برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
بارها و بارها در مورد اهمیت دوران نوزادی و تأثیرگذاری روانشناسی نوزاد در زندگی آینده فرد صحبت شده است. اما آیا واقعاً در دوران نوزادی کودک آگاهی دارد؟ آیا رفتارهای نهادینه شده در نوزاد می‌توانند در دوران کودکی و حتی بعداً تغییر کنند؟ و چه ابزارهایی برای بیان اعتراضاتش دارد؟
یکی از مسائلی که در زمینه روانشناسی نوزاد بررسی می‌شود، آگاهی نوزاد از محیط اطراف است. بر اساس تحقیقات علمی، نوزادان علاوه بر واکنش به نور و صداها، می‌توانند به احساسات و حالات مادر و اطرافیان خود واکنش نشان دهند. این نشانگرها می‌توانند به عنوان یک نوع آگاهی محدود در دوران نوزادی تلقی شوند. در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای کامل در مورد روانشناسی نوزاد را در اختیار شما افراد علاقه مند به روانشناسی رشد قرار دهیم تا به صورت کامل با این موضوع بسیار مهم آشنا شویم.
روانشناسی نوزاد
روانشناسی نوزاد یک زمینه مطالعاتی در علم روانشناسی است که به بررسی و درک رفتارها، احساسات و نیازهای روانی نوزادان می‌پردازد. این حوزه مطالعاتی به بررسی تکاملی از نوزادی تا کودکی زودهنگام (از تولد تا حدود سه سالگی) می‌پردازد و سعی دارد عواملی مانند تأثیرات محیطی، تکامل جسمانی و روانی، تعاملات اجتماعی، و تأثیر والدین بر روان و رفتار نوزاد را مورد بررسی قرار دهد.
تا تولد، نوزادها از دنیای بیرونی کمترین شناختی ندارند و رویاها و انتظارات مانند کودکان بزرگتر ندارند. اما از زمان تولد، آنها با محیط خود تعامل می‌کنند و نیازهای فیزیکی و روانی خود را بیان می‌کنند. برخی از موضوعات و مفاهیم مهم در روانشناسی نوزاد عبارتند از:
1. تعاملات اولیه با والدین: تعاملات نوزاد با والدین و مراقبان در دوران اولیه زندگی بسیار اهمیت دارد. این تعاملات می‌توانند تأثیر گذار بر توسعه احساسات، اعتماد به نفس، و ارتباطات اجتماعی نوزاد داشته باشند.
2. نیازهای فیزیکی: نوزادان نیاز به تغذیه، خواب، تعویض پوشک، و مراقبت‌های پایه‌ای دیگر دارند. درک و تأمین این نیازها به تناسب و در زمان مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.
3. حالات عاطفی و روانی: نوزادها احساسات خود را از طریق رفتارها و علائم نشان می‌دهند. تشخیص و درک این احساسات می‌تواند به بهبود رفتار و روابط آنها کمک کند.
4. تکامل جسمانی و حرکات: نوزادان در اولین سال‌های خود تکامل‌های جسمانی مهمی را تجربه می‌کنند. آنها تلاش می‌کنند تا توانایی‌های مختلف را به دست آورند، از جمله تکان دادن، خروج از شکم به شانه، و راه رفتن.
5. تأثیر محیط: محیط زندگی نوزاد تأثیر زیادی بر روانشناسی او دارد. تأثیرات مثبت و منفی محیط اطراف بر توسعه و رفتار نوزاد قابل مشاهده است.
در کل، روانشناسی نوزاد به والدین و مراقبان کمک می‌کند تا نیازها و توسعه روانی کودک خود را بهتر درک کنند و راهنمایی مناسبی در مسیر رشد و توسعه او ارائه دهند. این دانش به ایجاد روابط امن و سالم با نوزاد کمک می‌کند و به تشکیل پایه‌های مثبت در زندگی آینده کودک کمک می‌کند.
در مورد تغییر رفتارهای نهادینه شده در نوزادان نیز می‌توان به تدریجی تاثیرگذاری داشت. مثلاً، اگر یک نوزاد در دوران نوزادی به نحوی مشتاق به موسیقی باشد، این علاقه به موسیقی می‌تواند در دوران کودکی و بزرگتری باعث ترجیحات موسیقی او شود. این نشان می‌دهد که تجربیات در دوران نوزادی ممکن است بر ترجیحات و سلایق فرد در زمینه‌های مختلف تأثیرگذار باشند.
