خارش: از علل تا درمان، هر آنچه باید بدانید

خارش بدن و دست و پا، یک احساس ناآرام‌کننده و ناخوشایند پوستی است که معمولاً با خاراندن پوست کاهش می‌یابد. این علامت پوستی، یکی از رایج‌ترین مشکلات در تمامی گروه‌های سنی محسوب می‌شود. خارش در واقع باعث تحریک حس‌های پوستی شده و معمولاً با عمل خاراندن کاهش می‌یابد. اگر دچار خارش پوست هستید، ممکن است به آلرژی یا خشکی پوست دچار شده باشید. مشاوره با پزشک می‌تواند به شناسایی علت و درمان مناسب کمک کند.

آیا تاکنون با خارش مزاحم و آزاردهنده‌ای روبه‌رو شده‌اید که شما را به شدت آزار داده است؟ در این قسمت ویژه از مجله علمی برنا اندیشان، به اعماق دنیای “خارش” خواهیم رفت و این معضل شایع و پیچیده را با نگاهی دقیق و علمی بررسی خواهیم کرد. از علل مختلف آن گرفته تا روش‌های مدرن درمان و راهکارهای خانگی، ما همه چیز را برای شما روشن خواهیم کرد.

آیا آماده‌اید تا به سفری علمی و جالب درباره خارش بپردازید و تمامی رازهای آن را کشف کنید؟ برای پیدا کردن پاسخ سوالاتتان و یادگیری اطلاعاتی که ممکن است زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد، با ما تا پایان این مقاله همراه باشید. برنا اندیشان شما را در این سفر علمی جذاب و آموزنده تنها نخواهد گذاشت! همراه ما باشید و دنیای خارش را از نزدیک بشناسید!

شباهت خارش و درد

از نظر علمی، خارش و درد شباهت‌هایی دارند. هر دو احساس به دلیل تحریک مسیرهای عصبی مشابه در بدن ایجاد می‌شوند. با این حال، این دو احساس در نحوه تاثیرگذاری بر روی سیستم عصبی تفاوت دارند. هنگامی که فردی خارش را تجربه می‌کند، عمل خاراندن می‌تواند به تحریک یک رفلکس خاص منجر شود که موجب کاهش حس خارش می‌شود. این در حالی است که درد، به جای تحریک رفلکس خارش، رفلکس تماس را قطع می‌کند، یعنی به طور کلی احساس درد باعث می‌شود که حس تماس و تحریکات دیگر به صورت موقت کاهش یابد.

به عبارت دیگر، در حالی که خارش و درد هر دو به تحریک مسیرهای عصبی مرتبط هستند، نوع واکنش بدن به هر کدام متفاوت است و این تفاوت در نوع رفلکس‌های ایجاد شده، موجب می‌شود که این دو حس به شیوه‌های متفاوتی بر روی بدن تاثیر بگذارند.

در انسان، خاراندن مکرر پوست می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روی فعالیت‌های مغزی بگذارد. این عمل به فعال شدن نواحی خاصی از مغز منجر می‌شود که با ترشح مواد شیمیایی مختلف همراه است. این مواد ترشح شده، در واقع به عنوان محرک‌هایی برای تشدید حس خارش عمل می‌کنند. این پدیده مشابه فرآیندی است که در بیماری‌های پوستی مزمن مانند درماتیت آتوپیک و پسوریازیس مشاهده می‌شود.

پیشنهاد می‌شود به پکیج تشخیص و درمان بیماری های پوستی مراجعه فرمایید. در این نوع اختلالات پوستی، خارش نه تنها باعث تحریک بیشتر پوست می‌شود، بلکه فرآیندهای بیوشیمیایی و عصبی در مغز را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تأثیرات می‌توانند باعث شوند که احساس خارش به طور مداوم و شدیدتر تجربه شود، به گونه‌ای که چرخه‌ای از خارش و خاراندن ایجاد می‌شود که می‌تواند مشکل را بدتر کند.

خارش می‌تواند به دو صورت بروز کند:

1. خارش حاد: که مدت زمان آن معمولاً از چند ثانیه تا یک هفته متغیر است و معمولاً به علت عوامل موقتی یا محرک‌های کوتاه‌مدت ایجاد می‌شود.

2. خارش مزمن: که مدت زمان آن می‌تواند به چندین ماه یا حتی بیشتر برسد و اغلب به دلیل مشکلات مزمن پوستی یا اختلالات سیستمی طولانی‌مدت ایجاد می‌شود.

این دو نوع خارش تفاوت‌های زیادی از نظر شدت، مدت زمان و تاثیرات روانی و جسمی دارند، و نیازمند رویکردهای درمانی مختلف برای مدیریت و کاهش آن‌ها هستند.

خارش بدن و دست و پا چه علتی دارد؟

اپیدرم، بافت مخاطی و قرنیه به عنوان نواحی حساس به احساس خارش در بدن انسان عمل می‌کنند.

اپیدرم: این لایه بیرونی پوست، شامل سلول‌های خاصی است که به طور مستقیم با احساسات پوستی، از جمله خارش، در ارتباط هستند. سلول‌های عصبی حساس در این لایه به تحریکات مختلف پاسخ می‌دهند و می‌توانند حس خارش را به مغز منتقل کنند.

بافت مخاطی: این بافت که در پوشش داخلی بسیاری از حفرات بدن مانند دهان و بینی قرار دارد، نیز حاوی گیرنده‌های حسی است که می‌توانند به تحریکات خارش‌زا پاسخ دهند. این بافت‌ها به دلیل غنی بودن از پایانه‌های عصبی، می‌توانند حس خارش را منتقل کنند.

قرنیه: این لایه شفاف و نازک در جلوی چشم نیز از پایانه‌های عصبی برخوردار است و به عنوان یکی از حساس‌ترین نواحی به لمس و خارش در بدن شناخته می‌شود. هرگونه تحریک یا آسیب به قرنیه می‌تواند باعث احساس خارش یا درد در چشم شود.

