت مذهبی هر جامعه با جامعه ای دیگر متفاوت بوده و شما نمی توانید برای تمامی افراد یک نوع نسخه درمانی را اختصاص دهید. توجه داشته باشید که در روانشناسی شما باید با رویکرد و نگرش مذهبی دینی مراجع خودتان آشنا باشید و بدانید که او دارای چه دیدگاهی است و شما چگونه می توانید به او کمک کنید. همچنین پیشنهاد می شود تا به کارگاه آموزش مصاحبه تشخیصی مراجعه نمایید.

به عنوان مثال اگر مراجع شما فردی مذهبی است می توانید در فرایند درمان از مثال های دینی و مذهبی استفاده کنید اما اگر مراجع نسبت به این مسائل موضع خاصی دارد ممکن است مثال های مذهبی برای جلسه مشاوره مشکلات خاصی را ایجاد کند. بنابراین شما به عنوان یک روانشناس لازم دارید تا با اصول مصاحبه تشخیصی آشنا باشید و بدانید که با هر مراجع به چه صورتی برخورد داشته باشید.

تفاوت روانشناسی دینی با روانشناسی معنوی

در علم روانشناسی بخشی وجود دارد که به معنویات و بعد روحانی افراد می پردازد. چرا که در موضوع سلامت روان لازم است تا به مسائل معنوی و روحانی افراد نیز توجه خاص و ویژه ای داشته باشیم. از این رو در علم روانشناسی شاخه ای تحت عنوان روانشناسی معنوی وجود دارد که در جلسات مشاوره و درمان بیشتر بر روی موضوعات معنوی تمرکز دارد.

در واقع این بخش تلاش می کند تا با پرداختن به مسائل معنوی انسان ها به رشد و ارتقای سلامت روان انسان ها کمک کند. توجه داشته باشید که روانشناسی معنوی بسیار فراتر از مشاوره دادن با رویکرد دینی است. چرا که هر دین و آیینی می تواند متناسب با فرهنگی که دارد از روانشناسی معنوی استفاده کند. به عبارت دیگر باید اشاره شود که روانشناسی معنوی یکی از شاخه های روانشناسی مدرن است و حتی تحت عنوان روانشناسی فراشناختی نیز از آن یاد می شود. یعنی در چارچوب علم ابعاد معنوی و روحانی انسان ها را مورد بررسی قرار می دهد.

مسائل مورد مطالعه در روانشناسی معنوی

تا به این جا متوجه شدیم که روانشناسی معنوی چیست. حال نیاز است تا به صورت کامل بیان کنیم که چه مواردی در رویکرد روانشناسی معنوی مورد مطالعه است.

بررسی میزان رشد معنویت در افراد
مطالعه ارتباطات معنوی فرد با خدا
بررسی تجربه های عرفانی در افراد
پرداختن به بحران های معنوی افراد

آیا علم روانشناسی با آموزه های دینی مغایرت دارد؟

ممکن است شما یک فرد مذهبی باشید و برای گرفتن مشاوره نتوانید به یک فردی که مشاوره مذهبی ارائه می دهد دسترسی پیدا کنید. از این رو شما به سراغ یک روانشناس علمی می روید. در چنین مواقعی ممکن است از خودتان سوال بپرسید که آیا مواردی که متخصص سلامت روان به من آموزش می دهد با آموزه های دینی هماهنگی دارد و یا خیر؟ اگر دیدگاه مذهبی شما با توصیه های فرد روانشناس مخالف باشد قطعا نمی توانید از جلسات مشاوره نتیجه مدنظرتان را دریافت کنید. به همین دلیل باید بدانید که تمام روانشناسان می دانند که در وهله اول لازم است تا به بافت فرهنگی و مذهبی مراجع شان توجه داشته باشند و در فرایند درمان حتما آنها را مدنظر قرار دهند.

البته لازم است اشاره شود که علم روانشناسی با توجه به رویکردهای دقیقی که دارد همواره بر این باور است که افراد خودشان باید در مورد مسائل دینی و مذهبی تصمیم بگیرند و هرگز در فرایند درمان به این موضوعات کاری ندارند. همچنین پیشنهاد می شود تا به کارگاه روانشناسی زندگی پس از آسیب مراجعه نمایید.

البته اگر شما در مورد مسائل مذهبی دچار مشکل شده اید می توانید از روانشناس کمک بگیرید که مهارت هایی مانند حل مسئله، تصمیم گیری درست و مدیریت استرس را به شما آموزش دهد تا بتوانید به بهترین شکل ممکن شرایط زندگی تان را مدیریت نمایید. یعنی فرد متخصص سلامت روان به صورت متمرکز بر روی عقاید مذهبی شما عمل نمی کند و از طریق آموزش هایی که وجود دارد به شما کمک می کند تا بتوانید بهترین انتخاب را در زندگیتان داشته باشید.

مراکز مشاوره روانشناسی

در قسمت بالا به صورت کامل در مورد روانشناسی دینی و مذهب با شما عزیزان گفتگو کردیم و متوجه شدیم که این رویکرد از بخش علمی روانشناس جدا بوده و نمی تواند مسائلی مانند اختلالات روانشناختی را تحت درمان قرار دهد. یعنی افرادی که مشاوره های مذهبی ارائه می دهند همواره در تلاش هستند که مهارت های خاصی که در زندگی به آنها نیاز داریم را آموزش دهند تا بتوانیم نگاه بهتری نسبت به زندگی داشته باشیم. البته در این زمینه آنها از مثال های دینی و مذهبی استفاده می کنند.

اما لازم است اشاره شود که امروزه حتی افراد روحانی دارای تحصیلات دانشگاهی روانشناسی هستند و از سازمان نظام روانشناسی مجوزهای لازم را جهت درمان دریافت نموده اند و با تخصص بالا در زمینه مشاوره و درمان فعالیت می کنند. این افراد با روانشناسی علمی آشنا هستند و می توانند به مراجعین کمک های زیادی را ارائه دهند.

نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که گسترش روانشناسی علمی بسیار بیشتر بوده و افراد برای درمان مشکلات روانی اغلب به نزد متخصصین سلامت روان می روند. در این میان لازم است اشاره شود که تمام روانشناسان با رویکردهای مذهبی و دینی آشنا هستند و می دانند که در فرایند درمان باید به دین و مذهب فرد مراجع نیز توجه داشته باشند.