پیشنهاد می شود مقاله درک گریه کودک توسط مادر را مطالعه فرمایید. نوزادان برای بیان اعتراضات خود از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند. این اعتراضات ممکن است از طریق گریه، جیغ، حرکات بدنی، و حتی تغییرات در رفتار و عکس‌العمل‌های فیزیکی نشان داده شوند. به عنوان مثال، یک نوزاد ممکن است با گریه به یادگیری اینکه چگونه وقت خوردن یا تغییر تختخواب خود را به والدین اعلام کند.
بنابراین، در کلام کودک نوزادی، آگاهی محدودی وجود دارد و رفتارهای نهادینه نیز می‌توانند با تدریج تغییر کنند. این مسائل همگی نشان می‌دهند که دوران نوزادی می‌تواند در شکل‌گیری شخصیت و رفتارهای فرد در آینده نقش مهمی داشته باشد.
یکی از ویژگی‌های بارز هر نوزاد، عدم توانایی در صحبت کردن به دلیل ویژگی‌های روانشناختی و فیزیولوژیکی اوست. اما این موضوع نباید باعث تصور شود که نوزادان هیچ چیز مهمی برای گفتن ندارند و والدین نباید اهمیت کافی به تفهیم روانشناسی نوزاد بدهند. در واقعیت، دوره نوزادی در زندگی هر فرد یک دوره مهم است و نیازهای خاص خود را دارد.
از آنجایی که نوزادان نمی‌توانند با صحبت کردن کمبودها و نیازهای خود را بیان کنند، نیاز به فهم و آگاهی از علم روانشناسی نوزاد داریم. برای والدین، این امر بسیار اهمیت دارد، زیرا دوره نوزادی فرد نسبت به دوره‌های دیگر زندگی، نیاز بیشتری به توجه و مراقبت از آنها دارد.
گاهی اوقات، والدین ممکن است نادیده بگیرند نیازها و احساسات نوزاد خود را و فکر کنند که او در آینده ممکن است کودکی بد اخلاقی داشته باشد. این نادیده گرفتن نیازها می‌تواند به مشکلات رفتاری در آینده منجر شود. در چنین مواردی، مشاوری روانشناس کودک می‌تواند به والدین کمک کند تا رفتارهای ناپسند کودک را اصلاح کنند.
به طور کلی، آماده‌باش و توجه والدین به نیازها و احساسات نوزاد از مرحله قبل از تولد و در دوران نوزادی بسیار اساسی است. در صورت عدم توجه به این مسائل، ممکن است مشکلاتی در آینده پیش آید.
ابزارهای ارتباطی نوزاد
یکی از نکات حائز اهمیتی که والدین باید قبل از تولد نوزادشان با آن آشنا باشند، ابزارهایی هستند که نوزاد پس از به دنیا آمدن از آنها برای بیان احساسات خود استفاده می‌کند. این ابزارها شامل علائم و رفتارهایی می‌شوند که نوزاد برای بیان نیازها و تعبیر از احساساتش به کار می‌برد.
این آگاهی از ابزارهای نوزادی که به عنوان والدین باید داشته باشیم، به ما کمک می‌کند تا به بهترین شکل ممکن به نیازها و احساسات نوزاد پاسخ دهیم و ارتباط نزدیکی با او برقرار کنیم. از این رو، آشنایی با این ابزارها از جمله مسائلی است که در طول بارداری و پیش از تولد نوزاد مورد توجه قرار می‌گیرد.
شناخت دلایل گریه نوزاد
یکی از ابزارهای اساسی در روند ارتباط میان والدین و نوزاد، گریه نوزاد است. این موضوع گاهی برای والدین چالش برانگیز می‌شود. در اینجا به بررسی روانشناسی گریه نوزاد می‌پردازیم.
گریه نوزاد می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله:
1. تشنگی و گرسنگی: نوزاد نیاز به تغذیه دارد و گریه می‌کند تا به والدین این نیاز را اعلام کند.
2. خواب آلودگی و نیاز به استراحت: نوزادها به خواب بسیار نیاز دارند و گریه ممکن است نشانه‌ای از خستگی و نیاز به استراحت باشد.
3. گرمای بیش از حد یا سردی: نوزادها حساسیت زیادی به تغییرات دما دارند، بنابراین گریه ممکن است نشانه‌ای از این تغییرات باشد.
4. رنج کشیدن از درد اعضای داخلی بدن: گریه نوزاد ممکن است ناشی از درد مثلاً در دستگاه گوارشی یا گلو باشد.
5. ترس: نوزادها ممکن است از صداها و وضعیت‌های محیطی ترسیده و به این وسیله اطلاع دهند.
6. پوشک کثیف: اگر پوشک نوزاد پر شده باشد، او ممکن است به وسیله گریه به والدین این موضوع را نشان دهد.
