یکی از مفاهیمی که در نظریه روانکاوی مطرح شده است عقده الکترا می باشد که مترادف عقده ادیپ در پسران است با این تفاوت که عقده الکترا در دختران رخ می دهد. لازم به ذکر است که فروید با بیان این شرایط، مواجهه فرد با مسائل جنسی و واکنش های او را مورد توجه قرار داده است و ما می توانیم از این نظریه برای تربیت جنسی فرزندان استفاده نماییم.

یکی از مهمترین کاربردهای عقده الکترا در نظریه زیگموند فروید این است که والدین متوجه می شوند در هر دوره ای فرزندان شان چه مسائلی را از سر می گذارنند و باید چه رفتاری نسبت به آنها داشته باشند. اگر والدین بتوانند آگاهی شان را در این زمینه افزایش دهند می توانند با بصیرت بیشتری با رفتارهای کودک در این مرحله برخورد کنند.

هنگامی که کودکان وارد مرحله آلتی و یا سایر مراحل رشد روانی جنسی می شوند افکار و باورهایی در ذهنشان شکل می گیرد که ممکن است برخی افراد به این موضوع اهمیت زیادی دهند و عده ای نیز هیچ توجهی به این موارد نداشته باشند. ما در این قسمت از برنا اندیشان تصمیم داریم تا به صورت کامل شما را با مفهوم عقده الکترا در دختران آشنا کنیم و بدانید که این عقده چیست و دارای چه ویژگی هایی می باشد.

راهنمای مطالعه مقاله نمایش

نظریه رشد روانی جنسی زیگموند فروید

فروید در نظریه رشد روانی جنسی خودش بیان می کند که کودکان در هر مرحله از رشد روانی جنسی شان مشخصات و ویژگی های خاصی دارند. پیشنهاد می شود به کارگاه آموزش روانکاوی مراجعه فرمایید.

به عنوان مثال از سن ۳ الی ۶ سالگی را تحت عنوان مرحله آلتی می شناسد و بر این باور است که کودکان در این دوره برای اولین بار نسبت به اندام جنسی خود واکنش نشان می دهند. یعنی کودکان برای نخستین بار در این سنین متوجه می شوند که چنین اندامی را در بدنشان دارند. سپس متوجه می شوند که با تحریک این ناحیه می توانند به لذت جنسی دست پیدا کنند.

این آگاهی ممکن است برای اولین بار به صورت تصادفی رخ دهد اما در هر حال فرد می تواند لذت ناشی از آن را به خوبی درک کند. این شرایط ادامه می یابد تا عقده ادیپ در پسران و عقده الکترا در دختران شکل بگیرد. به صورت کلی می تواند چنین تصور نمود که عقده ادیپ و الکترا دو بحران موجود در مرحله آلتی فروید هستند و نمی توان آنها را به عنوان یک مرحله مجزا در نظر گرفت.

آشنایی با عقده الکترا

نکته ای که به آن باید اشاره شود این است که در برخی منابع آمده که مفهوم عقده الکترا توسط کارل گوستاو یونگ ابداع شد است. به این صورت که زیگموند فروید عقده ادیپ را به دو صورت عقده ادیپ پسرانه و عقده ادیپ دخترانه تقسیم می کند. با این حال ما در این مقاله به صورت کلی مفهوم عقده الکترا را مورد بررسی قرار می دهیم، چرا که عقده ادیپ دختران همان عقده الکترا در دختران است و هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند.

مفهوم عقده الکترا در نظریه فروید به این صورت است که دختران از نظر جنسی به سمت پدر گرایش پیدا می کنند و در این زمینه با مادر خود رقابت می کنند. او بر این باور است که تمام کودکان در سال های اولیه زندگی شان به مادر خود بیش از هر فرد دیگری علاقه دارند.

