روش های تشخیص و درمان اختلال دوقطبی به صورت کامل

در این قسمت از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا در رابط با یکی از موضوعات مهم و ویژه روانشناسی با عنوان روش های تشخیص و درمان اختلال دوقطبی به صورت کامل با شما علاقه مندان به مطالب روانشناسی و درمان اختلالات دو قطبی گفتگو کنیم.

روش های تشخیص و درمان اختلال دوقطبی به صورت کامل

در مقاله روش های تشخیص و درمان اختلال دوقطبی به صورت کامل اختلال دو قطبی مورد بررسی قرار گرفته و سپس به راهکارهای درمانی خواهیم پرداخت،پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

اختلال دو قطبی

یکی از اختلالات روانی که بیشتر در سنین نوجوانی و بزرگسالی دیده می شود، اختلال روانی دو قطبی یا ˈافسردگی مانیاییˈ است که عموما افراد مبتلا از نشانه های آن بی اطلاع هستند. اختلال دوقطبی که پیش از این «افسردگی مانیایی» یک بیماری روانی است که مشخصه اش نوسان شدید خلق و خو، شامل حالت های هیجانی بالا (مانیا) و پائین (افسردگی) است. افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییرات شدید خلق می‌شوند. شروع بیماری معمولاً با دوره‌ای از افسردگی می‌باشد و پس از یک یا چند دوره از افسردگی، دوره شیدایی بارز می‌شود.

اختلال دوقطبی یا شیدایی-افسردگی موجب تغییرات شدید خلق و خو می‌شود و تغییراتی را در سطح انرژی و رفتارهای فردی به وجود می‌آورد. این تغییرات در دو سر یک بازه قرار دارند و هیچ‌گونه تعادلی برای خلق و خوی این افراد وجود ندارد. یعنی تغییر خلق و خو از حالت افسرده به حالت جنون و شیدایی یا بالعکس، تدریجی و آرام نیست. بلکه در این افراد تغییرات از حالتی به حالت دیگر، آنی و پَرِشی صورت می‌گیرد. مدت زمان ثبات هر یک از این حالات هم بسیار متغیر است. مثلا ممکن است فردی هفته‌ها در حالت افسردگی باقی بماند یا اینکه پس از چند روز افسردگی به حالت شیدایی برسد. بعضی اوقات فردِ مبتلا به اختلال دوقطبی چند هفته به شدت بی‌انرژی و مأیوس است و بعد از آن به شدت فعال و پرانرژی می‌شود. این اختلال، عملکرد افراد در زندگی روزانه را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. در دورانی که شیدایی شدید بر فرد عارض می‌شود، واکنش‌های او بسیار آنی و لحظه‌ای است. مثلا فرد یک‌دفعه تصمیم می‌گیرد از کارش استعفا بدهد و تصمیماتی به شدت هیجانی و به دور از عقل و منطق اخذ می‌کند. در آن سر طیف، حالت افسردگی قرار دارد. در این زمان‌ها فرد به سختی از رختخواب بیرون می‌آید، مدام خسته و نسبت به همه چیز ناامید است.

نشانه‌های بیرونی اختلال دوقطبی 

این اختلال در افراد مختلف علایم متفاوتی دارد. شدت، نوسان و الگوهای متفاوتی برای عوارض و علایم اختلال دوقطبی دیده شده است. مثلا سرعت تغییر وضعیت از حالت افسردگی به شیدایی در برخی بسیار سریع است و سایر افراد این مشکلات را به شدت‌های متفاوت تجربه می‌کنند.

