آیا با مکانیسم دفاعی پسرفت آشنا هستید؟ این مکانیسم چیست و چه کارکردی دارد؟ در اصطلاح تخصصی پسرفت تحت عنوان regression شناخته می شود که به معنای بازگشت فرد به مراحل ابتدایی تر رشد است. به عبارت کلی مکانیسم دفاعی بازگشت باعث می شود تا فرد برای فرار از احساس تنش و اضطرابی که در شرایط فعلی دارد اقداماتی را انجام دهد.

در چنین شرایطی فرد اغلب رفتارهایی را از خودش نشان می دهد که نسبت به سن او و سایر همسالانش بسیار ناپخته است. در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای کامل با عنوان مکانیسم دفاعی پسرفت را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم تا بدانیم این مکانیسم دفاعی چه کارکردی در سلامت روان انسان ها دارد.

راهنمای مطالعه مقاله نمایش

نگاهی به مکانیسم های دفاعی

در مقالات قبلی به صورت کامل راجع به مکانیسم های دفاعی توضیحات کاملی را خدمت شما دوستان عزیز ارائه کرده ایم. شایان ذکر است که مکانیسم های دفاعی مفاهیمی هستند که اولین بار در نظریه روانکاوی زیگموند فروید مطرح گردید. او بر این عقیده بود که ذهن ناخودآگاه انسان برای مقابله با تنش ها و اضطراب های موجود از روش های حفاظتی متفاوتی استفاده می کند که یکی از آنها مکانیسم های دفاعی است. پیشنهاد می شود به مقاله مکانیسم دفاعی برون فکنی مراجعه نمایید.

به عبارت کلی مکانیسم های دفاعی یکی از انواع راهبردهای دفاعی ناخودآگاه انسان است که اجازه نمی دهد امیال، خواسته ها و احساسات آزاردهنده به بخش خودآگاه ذهن راه پیدا کنند. آنا فروید در خصوص مکانیسم های دفاعی بر این باور است که این روش های در واقع منابع ناخودآگاهی هستند که توسط نفس مورد استفاده قرار می گیرند و هدف آنها کاهش استرس های درونی است.

افراد در اغلب موارد برای کاهش تعارضات درونی و مشکلاتی که برایشان ایجاد می شود از مکانیسم های دفاعی استفاده می کنند. لازم به ذکر است که وقتی نهاد یا همان اید (id) درخواستی دارد که مربوط به نیاز انسان است در مقابل مخالف فرامن یا همان سوپرایگو (superego) قرار می گیرد و تعارضی بین آنها ایجاد می شود. به دلیل این تعارض فرد گرفتار چالش های و تنش هایی می شود که اگر می خواهد از شر آن ها خلاص شود باید کاری انجام دهد.

یکی از کارهایی که ذهن به صورت ناخودآگاه از آن استفاده می کند همین مکانیسم های دفاعی است که توسط بخش من یا همان ایگو (ego) مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از روش های روان درمانی که تحت عنوان درمان روان پویایی شناخته می شود می تواند به جهت دهی بیماران به فرایندهای ناخودآگاه کمک کند.

هنگامی که افراد می توانند چنین فرایندهایی را به خوبی شناسایی کنند از تمامی رفتارهایی که انجام می دهند نیز آگاه می شوند. این فعالیت، مکانیسم های دفاعی اصلی را برای افزایش درک پزشک از بیماران خود در طول برخورد با بیمار و نقش تیم بین حرفه ای در مراقبت از این بیماران تعریف می کند. ساز و کارهای دفاعی انواع مختلفی دارند که یکی از آنها مکانیسم دفاعی پسرفت (regression) نام دارد.

آشنایی با مکانیسم دفاعی پسرفت

همانطور که در بخش مقدمه نیز اشاره شد مکانیسم دفاعی پسرفت یا همان واپس روی که در اصطلاح تخصصی تحت عنوان regression شناخته می شود به معنای بازگشت فرد به مراحل ابتدایی تر رشد است. این بازگشت در حقیقت نوعی فرار از ناخودآگاه به حساب می آید که فرد را از مواجهه با موقعیت های تنش زا و اضطراب آور فعلی دور می کند.همچنین پیشنهاد می شود به مقاله مکانیسم دفاعی تحریف مراجعه نمایید.