در مقابل، درم و بافت چربی زیر جلدی (پانیکول) فاقد اعصاب حسی هستند که قادر به انتقال احساس خارش باشند:

درم: این لایه زیرین اپیدرم، عمدتاً از بافت همبند و عروق خونی تشکیل شده است و نقش عمده‌ای در تامین تغذیه و حمایت از اپیدرم دارد. هرچند درم حاوی اعصاب حسی است، این اعصاب بیشتر به درد و فشار پاسخ می‌دهند و به طور مستقیم مسئول حس خارش نیستند.

بافت چربی زیر جلدی (پانیکول): این لایه زیر درم، به عنوان ذخیره‌ای از چربی و بافت همبند عمل می‌کند. این بافت به دلیل عدم وجود پایانه‌های عصبی حساس، نقش چندانی در انتقال حس خارش ندارد و بیشتر به عنوان عایق حرارتی و حمایت‌کننده از ساختارهای عمیق‌تر پوست عمل می‌کند.

بنابراین، در حالی که اپیدرم، بافت مخاطی و قرنیه می‌توانند حس خارش را به خوبی منتقل کنند، درم و پانیکول به دلیل عدم وجود پایانه‌های عصبی حساس، به این حس پاسخ نمی‌دهند.

رشته های عصبی C

رشته‌های عصبی که مسئول انتقال حس خارش هستند، به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: رشته‌های عصبی ظریف و رشته‌های عصبی غیرظریف.

رشته‌های عصبی ظریف، که نوعی از رشته‌های عصبی C هستند، تنها حدود ۵ درصد از کل رشته‌های عصبی C را تشکیل می‌دهند. این رشته‌ها به محرک‌های خارش‌زا ناشی از هیستامین و همچنین به محرک‌های گرمایی حساسیت دارند. ویژگی اصلی این رشته‌ها این است که سرعت انتقال پیام‌های عصبی در آن‌ها بسیار کند است، که به دلیل طبیعت خاص پایانه‌های عصبی آن‌ها و ساختارشان می‌باشد.

در مقابل، رشته‌های عصبی غیرظریف، که باقی‌مانده ۹۵ درصد از رشته‌های عصبی C را شامل می‌شوند، به محرک‌های مکانیکی مرتبط با خارش حساس هستند. این محرک‌های مکانیکی شامل عواملی مانند تماس با پشم یا تحریکات ناشی از گرما می‌شود. این دسته از رشته‌های عصبی به هیستامین حساس نیستند و به همین دلیل، بسیاری از افرادی که خارش را تجربه می‌کنند، در پاسخ به درمان‌های حاوی آنتی‌هیستامین نتیجه مطلوبی نمی‌گیرند.

به عبارت دیگر، تفاوت در نوع و حساسیت این رشته‌های عصبی می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی از درمان‌های استاندارد برای خارش، مانند آنتی‌هیستامین‌ها، ممکن است برای همه بیماران مؤثر نباشند. برای درمان‌های مؤثرتر، شناسایی دقیق نوع رشته‌های عصبی فعال و محرک‌های خاص مورد نظر ضروری است.

آلوکنزیز (Alloknesis)

آلوکنزیز (Alloknesis) یک وضعیت بالینی است که در آن حساسیت غیر عادی به محرک‌های لمسی به وضوح افزایش یافته است. این اختلال به علت افزایش حساسیت در مراکز عصبی مرکزی (CNS) رخ می‌دهد، به این معنا که سیستم عصبی مرکزی به طور غیرطبیعی به محرک‌های خفیف و خفیف‌تر از حد معمول واکنش نشان می‌دهد.

به عبارت دیگر، در افراد مبتلا به آلوکنزیز، حتی تماس با محرک‌های بسیار ملایم مانند برس یا قلم‌مو می‌تواند به احساس خارش منجر شود. این حالت به طور خاص در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک مزمن بسیار رایج است.

در درماتیت آتوپیک، پوست به شدت آسیب‌دیده و التهاب‌زده است و حساسیت به محرک‌های محیطی افزایش می‌یابد. در این وضعیت، تماس با مواد مختلف، مانند الیاف پشمی یا حتی تعریق، می‌تواند باعث تشدید خارش و ایجاد احساس ناراحتی بیشتر در پوست شود.

در نتیجه، بیمارانی که دچار آلوکنزیز هستند، ممکن است به محرک‌های معمولی که در شرایط عادی احساس خارش ایجاد نمی‌کنند، به شدت واکنش نشان دهند. این وضعیت می‌تواند به شدت کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و نیاز به استراتژی‌های خاص برای مدیریت و کاهش تحریکات پوستی دارد.

اختلال توهم انگل‌پنداری

اختلال توهم انگل‌پنداری (Delusion of Parasitosis) یکی از انواع اختلالات روانی است که در آن فرد به طور ثابت و بدون هیچ تغییرپذیری، معتقد است که انگل‌ها یا حشرات در زیر پوستش وجود دارند.

در این اختلال، بیمار به طور مستمر و قوی بر این باور است که موجودات زنده‌ای مانند کرم‌ها، حشرات یا دیگر انگل‌ها درون یا زیر سطح پوست او در حال زندگی هستند و این باور به هیچ دلیلی تغییر نمی‌کند. این توهم می‌تواند به شدت باعث ایجاد نگرانی و اضطراب در فرد شود و ممکن است او را به انجام رفتارهای تکراری و مکرر برای بررسی یا پاکسازی پوست خود وادار کند، مانند خاراندن مداوم یا استفاده از انواع مواد شیمیایی.

بیمارانی که به این اختلال دچارند، معمولاً در مواجهه با دلایل علمی و پزشکی که وجود انگل‌ها را در پوستشان رد می‌کند، مقاومت می‌کنند و به باور خود ادامه می‌دهند. این توهم می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد مشکلات روانی و جسمانی دیگری نیز شود.

درمان این اختلال معمولاً نیازمند مداخلات تخصصی روانپزشکی است و ممکن است شامل درمان‌های دارویی، مشاوره روانشناختی و درمان‌های حمایتی برای کمک به بیمار در کنار آمدن با توهمات و اضطراب‌های ناشی از آن باشد.

