برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
هوش چندگانه یک نظریه است که توسط روان‌شناس هاوارد گاردنر مطرح شده و بر این اساس هر فرد مجموعه‌ای از هوش‌های مختلف دارد که در زمینه‌های گوناگون به کار می‌آید. این نظریه مخالف نظریه‌ی سنتی است که هوش را به عامل یکتا و قابل اندازه‌گیری با آزمون‌های هوش محدود می‌کند. بر اساس نظریه‌ی هوش چندگانه، هر فرد می‌تواند در ۹ نوع هوش که عبارتند از: هوش لغوی-کلامی، هوش منطقی-ریاضی، هوش فضایی-بصری، هوش جسمانی-حرکتی، هوش موسیقایی، هوش درون‌گرایانه، هوش برون‌گرایانه، هوش طبیعت‌گرایانه و هوش وجود‌گرایانه، تمایز و تفاوت داشته باشد.
هوش برون‌گرایانه یا همان هوش اجتماعی یک نوع از این هوش‌هاست که به توانایی برقراری ارتباط و تعامل با دیگران مربوط می‌شود. افراد با هوش اجتماعی بالا معمولا دارای رفتار مناسب در جمع، تفسیر صحیح حالات روحی دیگران، تعامل سازنده با افراد مختلف و تاثیرگذاری مثبت بر دور و بر خود هستند. این نوع از هوش در زندگی شخصی و حرفه‌ای بسیار کاربرد دارد و به شخص کمک می‌کند تا رابطه‌های سالم و پایدار بسازد.
بر خلاف تصور بسیاری، هوش اجتماعی چیز ثابت و غیرقابل تغییر نیست. با تمرین و تلاش منظم می‌توانید سطح هوش اجتماعی خود را بهبود بخشید. در این مقاله از مجله علمی برنا اندیشان قصد داریم به شما چند راهکار عملی بدهیم که با استفاده از آن‌ها می‌توانید قدرت اجتماع خود را افزایش دهید.
آشنایی با هوش اجتماعی
هوش اجتماعی یک مفهوم روان‌شناختی است که به میزان تسلط و مهارت فرد در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران اشاره دارد. افراد با هوش اجتماعی بالا قادرند خود را در جایگاه دیگران قرار دهند، نیازها و احساسات آن‌ها را درک کنند و به آن‌ها پاسخ مناسب بدهند. همچنین این افراد می‌توانند خودآگاهی لازم را نسبت به خصوصیات، قوت‌ها و ضعف‌های شخصیتی خود داشته باشند و نحوه‌ی تأثیر آن‌ها بر رابطه‌شان با دیگران را بشناسند.
برای تقویت هوش اجتماعی، دو عامل مهم است که باید به آن‌ها توجه کرد: شنونده‌ی فعال و مشارکت بین فردی. شنونده‌ی فعال کسی است که به صحبت‌کننده تمام توجه خود را معطوف می‌کند، سؤالات مناسب می‌پرسد، با حالات صورت و لحن صدای آن همخوانی پیدا می‌کند و بازخورد مناسب می‌دهد.
مشارکت بین فردی به این معناست که فرد در تعاملات اجتماعی خود نقش فعال و مثبت دارد، نظرات خود را به صورت منصفانه و با احترام بیان می‌کند، به نظرات دیگران گوش می‌دهد و در حل مسائل گروهی همکاری می‌کند.
علوم اعصاب اجتماعی یک شاخه جدید از علوم اعصاب است که به بررسی نحوه‌ی عملکرد مغز در زمینه‌ی رفتار و تعاملات اجتماعی می‌پردازد. این شاخه از علم نشان داده است که هوش اجتماعی چگونه به فردیت، خلاقیت، سلامت روانی، عزت نفس، تصمیم گیری، حافظه، یادگیری و عملکرد حرفه‌ای فرد کمک می‌کند.
هوش اجتماعی کودکان
هوش اجتماعی در کودکان به معنای توانایی شناخت، درک و برقراری ارتباط مناسب با دیگران است. کودکان با هوش اجتماعی بالا می‌دانند چگونه با احساسات خود و دیگران برخورد کنند، چگونه مشکلات و تعارضات را حل کنند، چگونه به دیگران گوش دهند و از آن‌ها حمایت کنند و چگونه در جمع‌های مختلف رفتار کنند. این مهارت‌ها به رشد شخصیت، خلاقیت، اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان کمک می‌کند و آینده‌ی آکادمیک و حرفه‌ای آن‌ها را مطلوب‌تر می‌کند.