در واقع مکانیسم واپس روی به شکلی همان فرار محسوب می شود که بخش ناخودآگاه ذهن انسان برای آنکه فرد را برای مدتی از فشار تنش ها و تعارضات دور کند از مکانیسم دفاعی پسرفت استفاده می کند. به طور کلی هنگامی که فرد از مکانیسم واپس روی استفاده می کند به دورانی می رود که هیچ استرسی نداشته است. شایان ذکر است که مکانیسم دفاعی پسرفت هم در کودکان و هم در بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرد و محدود به هیچ گروه سنی خاصی نمی شود.

این مکانیسم دفاعی در برخی منابع تحت عنوان رگرسیون نیز شناخته می شود که همان مفهوم بازگشت را در خود دارد. زیگموند فروید بر این باور است که رگرسیون یک مکانیسم دفاعی ناخودآگاه است که باعث بازگشت موقت یا بلند مدت نفس به مراحل اولیه رشد می شود. یعنی به جای آنکه فرد از روش های مقابله ای پخته تر و بالغانه استفاده کند دست به اقدامات نابالغانه ای می زند.

به یاد داشته باشید که مکانیسم دفاعی پسرفت در دوران کودکی معمولی است و می تواند به دلیل استرس، ناامیدی و یا یک رویداد آسیب زا باشد. کودکان معمولا هنگامی یک رفتار واپس گرایانه را از خودشان نشان می دهند که بتوانند با ناراحتی شان ارتباط برقرار کنند. بنابراین پرداخت به نیازهای اساسی برآورده نشده در کودک معمولا رفتار واپس گرایانه را اصلاح می کند.

شایان ذکر است که مکانیسم دفاعی پسرفت در دوران بزرگسالی می تواند در هر سنی ایجاد شود. که این کار مستلزم عقب نشینی به مرحله رشد اولیه (از نظر عاطفی، اجتماعی یا رفتاری) است. ناامنی، ترس و عصبانیت می تواند باعث عقب نشینی بزرگسالان شود. در اصل، افراد هنگامی که احساس امنیت بیشتری می کنند و هیچ گونه استرسی ندارند یا زمانی که یک والد قدرتمند یا بزرگسالی دیگر آنها را نجات می دهد به نقطه ای از رشد خود بازمی گردند.

انتخاب رفتار واپس روی چه اثراتی دارد؟

رفتار بازگشت به گذشته می تواند برای فردی که رفتار را از خودش نشان می دهد و سایر اطرافیان او کاری ساده یا پیچیده باشد. حتی ممکن است به عنوان رفتاری مضر و یا بی ضرر شناخته شود. اما گاهی اوقات مکانیسم دفاعی پسرفت می تواند مشکل ساز باشد. به ویژه هنگامی که در یک شرایط بیمارستانی، زمانی که برای اجتناب از موقعیت های دشوار بزرگسالان یا عوامل استرس زا به کار گرفته می شود.

کنترل و مدیریت رفتار واپس روی در یک بیمارستان جز منابع فشرده است و می تواند اقامت در بیمارستان را برای بیمار طولانی تر کند. اما افرادی مانند کارل گوستاو یونگ نگاه مثبت تری نسبت به مکانیسم دفاعی بازگشت به گذشته (regression) دارند. آنها استدلال کرده اند که گرایش واپسگرایانه در فرد فقط به صورت بازگشت به کودک گرایی نیست. بلکه تلاشی برای دستیابی و رسیدن به چیزی مهم مانند احساس عمیق معصومیت دوران کودکی، احساس امنیت، عشق متقابل و اعتماد است. همچنین پیشنهاد می شود به کارگاه آموزش روانکاوی مراجعه نمایید.

مثال هایی از مکانیسم دفاعی پسرفت

قطعا تمامی افراد در طول زندگی شان به شکل های گوناگونی با مکانیسم دفاعی پسرفت مواجه شده اند. به عنوان مثال اگر توجه داشته باشید هنگامی که یک کودک، خواهر و برادر کوچکتری به دنیا می آید دچار تنش و اضطراب می شود. در واقع آنها نگران هستند توجه و محبت والدین شان را از دست بدهند. با این حال این نگرانی خودش را به طور ناخودآگاه با انجام دادن رفتارهای نامناسب آشکار می کند.