این دلایل از مهمترین و عمده‌ترین انگیزه‌هایی هستند که نوزاد از ابزار گریه برای اعلام نیازهای خود استفاده می‌کند. والدین باید بر اساس درکی که از شرایط نوزاد و وضعیت جسمانی او دارند، به سرعت و با حساسیت نسبت به تغییر این شرایط واکنش نشان دهند. این تعامل و واکنش مناسب والدین می‌تواند ارتباط مثبتی بین والدین و نوزاد ایجاد کند.
زبان بدن نوزاد
یکی از دیگر ابزارهای بسیار مهم در روانشناسی نوزاد، زبان بدن نوزاد یا همان “body language” است. والدین نیاز دارند که با این ابزار آشنا شوند و از آن بهره‌برداری کنند.
واقعیت این است که هر حرکت و رفتاری که نوزاد انجام می‌دهد، یک پیام ارسالی از او به والدین است. در واقع، نوزاد از طریق زبان بدن خود تلاش می‌کند تا نیازها و احساسات خود را منتقل کند. اگر والدین بتوانند این پیام‌ها را به درستی تشخیص داده و به طور متناسب به آنها واکنش نشان دهند، این می‌تواند به رشد و توسعه سالم نوزاد کمک کند و نوزاد خود را خوشحال‌تر و مسالمت‌آمیز‌تر نگه دارند.
برای آموزش بیشتر به کارگاه روانشناسی تربیت کودک مراجعه فرمایید. به عنوان مثال، اگر نوزاد گرسنه باشد و این نیاز به درستی تأمین نشود، ممکن است عصبانی شود و این عصبانیت ممکن است در آینده به عنوان یک ویژگی در شخصیت او باقی بماند. از این رو، پاسخ مناسب واقعی به نیازهای نوزاد می‌تواند به پرورش کودکی مطیع و خوش‌روان کمک کند و از پیش‌بینی مشکلات رفتاری در آینده جلوگیری کند.
روانشناسی زبان بدن نوزاد
1. مکیدن انگشت شست: تقریباً همه والدین تجربه مشاهده فرزندشان که انگشت شست خود را به شدت می‌مکد را داشته‌اند. این رفتار نمایشی از گرسنگی نوزاد است و نشان می‌دهد که نیاز به شیردهی به نوزاد وجود دارد.
2. جمع کردن پاها در سینه: وقوع این حرکت نوزاد نمایانگر وجود درد در نوزاد است و ممکن است ناشی از مشکلات معده مانند یبوست یا اسهال باشد.
3. مالیدن چشم‌ها با دست: این حالت ممکن است نمایانگر خستگی نوزاد باشد، و در این صورت والدین باید شرایطی را فراهم کنند تا نوزاد بتواند استراحت کند و بخوابد.
4. مالیدن گوش‌ها: اگر گوش نوزاد عفونی شده باشد، این حرکت ممکن است نشانه عفونت باشد و والدین باید به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنند.
گاهی اوقات نوزاد با لمس کردن گوش‌های خود، بخواهد برخی از اجزای بدن خود را کشف کند.
والدین می‌توانند با توجه به حالت چهره و میمیک نوزاد، از کدامیک از این دو حالت برای نوزاد خود استفاده شده است را تشخیص دهند. اگر نوزاد با حالت بغض و گریه گوش‌های خود را مالیده باشد، ممکن است نیاز به مشاوره پزشکی داشته باشد، در حالی که اگر حالت صورت نوزاد به نظر کنجکاوانه و شادمان بوده باشد، احتمالاً نوزاد از کشف گوش‌های خود لذت می‌برد.
باورهای غلط در مورد تربیت کودکان
یک باور غلطی که گاهی در خانواده‌های ایرانی شنیده می‌شود، این است که “بچه باید از اول روی پای خودش باشه”. دلیل این باور اعتقاد به این موضوع است که این کار می‌تواند از وابستگی بیش از حد به والدین جلوگیری کند.
در روانشناسی نوزاد، این باور به طور کامل غلط است. نوزادان و اطفال در دوره اولیه زندگی خود برای بیان نیازها و احساساتشان از زبان کلام استفاده نمی‌کنند. دوره‌ای که نوزاد در آن قرار دارد، دوره‌ای از وابستگی بیشترین میزان به والدینش می‌باشد. به همین دلیل، این اعمال که ممکن است نوزاد را در مواقعی از توجه خود محروم کنند، می‌توانند تاثیرات مخربی بر روی رشد و توسعه او داشته باشند و حتی به وابستگی ناپذیری که در ادامه زندگی به والدین خواهد داشت، آسیب بزنند. بنابراین، این باور که نوزاد باید از ابتدا روی پای خودش باشد، با شواهد علمی در تضاد است و باید به جای آن به توجه و مراقبت کافی از نوزاد در این دوره حیاتی اهمیت داد.