ضایعات پوستی ناشی از خارش

خراش‌های مداوم و شدید پوست می‌توانند منجر به تغییرات و ضایعات مختلفی در پوست شوند که هر کدام نمایانگر آثار متفاوتی از آسیب ناشی از خارش هستند. این ضایعات شامل موارد زیر هستند:

لیکنیفیکاسیون: این اصطلاح به معنای “چرمی شدن” پوست است که به دلیل تحریک و خاراندن مکرر پوست رخ می‌دهد. در این حالت، پوست ضخیم‌تر، خشن‌تر و دارای بافتی شبیه به چرم می‌شود. این تغییر در بافت پوست به دلیل افزایش فعالیت سلول‌های پوست و تجمع پروتئین‌های کلاژن و الاستین در ناحیه آسیب‌دیده اتفاق می‌افتد.

هیپرپیگمانتاسیون: این وضعیت به افزایش رنگدانه‌های پوست (ملانین) در ناحیه آسیب‌دیده اشاره دارد. به دنبال خارش و تحریکات مکرر، ممکن است نواحی خاصی از پوست تیره‌تر از باقی قسمت‌ها شوند. این تغییر رنگ به دلیل افزایش تولید ملانین در پوست به وقوع می‌پیوندد.

هیپوپیگمانتاسیون: در مقابل هیپرپیگمانتاسیون، هیپوپیگمانتاسیون به کاهش رنگدانه‌های پوست اشاره دارد. در این حالت، نواحی آسیب‌دیده ممکن است رنگ پریده یا روشن‌تر از باقی نواحی پوست به نظر برسند. این تغییر رنگ به دلیل کاهش تولید ملانین یا آسیب به سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست ایجاد می‌شود.

براق شدن ناخن‌ها: در برخی موارد، خارش مداوم می‌تواند به تغییراتی در ظاهر ناخن‌ها منجر شود. ناخن‌ها ممکن است براق‌تر و درخشان‌تر به نظر برسند، که می‌تواند نتیجه خشکی و آسیب ناشی از تماس مکرر باشد.

پروریگوندولاریس: این وضعیت یک اختلال نادر است که به صورت ضایعاتی با ظاهر خاص و نامنظم بر روی پوست بروز می‌کند. این ضایعات معمولاً در نواحی‌ای که به طور مکرر خارش و آسیب می‌بینند، ظاهر می‌شود و می‌تواند به شکل دانه‌های قرمز یا قهوه‌ای در آمده و به پوست آسیب‌دیده نواحی اضافه کند.

این تغییرات و ضایعات پوستی، ناشی از خراش‌های مداوم و شدید، به شدت کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است نیاز به درمان‌های پزشکی برای کنترل و بهبود وضعیت پوست داشته باشد.

بیماری های پوستی که باعث خارش می شوند

بیماری‌های پوستی که باعث خارش می‌شوند شامل طیف گسترده‌ای از اختلالات هستند که می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. این اختلالات شامل درماتیت‌های مختلف مانند درماتیت آتوپیک و درماتیت تماسی، عفونت‌های قارچی مانند کاندیدا، بیماری‌های خودایمنی مانند پسوریازیس و لوپوس، و اختلالات پوستی ناشی از بیماری‌های داخلی مانند نارسایی کلیه و بیماری‌های کبدی هستند. خارش ممکن است با دیگر علائم پوستی مانند قرمزی، خشکی، یا بثورات همراه باشد و نیاز به تشخیص دقیق و درمان مناسب دارد.

درماتیت آتوپیک

درماتیت آتوپیک، یک اختلال پوستی مزمن و التهابی است که به طور معمول با خارش شدید و التهاب همراه است. در این بیماری، خارش حاد می‌تواند به دلیل تماس با محرک‌های مکانیکی، به ویژه لباس‌های پشمی، به شدت افزایش یابد.

آلوکنزیز، که یکی از ویژگی‌های بارز درماتیت آتوپیک است، به معنای افزایش حساسیت به محرک‌های خفیف است. در بیماران مبتلا به این بیماری، تحریکات مختلف می‌توانند منجر به واکنش‌های خارش‌زا و شدید شوند. برای مثال:

عرق کردن: عرق می‌تواند پوست را تحریک کرده و خارش را تشدید کند.

تغییرات ناگهانی دما: تغییرات سریع در دما، مانند رفتن از محیط سرد به گرم یا بالعکس، می‌تواند به بروز حملات شدید خارش منجر شود.

پوشیدن و درآوردن لباس: حرکات مکرر و تماس با لباس‌های مختلف، به ویژه اگر از جنس پشم یا مواد خشن باشند، می‌تواند موجب تحریک و تشدید خارش شود.

تماس با لباس‌های پشمی: الیاف پشمی به دلیل خشن بودن، می‌توانند به پوست آسیب بزنند و باعث بروز خارش شدید شوند.

به علاوه، درمان‌های معمولی مانند آنتی‌هیستامین‌ها معمولاً تاثیر زیادی بر کاهش خارش در این بیماران ندارند. این مسئله به دلیل آن است که خارش در درماتیت آتوپیک معمولاً به دلیل التهاب و واکنش‌های پیچیده‌تر پوست و سیستم ایمنی رخ می‌دهد که فقط با آنتی‌هیستامین‌ها قابل کنترل نیست.

عوامل روانی نظیر اضطراب و افسردگی نیز می‌توانند نقش مهمی در تشدید خارش داشته باشند. این مسائل روانی می‌توانند باعث افزایش حساسیت به خارش و بدتر شدن وضعیت پوست شوند.

یکی از مشکلات عمده دیگر در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک، خارش‌های شبانه است. این نوع خارش که در طول شب به وقوع می‌پیوندد، می‌تواند به شدت بر کیفیت خواب تاثیر بگذارد. اختلال در خواب منجر به خستگی و تحریک‌پذیری در طول روز می‌شود و می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

در مجموع، مدیریت درماتیت آتوپیک نیازمند رویکردی جامع است که شامل کنترل علائم پوستی، مدیریت تحریکات محیطی، و حمایت روانی برای کاهش استرس و اضطراب می‌باشد.