شیدایی

در مرحله‌ی شیدایی افزایش انرژی، بروز خلاقیت و نشاط شدید دیده می‌شود. در این مرحله فردِ دچار اختلال دوقطبی، زیاد صحبت می‌کند و به شدت فعال است. کم‌خوابی و استراحت نکردن از نشانه‌های دیگر این حالت است. فرد اعتقاداتی غیر واقعی در مورد توانایی‌ها و قدرت فردی خود پیدا می‌کند، یعنی فرد خود را به شدت توانمند و ویژه احساس می‌کند. شاید این احساسات خوب و جالب به نظر برسند، اما وقتی پای تصمیمات احساسی، هیجانی و غیرمنطقی به میان می‌آید باید در مورد جالب بودن آن تردید کرد. مثلا افراد در این مرحله از اختلال دوقطبی، تصمیماتی مانند شرط‌بندی‌های غیرمعقول یا سرمایه‌گذاری‌های نامناسب می‌گیرند. افراد در این مرحله پرخاشگر می‌شوند و نسبت به عقاید مخالف، تغییرات ناگهانی در برنامه‌های از پیش تعیین شده و… واکنش‌های شدید نشان می‌دهند.

پیشنهاد ویژه : کارگاه فعال سازی رفتاری درمان افسردگی

شیدایی ضعیف

شدت شیدایی ضعیف نسبت به حالت قبلی کمتر است. در این مرحله افراد همچنان احساس نشاط غیرعادی و تمایل به فعالیت دارند. اما روند زندگی روزانه تا حد زیادی طبیعی است. شاید بتوان گفت که افراد در حالت شیدایی خفیف دارای خلق و خویی بانشاط هستند که البته این نشاط کاذب و غیرعادی است. در واقع در این مرحله شرایط روحی فرد دچار تغییرات غیرعادی می‌شود. بعد از این مرحله فردِ دچارِ اختلال دوقطبی به مرحله‌ی افسردگی یا شیدایی وارد می‌شود.

افسردگی

در گذشته افسردگی عادی با افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی اشتباه گرفته می‌شد. اما تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که این دو نوع افسردگی تفاوت زیادی با هم دارند و درمان‌های پیشنهادی هر یک بسیار متفاوت است. درمان افسردگیِ ناشی از اختلال دوقطبی با داروهای ضد افسردگی پیگیری نمی‌شود. در واقع داروهای ضدافسردگی احتمال وخیم شدن اختلال دوقطبی را بیشتر می‌کنند. برخی از این داروها موجب نوسان مراحل مختلف می‌شوند و فرد را از حالت شیدایی به شیدایی خفیف یا افسردگی می‌رسانند. علی‌رغم علایم بیرونی هر دو نوع افسردگی، شیوه‌ی درمان آنها متفاوت است. نشانه‌هایی که برای هر یک از انواع افسردگی بروز می‌کند، کمک شایانی به درمان آنها می‌کند. مثلا در افسردگی اختلال دوقطبی، فرد به شدت تحریک‌پذیر و غیرقابل‌پیش‌بینی می‌شود و مدام احساس گناه دارد. افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی منجر به خواب زیاد، بی‌حوصلگی و اضافه وزن می‌شود و در بعضی موارد ارتباط فرد با واقعیت و دنیای بیرون قطع می‌شود که به آن افسردگی سایکوتیک یا روان‌پریشی شدید گفته می‌شود. در این مرحله افراد قادر به برقراری روابط اجتماعی سالم و کار کردن نیستند.

حالات ترکیبی 

در این مرحله از اختلال دوقطبی علایم و نشانه‌های حالات مختلف اختلال دوقطبی یعنی افسردگی، شیدایی و شیدایی خفیف با هم آمیخته می‌شوند. افسردگی توأم با تشویش، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، حواس‌پرتی و افکار ضد و نقیض. این مرحله بسیار خطرناک است، زیرا ترکیب احساسات متناقض و انرژی متفاوت و خلق و خوی متغیر، نهایتا می‌تواند موجب خودکشی شود.

حقایق و باورهای اشتباه در مورد اختلال دوقطبی

باور اشتباه: افرادِ مبتلا به اختلال دوقطبی درمان نمی‌شوند و زندگی عادی‌ای ندارند.