با این که در دختران نخستین موضوع عشقی مربوط به مادرشان است اما با گذر زمان این گرایش به سمت پدر معطوف می گردد. دلیل این تغییر گرایش نیز به خاطر تغییر جهت توجه کودک به اندام جنسی و آغاز کنجکاوی های او در این زمینه است. یعنی دختران در این مرحله متوجه شده اند که اندام جنسی آنها با اندام جنسی مردانه متفاوت است.

هنگامی که آنها می فهمند که آلت تناسلی شان با آلت مردان متفاوت است دچار نوعی احساس حقارت و خود کم بینی می شوند و فکر می کنند که نسبت به پسران دچار نوعی نقص هستند. چنین باوری که فرد فکر می کند گرفتار نقص و کمبود است در نظریه فروید به عنوان رشک آلت مردانه شناخته می شود. توجه داشته باشید که در این مرحله، اندام جنسی مردانه به عنوان نماد و سمبل قدرت شناخته می شود و چون دختران چنین چیزی را ندارند احساس حقارت به آنها دست می دهد. همچنین پیشنهاد می شود به پکیج تعلیم و تربیت با رویکرد روانکاوی مراجعه فرمایید.

به دلیل ایجاد احساس حقارت در دختران و برای حل این موضوع توجه و گرایش وی به سمت پدر تغییر جهت می دهد. چرا که پدر دارای اندام جنسی مردانه بوده و نشان می دهد که چنین قدرتی در او وجود دارد و این موضوع مورد پسند دختران است. در این زمینه دختران فکر می کنند که مادر مقصر نداشتن آلت تناسلی در آنهاست و به عمد او را ناقص به دنیا آورده است.

به همین دلیل به سمت پدر گرایش پیدا می کند و به نوعی با پدر به رقابت می پردازند و اجازه نمی دهد که مادرش، پدر او را تصاحب کند. هنگامی که توجه کودک به سمت پدر معطوف می شود و از دست مادرش ناراحت است مفهومی تحت عنوان مثلث عشقی ایجاد می گردد که در راس آن پدر قرار دارد و دختر و مادر برای تصاحب آن با یکدیگر جدال می کنند.

حل شدن عقده الکترا

زیگموند فروید درباره عقده ادیپ و عقده الکترا بر این باور است که این دو مفهوم بخشی از جریان رشد طبیعی فرد است و به خودی خود حل می شود. اما به طور کلی با توجه به اتفاقاتی که در جریان عقده الکترا برای دختران رخ می دهد این عقده مسیر متفاوت تری را نسبت به عقده ادیپ در پسران طی می کند. زیرا دختران به دلیل نداشتن آلت تناسلی مردانه گرفتار اضطراب اختگی می شوند و این موضوع در پسران وجود ندارد و به همین دلیل نمی توانند به راحتی از این موضوع رها شوند.

با توجه به مواردی که گفته شد فروید بیان می کند به دلیل متفاوت بودن جریان عقده الکترا در دختران باید بدانیم که این عقده هرگز به صورت کامل در دختران از بین نمی رود. البته اگر آنها ازدواج کنند و صاحب فرزند شوند این موضوع نیز حل می شود. چرا که وقتی فرد داری فرزند پسر می شود به شکل نمادین آلت مردانه را به دست آورده است و می توان به چنین نتیجه ای دست یافت که قدرت مردانه در او شکل گرفته است. پیشنهاد می شود به کارگاه روانکاوی فروید و لاکان مراجعه نمایید.

عقده الکترا باعث می شود تا دختر نسبت به پدرش گرایش جنسی داشته باشد و در این زمینه با مادرش به رقابت میپردازند. اما بعد از مدتی دچار ترس از بین رفتن رابطه خود با والدینش می شود و به همین خاطر شروع به همانندسازی با والد همجنس خود یعنی مادر می کند و نقش های زنانه و دخترانه را یاد می گیرد. چرا که آنها دوست ندارند عشق و علاقه والدینشان را از دست بدهند و از طرفی ایستادگی پدر در مقابل توجه طلبی های کودک یکی از عوامل موثر بر کودک برای پایان دادن به این رقابت است.