برای درمان خارش ناشی از درماتیت آتوپیک، به کارگیری استراتژی‌های دارویی و غیر دارویی متنوعی ضروری است. درمان‌های دارویی و روانپزشکی به ویژه در مدیریت خارش و بهبود وضعیت پوست نقش مهمی دارند. این درمان‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

داروهای روانپزشکی

دوکسپین (Doxepin): این دارو که به عنوان یک آنتی‌دپرسانت سه‌حلقه‌ای شناخته می‌شود، به خاطر خواص ضد خارش و ضد افسردگی خود مورد استفاده قرار می‌گیرد. داکسپین با تأثیر بر روی سیستم عصبی مرکزی، می‌تواند به کاهش شدت خارش و بهبود خواب در بیماران کمک کند.

تریمیپرامین (Trimipramine): این دارو نیز یکی دیگر از آنتی‌دپرسانت‌های سه‌حلقه‌ای است که به علت تاثیرات آرامبخش و ضد خارش، در درمان درماتیت آتوپیک کاربرد دارد. تریمیپرامین می‌تواند به بهبود خواب و کاهش علائم خارش کمک کند.

رفتار درمانی

رفتار درمانی: این نوع درمان شامل تکنیک‌های مختلفی است که به منظور مدیریت و کاهش خارش و استرس‌های روانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از این تکنیک‌ها، آموزش روش‌های کنترل استرس و تکنیک‌های آرام‌سازی است که به بیماران کمک می‌کند تا به طور موثرتری با احساسات خارش و تحریک پوستی خود کنار بیایند.

توجه به این نکته ضروری است که درمان درماتیت آتوپیک باید به صورت جامع و چند وجهی انجام شود. علاوه بر استفاده از داروهای روانپزشکی و رفتار درمانی، سایر روش‌های درمانی مانند داروهای موضعی ضد التهاب، کرم‌های مرطوب‌کننده، و تغییرات در سبک زندگی و محیط نیز می‌توانند به کنترل علائم و بهبود وضعیت پوست کمک کنند.

این رویکرد جامع به بیماران کمک می‌کند تا با کاهش خارش، بهبود خواب، و کاهش استرس روانی، کیفیت زندگی خود را به طور چشمگیری بهبود بخشن.

خارش در بیماری پسوریازیس

در بیماری پسوریازیس، خارش یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده‌ای است که بیش از ۷۵ درصد از بیماران مبتلا به این اختلال پوستی گزارش می‌کنند. این خارش می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد و به طور معمول در نواحی خاصی از پوست بروز می‌کند.

خارش در پسوریازیس به طور ویژه در مناطقی از بدن که ضایعات پوستی فعال یا پوسته‌ریز دهنده در آن‌ها وجود ندارد، به وضوح احساس می‌شود. این بدان معناست که خارش معمولاً در نواحی پوستی بروز می‌کند که به نظر می‌رسد فعالیت التهابی در آن‌ها کاهش یافته یا به طور موقت غیرفعال شده است. در این نواحی، ممکن است پوست به ظاهر سالم به نظر برسد، اما همچنان احساس خارش و ناراحتی وجود داشته باشد.

این وضعیت می‌تواند به دلیل تغییرات زیر در پوست ایجاد شود:

• خشکی پوست: مناطق بدون ضایعات فعال ممکن است دچار خشکی شده و به همین دلیل خارش ایجاد شود.
• تحریکات پوستی: حتی در غیاب ضایعات فعال، پوست می‌تواند در اثر تماس با مواد شیمیایی، تغییرات دما یا اصطکاک دچار تحریک شود که به خارش منجر می‌شود.
• تغییرات در سیستم ایمنی: پسوریازیس یک اختلال ایمنی است که می‌تواند باعث التهاب و تغییر در واکنش‌های پوست حتی در نواحی بدون ضایعات واضح شود.

مدیریت خارش در پسوریازیس نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل استفاده از درمان‌های موضعی، مرطوب‌کننده‌ها، و استراتژی‌های کاهش تحریک پوست می‌شود. درمان‌های موضعی مانند کرم‌های کورتیکواستروئید یا داروهای ضد التهاب می‌توانند به کاهش التهاب و خارش کمک کنند. همچنین، حفظ رطوبت پوست با استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و اجتناب از محرک‌های شناخته شده می‌تواند به کاهش خارش و بهبود راحتی پوست کمک کند.

در مجموع، توجه به علل احتمالی خارش و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به پسوریازیس و کاهش مشکلات مرتبط با خارش کمک کند.

خارش در Notalgia Paresthetica

خارش در نوتالژیا پارستتیکا (Notalgia Paresthetica) یک وضعیت خاص است که به دلیل فشار و تحریک عصبی در ناحیه کمر ایجاد می‌شود. این بیماری به طور عمده به دلیل فشرده شدن اعصاب حین عبور آن‌ها از عضلات تنه در ناحیه کمر رخ می‌دهد و می‌تواند به ایجاد علائم خاصی منجر شود.

در این اختلال، اعصاب از ناحیه کمر عبور کرده و در درماتوم‌های T2 تا T6 تحت فشار و تحریک قرار می‌گیرند. در نتیجه، این فشار و تحریک می‌تواند به بروز خارش در نواحی مختلفی از بدن منجر شود. معمولاً این خارش در منطقه بین دو کتف احساس می‌شود، اما ممکن است به نواحی دیگر مانند شانه، پشت و بالای قفسه سینه نیز گسترش یابد.

علاوه بر خارش، بیماران مبتلا به نوتالژیا پارستتیکا ممکن است تجربه‌های دیگری مانند سوزش نیز داشته باشند. این سوزش می‌تواند به طور همزمان با خارش یا به صورت مستقل از آن ظاهر شود و به حس ناراحتی و آزار در ناحیه درگیر منجر گردد.

درمان نوتالژیا پارستتیکا به طور معمول شامل مداخلاتی برای کاهش فشار روی اعصاب و تسکین علائم است. این می‌تواند شامل روش‌های مختلفی مانند فیزیوتراپی، استفاده از داروهای ضد درد و ضد التهاب، و در موارد خاص، مداخلات پزشکی برای کاهش فشار بر روی اعصاب باشد. هدف از درمان، کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی بیمار و بازگرداندن راحتی به نواحی درگیر است.