حقیقت: افراد زیادی با اختلال دوقطبی دارای مشاغل عالی و موفقیت‌های متعدد هستند. این افراد در زندگی روابط شاد و معقولی دارند. شاید زندگی با این افراد کمی چالش‌برانگیز باشد اما کنترل و درمان آن، اوضاع را تا حد زیادی به شکل طبیعی و عادی تبدیل می‌کند. برای کنترل این اختلال و درمان آن یادگیری مهارت‌هایی لازم است.

باور اشتباه: سرعت تغییر حالات شیدایی-افسردگی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بسیار سریع است.

حقیقت: اطلاعات محدودی که درباره‌ی این اختلال در میان عوام وجود دارد، موجب شکل‌گیری تفکرات این‌چنینی است. اختلال دوقطبی معمولا در حالت افسردگی خود را نشان می‌دهد و افرادِ درگیر، بیشتر مواقع کم‌انرژی هستند و در افسردگی ناشی از آن به سر می‌برند. تغییر حالت در زمان شیدایی نیز مانند حرکات محیرالعقول دیوانه‌های زنجیری فیلم‌ها غیرقابل کنترل نیست. تغییر هیجانات و انرژی، مهم‌ترین نشانه‌ی این اختلال است که لزوما با برون‌گرایی‌های غیرعادی همراه نیست.

باور اشتباه: اختلال دوقطبی صرفا بر خلق و خو تأثیر می‌گذارد.

حقیقت: اختلال دوقطبی بر سطح انرژی، قضاوت‌ها، حافظه، تمرکز، اشتها، الگوی خواب، توانایی جنسی و اعتماد به نفس افراد تأثیر می‌گذارد. ضمن اینکه موجب تشویش و مشکلات فیزیکی نیز می‌شود. بیماری‌هایی مانند: دیابت، فشار خون، میگرن و ناراحتی‌های قلبی با این اختلال در ارتباط هستند.

باور اشتباه: تنها راه درمان اختلال دوقطبی دارو درمانی است.

حقیقت: اگر چه دارو درمانی از پایه‌های اصلی درمان این اختلال محسوب می‌شود، اما درمان‌های شخصی و راهبردهای فردی نیز در روند بهبودی تأثیر زیادی دارند. ورزش کردن، خواب کافی، تغذیه مناسب و تلاش برای کنترل خلق و خو، دوری از استرس و وجود همراهانی دلسوز، تا حد زیادی این مشکل را کم و به روند درمان کمک می‌کند.

علل اختلال دو قطبی

علل دقیق اختلال دو قطبی ناشناخته است، اما عوامل متعددی در ایجاد و شکل گیری این بیماری نقش دارند که عبارتند از:

تفاوت های بیولوژیکی

محققان بر این باورند که تغییرات فیزیکی بارزی در مغز افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی دیده شده است. تاثیر و اهمیت این تغییرات در بروز این امر هنوز نامشخص است، اما در نهایت می تواند در کشف علت دقیق این بیماری کمک کند.

انتقال دهنده های عصبی

عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز یا همان انتقال دهنده های عصبی نقش قابل توجهی در اختلال دو قطبی و دیگر تغییرات خلق و خوی داراست .

هورمون ها

تغییرات هورمونی نیز ممکن است در ایجاد و یا تحریک این بیماری دخیل باشد.

وراثت

اختلال دوقطبی در بستگان خونی (مانند خواهر و برادر و یا پدر و مادر) شایع تر است. محققان در حال تلاش برای یافتن ژن موثر در بروز این بیماری هستند.

عوامل محیطی

استرس، تجاوز و یا تجربیات تلخ و آسیب زا در زندگی فرد ممکن است نقش مهمی در اختلال دو قطبی را بازی کند.

پزشکان به اولیایی که نشانه ها و رفتارهای مرتبط با اختلال دو قطبی را به مدت حداقل دو هفته در کودکانشان مشاهده می کنند، توصیه می کنند که حتما با پزشک متخصص مشورت کنند. البته تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان می تواند دشوار و بحث انگیز باشد زیرا معیار و ضابطه تشخیصی جداگانه ای برای این گونه کودکان وجود ندارد.