در واقع بچه ها در چنین شرایطی اغلب برای مدتی به مراحل اولیه رشد خود باز می گردند. مثلا ممکن است آموزش های مرتبط با دستشویی رفتن را نادیده بگیرند و از شما درخواست کنند که به آنها شیشه شیر بدهید یا بخواهند که مانند دوران گذشته آنها را مانند نوزاد در آغوش بگیرید.

چنین رفتارهایی نشان می دهد که فرزند شما به صورت موقت از مکانیسم دفاعی واپس روی یا همان پسرفت استفاده می کند تا بتواند خودش را آرام نگه دارد. در این موقعیت اطمینان بخشی به کودک در خصوص حفظ محبت و خودداری از بدرفتاری به او کمک می کند تا از مکانیسم دفاعی پسرفت دست بردارد و بتواند به شکلی سالم و پخته تر با چالش های جدیدی که در زندگی اش ایجاد شده مواجه گردد.

لازم به ذکر است که اگر شما می خواهید چنین رفتارهایی را در خودتان تغییر دهید می توانید به روانشناس مراجعه نمایید تا به او با کمک روان درمانی به شما کمک کند تا از روش های بالغانه تری برای مقابله با چالش ها و تعارضات استفاده کنید.

رابطه مکانیسم دفاعی پسرفت با تثبیت

لازم است اشاره شود که مکانیسم دفاعی بازگشت به گذشته (regression) و تثبیت ارتباط زیادی با یکدیگر دارند. به طوری که پسرفت در بسیاری از موارد مقدمه تثبیت به حساب می آید. به عبارت دیگر اگر فرد پس از بازگشت به مراحل ابتدایی تر رشد نتواند تعارضات درونی خود را رفع کند و با تنش های موجود کنار نیاید دچار واکنش های دفاعی تثبیت می شود. یعنی انرژی روانی او در یک دوران خاص، متمرکز شده و فرد نمی تواند پختگی و بلوغ بیشتری را تجربه کند.

مکانیسم دفاعی پسرفت و واپس روی

این دو مکانیسم یکی هستند و ترجمه اصطلاح اختصاصی regression می باشند. در واقع به معنای بازگشت به گذشته هستند که فرد به مراحل ابتدایی تر رشد باز می گردد.

معنای خوابیدن در شرایط استرس زا

یکی از سوالاتی که در این زمینه مطرح می شود این است که آیا تمایل به خوابیدن در موقعیت های استرس زا به عنوان یک واکنش دفاعی پسرفت شناخته می شود؟ در پاسخ به این سوال باید اشاره شود که طبق نظر متخصصان انجام رفتارهایی مانند پناه بردن به رختخواب و مدام خوابیدن یا غذا خوردن در موقعیت های تنش زا به عنوان نشانه هایی از مکانیسم دفاعی واپس روی است و با مشاهده چنین رفتارهایی می توانیم متوجه شویم که فرد در حال استفاده از مکانیسم دفاعی پسرفت است که باید به او در زمینه کمک های لازم ارائه شود.

نتیجه گیری

همانطور که اشاره شد تمامی مکانیسم های دفاعی از جمله مکانیسم پسرفت به صورت موقت به فرد کمک می کنند تا بتواند با موقعیت های تنش زا کنار آید. با این حال اگر انسان ها به صورت افراطی از مکانیسم های دفاعی استفاده کنند باعث می شود تا به سلامت روان آنها آسیب وارد شود. در نهایت اگر چنین شرایطی ادامه دار باشد مشکلاتی مانند روان رنجوری و سایر اختلالات روانی برای انسان ایجاد می شود.

در چنین شرایطی برای آنکه بتوانید شرایطی که در آن قرار دارید را بهبود بخشید لازم است تا به یک روانشناس یا روانکاو مراجعه نمایید. فرد متخصص با تحلیل دقیق شخصیت شما می تواند به شما کمک کند تا دلیل رفتارهایی که انجام می دهید را متوجه شوید و اگر رفتاری در شما ناسالم است باید آن را تغییر دهید و به جای آن از رفتار بهتری استفاده کنید.