خارش بازو و آرنج (براکیورادیال)

خارش در نواحی بازو و آرنج، که به نام خارش براکیورادیال شناخته می‌شود، عمدتاً ناشی از تماس طولانی مدت پوست با نور خورشید است. این وضعیت به ویژه در افرادی که در فعالیت‌های خارج از منزل، مانند گلف، تنیس، یا قایق‌رانی در روزهای آفتابی، مشغول هستند، بیشتر مشاهده می‌شود. این اختلال معمولاً در شرایطی که پوست خشک باشد، تشدید می‌شود. از ویژگی‌های کلیدی این نوع خارش این است که آزمایش فوتو تست (Photo Test) در این بیماران معمولاً منفی است، که نشان‌دهنده عدم وجود آسیب‌های شدید نوری است و بیشتر به حساسیت پوست در برابر نور خورشید مربوط می‌شود.

بیماری های غیر پوستی یا سیستمیک که خود را با خارش نشان می دهند

بیماری‌های غیرپوستی یا سیستمیک که خود را با خارش نشان می‌دهند شامل اختلالات مختلفی هستند که از طریق سیستم‌های داخلی بدن بر پوست تاثیر می‌گذارند. این بیماری‌ها شامل اختلالات کبدی مانند کلستاز، بیماری‌های کلیوی مانند نارسایی مزمن کلیه، و بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند اختلالات تیروئیدی هستند. همچنین، بیماری‌های خونی نظیر پلی‌سیتمی ورا و لوسمی‌ها، و اختلالات متابولیکی مانند دیابت نیز می‌توانند خارش بدن را به همراه داشته باشند. این خارش‌ها معمولاً به علت تجمع سموم، تغییرات متابولیکی یا اختلالات سیستم ایمنی ایجاد می‌شود و نیاز به درمان شرایط زمینه‌ای برای کاهش علائم دارد.

نارسایی مزمن کلیه (CKD) و خارش

نارسایی مزمن کلیه (CKD) می‌تواند به مشکلات پوستی متعددی منجر شود، از جمله خارش شدید که در حدود نیمی از بیماران مبتلا به این بیماری، به ویژه آن‌هایی که تحت دیالیز قرار دارند، مشاهده می‌شود. این خارش معمولاً در نواحی خاصی مانند کمر و پشت دیده می‌شود و در برخی از بیماران، به ویژه آن‌هایی که دیالیز می‌شوند، ممکن است در محل‌های دیالیز و فیستول‌ها نیز ظاهر شود. علاوه بر این، بیماران با نارسایی کلیه ممکن است با مشکلات دیگری مانند لیکنیفیکاسیون (چرمی شدن پوست) و پروریگو ندولاریس (تشکیل ندول‌های پوستی خارش‌آور) مواجه شوند. پوست این بیماران معمولاً خشک و حساس است.

درمان خارش در بیماران نارسایی مزمن کلیه

درمان خارش در بیماران نارسایی مزمن کلیه نیاز به رویکردی چندجانبه دارد. متاسفانه، مرطوب‌کننده‌ها به طور معمول تاثیر چندانی بر کاهش خارش ندارند. روش‌های درمانی موثر شامل پاراتیروئیدکتومی، که به برداشتن غده پاراتیروئید مربوط می‌شود، و استفاده از آگونیست‌های اختصاصی اپیوئیدها هستند که در کاهش شدت خارش موثرند. با این حال، درمان اصلی و پایدار برای کاهش یا رفع خارش در این بیماران، پیوند کلیه است که به طور کلی می‌تواند وضعیت کلی بیمار را بهبود بخشد و علائم خارش را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

بیماری‌های کبدی و خارش

کلستاز یکی از اختلالات کبدی است که می‌تواند باعث خارش شدید و مداوم شود. این خارش معمولاً کل بدن را درگیر می‌کند، اما شدت آن در نواحی مانند کف دست‌ها و پاها بیشتر است. در این بیماران، تجمع املاح صفراوی در خون افزایش می‌یابد و ارتباط مستقیمی میان میزان این املاح و شدت خارش وجود دارد. برای درمان خارش ناشی از کلستاز، کلستیرامین یکی از داروهای موثر است و همچنین داروهایی مانند نالوکسان، نالتروکسان و بوتوفنول می‌توانند مفید باشند.

اختلالات تیروئیدی و خارش

هیپرتیروئیدی یا پرکاری تیروئید می‌تواند به خارش گسترده و عمومی بدن منجر شود. در حالی که هیپوتیروئیدی یا کم‌کاری تیروئید معمولاً به خارش عمومی نمی‌انجامد و ممکن است فقط نواحی خاصی را تحت تاثیر قرار دهد. درمان خارش در این بیماران عموماً با درمان اختلال تیروئید همراه است.

دیابت و خارش

در دیابت، خارش بدن می‌تواند مشابه با سایر افراد غیر دیابتی باشد، اما خارش ناحیه تناسلی یا ژنیتالیا در این بیماران شایع‌تر است و ممکن است به ایجاد عفونت‌های قارچی مانند کاندیدا منجر شود. گاهی نوروپاتی دیابتی می‌تواند به شکل لیکنیفیکاسیون مزمن با خارش موضعی در سر و اندام‌های تحتانی (که در آن خارش سر برجسته‌تر است) بروز کند. کرم کپسایسین به بهبود علائم این بیماران کمک می‌کند.

بیماری‌های خونی و خارش

سندرم میلودیسپلاستیک و پلی‌سیتمی ورا (PV) نیز می‌توانند باعث خارش شوند. در پلی‌سیتمی ورا، خارش آکواژنیک، یعنی خارش بعد از استحمام یا تماس با آب، ممکن است سال‌ها قبل از تشخیص بیماری بروز کند. بنابراین، در افرادی که بعد از استحمام دچار خارش می‌شوند، باید احتمال پلی‌سیتمی ورا بررسی شود. همچنین، آنمی کمبود آهن می‌تواند باعث خارش، به ویژه در ناحیه تناسلی، شود.