درمان‌ اختلال دوقطبی

درمان‌ها به بسیاری از افراد مبتلا کمک می‌کند. حتی آن‌هایی که شدیدترین نوع دوقطبی را تجربه می‌کنند در صورت پیگیری درمان، کنترل بهتری را بر تغییرات خلقی‌شان و نشانگان دیگر به دست می‌آورند. یک طرح درمانی مؤثر، معمولاً شامل ترکیبی از دارو درمانی و درمان‌ روان‌شناختی (معروف به رواندرمانی) می‌شود. اختلال دوقطبی، در سرتاسر زندگی ادامه دارد. اپیزودهای مانیا و افسردگی معمولاً در طول زمان برمی‌گردند و تکرار می‌شوند. در فاصله بین اپیزودها، بسیاری از افراد تغییرات خلقی را تجربه نمی‌کنند. اما برخی نیز ممکن است نشانگان پایداری را داشته باشند. درمان بلندمدت و مستمر به کنترل و کاهش این نشانگان، کمک می‌کند.

دارودرمانی اختلال دو قطبی

داروهای مختلفی می‌توانند به کنترل علائم اختلال دوقطبی کمک کنند.

ممکن است که نیاز باشد پزشک متخصص برای بیمار، چندین داروی متفاوت را امتحان کند تا متوجه شود که کدامیک، بر روی او تأثیرگذارترند.

داروهایی که معمولاً برای درمان اختلال دوقطبی به کار می‌روند، شامل موارد زیر می‌شوند:

تثبیت‌کننده‌های خلق، مثل: کاربامازپین، گابا پنتین، لاموتریژن، دپاکین

داروهای ضد روان‌پریشی، مثل: کلروپرمازین، هالوپریدول، کلوزاپین

داروهای ضدافسردگی، مثل: سیتالوپرام، سرترالین، فلوکستین

روان‌درمانی اختلال دوقطبی 

زمانی که داروهای مناسب تشخیص داده شدند و مصرف دارو را شروع کردید، روان‌درمانی می‌تواند یک درمان مؤثر و تسریع کننده بهبود برای اختلال دوقطبی باشد.

این درمان می‌تواند برای افراد و خانواده‌هایشان، حمایت، آموزش و راهنمایی لازم را فراهم کند.

برخی از درمان‌های روان‌شناختی که برای درمان اختلال دوقطبی به کار می‌روند شامل این موارد هستند:

• درمان شناختی‌رفتاری
• درمان خانواده‌محور
• درمان بین‌فردی
• و آموزش روانی

سایر درمان های موجود برای اختلال دو قطبی

درمان الکتروشوک (ECT)

ECT، می‌تواند سبب کاهش نشانه ها در افرادی شود که به نشانگان شدید اختلال دوقطبی دچارند و توسط درمان‌های دیگر، بهترنمی‌شوند.

ECT، گاهی اوقات وقتی به کار می‌رود که سایر شرایط پزشکی فرد ازجمله حاملگی، مصرف دارو را خیلی خطرناک می‌کنند.

ECT   ممکن است عوارض جانبی کوتاهی داشته باشد ازجمله: گیجی، احساس گم‌گشتگی و فراموشی که البته رفع خواهند شد.

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، باید در مورد مزایا و معایب احتمالیِ روش ECT، با یک متخصص حرفه‌ای، مشورت کنند.

معرفی یار مهربان

کتاب اختلال دوقطبی؛ بیماری‌ها و اختلالات

نویسنده:پگی جی. پارکس

مترجمان:مهناز آریان‌منش، امیرسجاد مرادی

تهیه و تنظیم: میترا نمازی

کارشناس ارشد روان شناسی بالینی

نوشته قبلی

درمان لالی انتخابی کودکان با استفاده از روش های نوین

نوشته بعدی

اختلال وسواس فکری عملی: افکار و رفتارهای مزاحم