فرهنگ مردسالاری

در فرهنگ ما رگه هایی از نظریه زیگموند فروید وجود دارد که به دلیل عقده الکترا و احساس حقارتی که در دختران ایجاد می شود آنها در نهایت ازدواج می کنند و هنگامی که فرزند آنها پسر می شود به صورت نمادین به قدرت مردانه دست پیدا می کنند.

از این رو در فرهنگ هایی که تفکر مردسالاری وجود دارد باعث می شود تا جنسیت فرزند اهمیت بالایی داشته باشد چرا که با توجه به پیشینه تاریخی چنین تفکری وجود دارد که فرزند پسر می تواند در کارها به والدین کمک کند و به نوعی داشتن فرزند پسر اهمیت بالایی دارد. اما با توجه به گذر زمان چنین باوری تغییر کرده است و خانواده ها به سلامت فرزندشان اهمیت می دهند و جنسیت برایشان در اولویت قرار ندارد.

البته هنگامی که رفتار سلطه طلبانه برخی از مادران را نسبت به فرزندان پسرشان مشاهده می کنید باید بدانید که این امر بیانگر مطلب قدرت طلبی در آنها بوده و از این طریق احساس قدرت خودشان را ارضا می کنند. چرا که احساس حقارت آنها به دلیل داشتن فرزند پسر از بین رفته و آنها بر این باور هستند که به قدرت مردانه دست پیدا کرده اند. به همین دلیل نسبت به فرزند پسرشان احساس قدرت می کنند و رفتارهای کنترل گرانه زیادی نسبت به آنها نشان می دهند.

روش هایی برای کمک به عقده الکترا در دختران

اگر شما در اطراف خود دختر بچه ای دارید که متوجه شده اید او نسبت به رفتارهای مادرش حسادت می کند باید بدانید که او در حال پشت سر گذاشتن عقده الکترا می باشد. به این صورت که دوست ندارد پدرش رفتارهای صمیمانه ای با مادرش داشته باشد.

شما در این مرحله می توانید از خدمات مشاوره روانشناسی استفاده کنید و به تربیت جنسی کودک خود کمک کنید. همواره به این نکته توجه داشته باشید که والدین از طریق ایستادگی در مقابل رفتارهای حسادت طلبانه دخترانشان می توانند کاری کنند که بعد از مدتی آنها از ادامه این شرایط دست بکشند و عقده الکترا در آنها از بین برود.

دلیل حل نشدن عقده الکترا در دختران

یکی از سوالات بسیاری مهمی که در این زمینه مطرح می شود این است که چرا عقده الکترا در دختران به طور کامل حل نمی شود؟ در پاسخ باید بیان کنیم نیرویی که باعث سرکوبی تمایلات مربوط به عقده ادیپ در پسران است، ترسی است که آنها از اخته شدن دارند و با توجه به این که چنین اضطرابی در دختران وجود ندارد در نتیجه حل کامل عقده الکترا در دختران با مشکل مواجه می شود. پیشنهاد می شود به کارگاه روانشناسی فلسفه تعلیم و تربیت مراجعه نمایید.

زمان حل شدن عقده الکترا

در پاسخ به سوال این که عقده الکترا چه زمانی حل خواهد شد نیز باید بیان کنیم که به عقیده فروید هنگامی که زنان ازدواج می کنند و دارای فرزند پسر می شوند و از این طریق به صورت سمبلیک اندام جنسی مردانه را به دست می آورند عقده الکترا نیز در آنها حل می شود.

دلیل گرایش دختران به پدر

یکی از سوالاتی که در زمینه عقده الکترا باید به آن پاسخ دهیم این است که چه عاملی باعث می شود دختران به سمت پدر تمایل پیدا کنند؟ در جواب باید اشاره کنیم که آگاهی از این نکته که پدر دارای اندام جنسی مردانه است و در این مورد نسبت به دختر کامل تر است او به سمت پدر گرایش پیدا می کند تا از این طریق و به صورت نمادین به اندام جنسی مردانه دست پیدا کند.