سرطان‌ها و خارش پوست

خارش پوست می‌تواند به عنوان یک علامت غیرمعمول و گاه نادیده گرفته شده از ابتلا به سرطان‌های مختلف ظاهر شود. در برخی موارد، خارش می‌تواند به دلیل اثرات پارانئوپلاستیک (پاسخ‌های غیرمستقیم بدن به وجود تومور) یا به عنوان یک علامت اولیه از وجود بدخیمی در بدن باشد.

لنفوم هوچکین و خارش پوست

خارش پوست در بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین به دلیل فعالیت‌های شیمیایی در بدن، به ویژه ترشح هیستامین و برادی‌کینین، بروز می‌کند. این دو ماده شیمیایی می‌توانند به شدت باعث تحریک و خارش پوست شوند. ارتباط قوی میان لنفوم هوچکین و خارش پوست به وضوح مشاهده شده است و این خارش می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود.

خارش شدید: در بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین، خارش شدید و گسترده در کل بدن می‌تواند به معنای پیش‌آگهی بد باشد. این نوع خارش، که به شدت و گستردگی آن بستگی دارد، نشان‌دهنده پیشرفت بیماری و درگیری گسترده‌تر بدن است.

تشخیص عود بیماری: ظهور مجدد خارش در بیمارانی که قبلاً به لنفوم هوچکین مبتلا بوده و تحت درمان قرار گرفته‌اند، ممکن است نشانه‌ای از عود یا برگشت بیماری باشد. به عبارت دیگر، اگر خارش پس از درمان دوباره بروز کند، این امر می‌تواند نیاز به بررسی مجدد برای ارزیابی عود بیماری را مطرح کند.

نقش سلول‌های رید-اشتنبرگ: در لنفوم هوچکین، سلول‌های رید-اشتنبرگ با تولید اینترلوکین‌ها، به ویژه اینترلوکین‌های ۴ و ۵، باعث افزایش تعداد ائوزینوفیل‌ها در خون می‌شوند. این افزایش ائوزینوفیل‌ها می‌تواند به بروز خارش و سایر علائم پوستی کمک کند.

لنفوم غیر هوچکین (نان‌هوچکین) و خارش پوست

لنفوم غیرهوچکین معمولاً با خارش کمتری نسبت به لنفوم هوچکین همراه است. این نوع لنفوم به‌طور کلی کمتر با خارش شدید مرتبط است، اما برخی از انواع خاص لنفوم غیرهوچکین می‌توانند خارش قابل توجهی ایجاد کنند.

تاثیر اینترفرون آلفا: در بیماران مبتلا به لنفوم غیرهوچکین، مصرف اینترفرون آلفا به‌طور سیستمیک می‌تواند به کاهش خارش کمک کند. این دارو با تاثیر بر روی سیستم ایمنی و کاهش التهاب، می‌تواند به کنترل خارش و بهبود وضعیت بیمار کمک کند.

لنفوم پوستی سلول T: در نوع خاصی از لنفوم غیرهوچکین، به‌ویژه لنفوم پوستی سلول T و سندرم سزاری، خارش می‌تواند بسیار شدید و مقاوم به درمان باشد. این حالت، که به صورت اریترودرمی (التهاب پوست به شکل گسترده) بروز می‌کند، می‌تواند نیاز به درمان‌های خاص و پیشرفته داشته باشد.

لوسمی‌ها و خارش پوست

لوسمی‌ها، که گروهی از سرطان‌های خون هستند، نیز می‌توانند باعث بروز خارش پوست شوند. در میان انواع مختلف لوسمی، لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) به طور خاص با خارش پوست ارتباط دارد.

خارش در CLL: لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) یکی از لوسمی‌هایی است که به طور شایع می‌تواند خارش پوست را ایجاد کند. در بیماران مبتلا به CLL، خارش ممکن است در پاسخ به گزش حشرات یا عوامل دیگر شدیدتر شود و واکنش‌های شدیدتری را به دنبال داشته باشد.

با توجه به این توضیحات، درمان خارش در بیماران مبتلا به انواع مختلف سرطان‌ها نیازمند توجه ویژه به نوع بیماری و علل بروز خارش است. پیگیری مناسب و مدیریت موثر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کنترل علائم کمک کند.

بیماری ایدز و خارش پوست

خارش بدن می‌تواند به عنوان یکی از علائم اولیه ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) ظاهر شود. در بیماران مبتلا به ایدز، این علامت معمولاً به شکل شدید و مقاوم به درمان بروز می‌کند و ممکن است درمان‌های معمول خارش نیز تأثیر چندانی نداشته باشند.

ویژگی‌های خارش در ایدز

پیش‌آگهی بد: اگر خارش در بیماران ایدزی با افزایش IgE و ائوزینوفیلی محیطی همراه باشد، این می‌تواند نشان‌دهنده پیش‌آگهی بد و پیشرفت بیماری باشد. این وضعیت معمولاً به‌عنوان نشانه‌ای از اختلالات شدیدتر در سیستم ایمنی و عفونت‌های ثانویه در نظر گرفته می‌شود.

بیماری‌های پوستی مرتبط: بیماران ایدزی به دلیل ضعف سیستم ایمنی خود مستعد ابتلا به انواع بیماری‌های پوستی هستند. برخی از این بیماری‌ها شامل فولیکولیت ائوزینوفیلیک (التهاب فولیکول‌های مو با افزایش ائوزینوفیل‌ها)، درماتیت آتوپیک، پسوریازیس، گال (نوعی عفونت پوستی انگلی)، بثورات دارویی، خشکی پوست و ایکتیوز اکتسابی (اختلال پوستی که باعث خشکی و ترک‌خوردگی پوست می‌شود) می‌باشند.

درمان خارش در بیماران ایدزی

• استروئیدهای موضعی: برای کاهش خارش، استفاده از کورتون‌های موضعی یا استروئیدهای پوستی می‌تواند مفید باشد. این داروها به کاهش التهاب و تسکین خارش کمک می‌کنند.
• فتوتراپی یا نور درمانی: نور درمانی با UVB (اشعه ماوراء بنفش نوع B) نیز ممکن است برای بهبود خارش و علائم پوستی مفید باشد.
• آنتی‌هیستامین‌ها: مصرف آنتی‌هیستامین‌ها به کاهش خارش کمک می‌کند، به ویژه اگر خارش به دلیل واکنش‌های آلرژیک باشد.
• داروهای ضد ویروسی: داروهای ضد ویروسی می‌توانند به کنترل عفونت‌های ویروسی مرتبط با ایدز و در نتیجه کاهش خارش کمک کنند.
• تالیدومید: در موارد خاص، مانند پروریگو ندولاریس (نوعی اختلال پوستی که به ندول‌های قرمز و خارش‌دار منجر می‌شود)، استفاده از تالیدومید می‌تواند مؤثر باشد.

خارش ناشی از دارو

داروها می‌توانند به دلایل مختلف باعث بروز خارش شوند. این خارش معمولاً به صورت کهیر، قرمزی و اریتم (ضایعات سرخکی) ظاهر می‌شود و ممکن است با خارش عمومی بدن نیز همراه باشد.

ویژگی‌های خارش دارویی

• ظاهر شدن کهیر: خارش دارویی معمولاً با کهیر (تورم‌های قرمز و خارش‌دار بر روی پوست) و قرمزی پوست همراه است.
• مقاومت به درمان: گاهی اوقات، خارش ناشی از دارو می‌تواند مقاوم به درمان باشد. در چنین مواقعی، قطع مصرف دارو معمولاً باعث بهبود علائم می‌شود.

خارش در افراد مسن و سالمندان

در افراد سالخورده، خشکی پوست یکی از مهم‌ترین علل خارش است. با این حال، سایر عوامل نیز می‌توانند نقش داشته باشند:

علل خارش در سالمندان

• نارسایی کلیه: نارسایی کلیه می‌تواند به تجمع سموم در خون و در نتیجه خارش پوست منجر شود.
• گال و اگزما: گال (عفونت پوستی انگلی) و اگزما (التهاب پوستی) نیز می‌توانند باعث خارش شوند.
• داروها: برخی از داروها، از جمله کاپتوپریل (یک داروی ضد فشار خون) و اپیوئیدها (داروهای مسکن قوی)، ممکن است خارش را به عنوان عارضه جانبی ایجاد کنند.

خارش ناشی از اختلالات روانی یا سایکوژنیک

خارش ممکن است ناشی از اختلالات روانی باشد، به ویژه زمانی که سایر علل پزشکی رد شده‌اند. این اختلالات شامل موارد زیر می‌شود:

اختلالات روانی

• اضطراب و افسردگی: اختلالات اضطرابی و افسردگی می‌توانند باعث بروز خارش شوند. این نوع خارش به عنوان خارش روانی شناخته می‌شود و معمولاً با تغییرات عاطفی و روانی مرتبط است.
• سایکوز و اسکیزوفرنی: اختلالات شدیدتر روانی، مانند سایکوز و اسکیزوفرنی، نیز ممکن است با خارش همراه باشند.

درمان خارش روانی

داروهای خوراکی: برای مدیریت خارش ناشی از اختلالات روانی، استفاده از داروهای خوراکی برای درمان مشکلات روانی، مانند فلوکستین (یک داروی ضدافسردگی)، می‌تواند مؤثر باشد.

عدم تاثیر داروهای موضعی: داروهای موضعی معمولاً تاثیر زیادی بر روی خارش ناشی از مشکلات روانی ندارند و تمرکز درمان باید بر روی داروهای خوراکی و مدیریت وضعیت روانی باشد. با توجه به این نکات، مدیریت خارش نیاز به توجه دقیق به علل مختلف آن و انتخاب درمان مناسب بر اساس علت و شدت خارش دارد.

درمان خارش بدن: روش‌های پزشکی و خانگی

پیشنهاد می‌شود به پکیج آموزش ماساژ پوست مراجعه فرمایید. تشخیص علت خارش اولین و مهم‌ترین مرحله در درمان خارش است. پس از شناسایی علت اصلی، می‌توان از درمان‌های مناسب استفاده کرد. درمان‌های خارش شامل داروهای شیمیایی و گیاهی موضعی و خوراکی، و همچنین روش‌های خانگی و گیاهی هستند.

درمان‌های موضعی برای خارش بدن

درمان‌های موضعی برای خارش بدن شامل استفاده از انواع کرم‌ها و پمادها است که به طور مستقیم بر روی پوست اعمال می‌شوند. این درمان‌ها شامل مرطوب‌کننده‌های گیاهی و کرم‌های حاوی پارافین یا اوره برای تسکین خارش ناشی از پوست خشک، مانتول برای خارش‌های مرتبط با هیستامین، و کرم‌های بی‌حس‌کننده مانند کاپسایسین برای کاهش خارش‌های شدید هستند. همچنین، کرم‌های حاوی دوکسپین و کورتون‌های موضعی در مواردی که التهاب همراه با خارش وجود دارد، موثرند. این درمان‌ها هدفشان کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران است.

مرطوب‌کننده‌های گیاهی و پارافین

موارد استفاده: این مرطوب‌کننده‌ها به ویژه برای افرادی که پوست خشک دارند، مانند سالمندان، مناسب هستند. این محصولات شامل انواع کرم‌ها و لوسیون‌هایی هستند که پوست را نرم کرده و به پیشگیری از خشکی بیشتر کمک می‌کنند.

عملکرد: با رطوبت‌رسانی به پوست، این محصولات می‌توانند به کاهش خارش ناشی از خشکی پوست کمک کنند.

مانتول ۱ درصد در اتانول ۹۰ درصد

• موارد استفاده: این ترکیب برای درمان خارش‌های ناشی از هیستامین، مانند خارش‌های آلرژیک، تجویز می‌شود.
• عملکرد: مانتول با ایجاد حس خنکی، به کاهش خارش و تسکین پوست کمک می‌کند.

کرم دوکسپین یا دوکسپین ۵ درصد

• موارد استفاده: این کرم برای درمان خارش ناشی از درماتیت‌ها مؤثر است.
• عملکرد: دوکسپین به عنوان یک آنتی‌هیستامین موضعی عمل کرده و خارش را کاهش می‌دهد. با این حال، ممکن است عوارضی نظیر خواب‌آلودگی و حساسیت تماسی به دنبال داشته باشد.

کرم‌های بی‌حس‌کننده نظیر کاپسایسین یا کرم حاوی فلفل

• موارد استفاده: این کرم‌ها برای درمان خارش ناشی از زونا، نوروپاتی دیابتی، Notalgia Paresthetica و خارش موضعی بازو و آرنج (براکیورادیالیس) مؤثر هستند.
• عملکرد: این کرم‌ها با ایجاد سوزش ملایم، به کاهش خارش کمک می‌کنند. استفاده از آن‌ها باید کوتاه‌مدت باشد و ممکن است به سوزش منجر شود.

آنتی‌هیستامین‌ها و کورتون‌های موضعی

• موارد استفاده: این داروها در مواردی که خارش همراه با التهاب موضعی وجود دارد، تجویز می‌شوند.
• عملکرد: آنتی‌هیستامین‌ها به کاهش واکنش‌های آلرژیک و خارش کمک می‌کنند، در حالی که کورتون‌ها به کاهش التهاب و خارش ناشی از آن کمک می‌کنند. اگر التهاب وجود نداشته باشد، این داروها معمولاً استفاده نمی‌شوند.

درمان‌های خوراکی برای خارش بدن

درمان‌های خوراکی برای خارش بدن شامل داروهایی است که به صورت قرص یا مایع مصرف می‌شوند تا خارش را از داخل بدن کنترل کنند. آنتی‌هیستامین‌های خوراکی نسل اول برای کاهش خارش‌های کهیری و آلرژیک کاربرد دارند، در حالی که دوکسپین خوراکی برای خارش‌های مقاوم موثر است. نالوکسان و نالتروکسان می‌توانند در کاهش خارش ناشی از کلستاز و مشکلات کبدی مفید باشند، در حالی که پاروکستین برای خارش‌های مرتبط با سرطان و میرتازاپین برای خارش لنفوم‌های پوستی سلول T استفاده می‌شود. همچنین، گاباپنتین برای مدیریت خارش‌های نامشخص و اورمیک کاربرد دارد. این داروها به بهبود علائم خارش و کیفیت زندگی کمک می‌کنند.

آنتی‌هیستامین‌های خوراکی نسل اول

• موارد استفاده: برای درمان خارش‌های کهیری و آلرژیک.
• عملکرد: این داروها به کنترل واکنش‌های آلرژیک و کاهش خارش کمک می‌کنند.

دوکسپین یا دوکسپین خوراکی

• موارد استفاده: برای درمان خارش‌های مقاوم به درمان.
• عملکرد: این داروها به عنوان آنتی‌هیستامین‌های خوراکی عمل کرده و می‌توانند به کاهش خارش‌های مزمن کمک کنند.

نالوکسان و نالتروکسان

• موارد استفاده: برای درمان خارش کف دست و پا در کلستاز و بیماری‌های کبدی.
• عملکرد: این داروها به کاهش خارش ناشی از مشکلات کبدی و صفراوی کمک می‌کنند.

پاروکستین

• موارد استفاده: برای درمان خارش ناشی از سرطان‌ها.
• عملکرد: این دارو که یک مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) است، می‌تواند به کاهش خارش مرتبط با سرطان کمک کند.

میرتازاپین

• موارد استفاده: برای درمان خارش ناشی از لنفوم پوستی سلول T.
• عملکرد: این دارو به کاهش خارش و علائم مرتبط با لنفوم پوستی کمک می‌کند.

گاباپنتین

• موارد استفاده: برای درمان خارش‌های نامشخص و خارش‌های اورمیک (خارش ناشی از نارسایی کلیه).
• عملکرد: گاباپنتین که یک داروی ضد صرع است، می‌تواند به کاهش خارش‌های ناشناخته و خارش ناشی از مشکلات کلیوی کمک کند.

درمان‌های خانگی و گیاهی برای خارش بدن

در کنار درمان‌های دارویی، استفاده از روش‌های خانگی و گیاهی نیز می‌تواند به کاهش خارش کمک کند. این روش‌ها شامل استفاده از روغن‌های طبیعی، کمپرس‌های سرد، و درمان‌های گیاهی مانند عصاره‌های آلوئه‌ورا و بابونه هستند. این درمان‌ها می‌توانند به تسکین موقت خارش و بهبود وضعیت پوست کمک کنند. در نهایت، برای تعیین بهترین روش درمانی، مشاوره با پزشک و بررسی علت خارش اهمیت زیادی دارد.

نتیجه‌گیری

خارش، این احساس آزاردهنده که می‌تواند لحظات آرامش را مختل کند، تنها یک علامت سطحی نیست؛ بلکه در دل آن می‌تواند بیماری‌های پیچیده و چالش‌های پزشکی پنهان شده باشد. از بیماری‌های پوستی نظیر اگزما و پسوریازیس تا اختلالات سیستمیک مانند نارسایی کلیه و اختلالات کبدی، خارش می‌تواند ناشی از عوامل مختلف باشد که هرکدام نیازمند توجه ویژه و درمان مناسب است.

برای مدیریت و درمان خارش، نخستین قدم، شناسایی دقیق علت آن است. درمان‌های موضعی همچون مرطوب‌کننده‌ها و کرم‌های ضدخارش می‌توانند تسکین‌دهنده‌های مؤثری باشند، در حالی که داروهای خوراکی نظیر آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضدافسردگی می‌توانند به درمان خارش‌های مقاوم کمک کنند. در موارد خاص، مانند خارش ناشی از اختلالات سیستمیک، توجه به درمان‌های تخصصی مانند پیوند کلیه یا درمان‌های هورمونی می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند.

با این حال، اگر با خارش مداوم یا غیرقابل توضیح مواجه هستید، مهم است که به پزشک مراجعه کرده و علل نهفته را بررسی کنید. هر خارش، داستانی برای گفتن دارد و درک درست آن می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌حل‌های مناسب را بیابید و زندگی را با آرامش بیشتری ادامه دهید. به یاد داشته باشید، خارش تنها یک علامت است، اما شناسایی و درمان صحیح آن می‌تواند کلید بهبود کیفیت زندگی شما باشد.

سوالات متداول