برای تقویت هوش اجتماعی در کودکان، والدین و مربیان می‌توانند از روش‌های زیر استفاده کنند:
آموزش مهارت‌های ارتباطی: به کودکان بیاموزید که چگونه با صحبت کردن، شنیدن، نگاه کردن، لبخند زدن و بدن زبان خود را به صورت مؤثر و محترمانه بروز دهند. همچنین به آن‌ها نشان دهید که چگونه با ابراز نظرات خود، احترام به نظرات دیگران، قبول نقطه نظرات مخالف و پذیرش منطقی نقدها بتوانند از خود دفاع کرده و به دیگران حمله نکنند.
آموزش مهارت‌های حل تعارض: به کودکان بیاموزید که چگونه با استفاده از راه‌حل‌های سازش‌آمیز، منصفانه و خلاقانه بتوانند مشکلات و تعارضات خود را با دیگران حل کنند. به آن‌ها یاد بدهید که چگونه با خشم، ترس، ناراحتی و سایر احساسات منفی خود کنترل کنند و به جای استفاده از خشونت، تحقیر، توهین و سخریه، از رفتارهای همکارانه، هم‌دلانه، سازگار و مثبت استفاده کنند.
آموزش شناخت احساسات: به کودکان بیاموزید که چگونه احساسات خود را شناسایی، نام‌گذاری و بروز دهند. به آن‌ها کمک کنید تا درک کنید که هر احساس علت و پیام خاص خود را دارد و باید با آگاهی و توجه به آن رفتار کرد. همچنین به آن‌ها یاد بدهید که چگونه احساسات دیگران را تشخیص دهند و با آن‌ها هم‌دلی و هم‌راهی کنند.
تشویق به احوال‌پرسی و پاسخ‌گویی: به کودکان بیاموزید که چگونه با سوال پرسیدن و پاسخ دادن به سوالات، ارتباط خود را با دیگران تقویت کنند. به آن‌ها نشان دهید که چگونه با پرسیدن سوالات مناسب، علاقه‌مندی، کنجکاوی و احترام خود را نسبت به دیگران نشان دهند و چگونه با پاسخ دادن به سوالات، اطلاعات، تجربیات و احساسات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.
آموزش تعاملات با کیفیت: به کودکان بیاموزید که چگونه با افراد مختلف از جمله خانواده، دوستان، هم‌کلاسی‌ها، معلمان و غیره تعاملات با کیفیت و مفیدی داشته باشند. به آن‌ها یاد بدهید که چگونه در جمع‌های مختلف رفتار کنند، چگونه نقش خود را در گروه‌های مختلف شناسایی و اجرا کنند، چگونه در فعالیت‌های گروهی همکاری و مشارکت کنند و چگونه از تعاملات خود برای یادگیری و رشد استفاده کنند.
الگو بودن رفتار خوب: به عنوان والدین و مربیان، باید در نظر داشته باشید که شما الگوی رفتاری برای کودکان هستید. بنابراین، باید خود را در معرض تعاملات اجتماعی مناسب قرار داده و نحوه‌ی صحبت کردن، شنیدن، حل مسائل، همکاری کردن، هم‌دلی کردن و سایر مهارت‌های اجتماعی را به آن‌ها نشان دهید. همچنین باید به آن‌ها بازخورد مثبت بدهید و آن‌ها را برای رفتارهای خوب تشویق و تقدیر کنید.
4 عنصر اصلی هوش اجتماعی
هوش اجتماعی نیازمند تقویت چهار عنصر اساسی است که با هم تعامل دارند و به شما کمک می‌کنند تا در موقعیت‌های اجتماعی بهتر عمل کنید. این چهار عنصر عبارتند از:
مهارت‌های ارتباطی: این مهارت‌ها شامل توانایی صحبت کردن، شنیدن، نوشتن، خواندن و بدن زبان است. افراد با مهارت‌های ارتباطی بالا می‌توانند پیام‌های خود را به صورت واضح، منطقی، مؤثر و محترمانه منتقل کنند. همچنین می‌توانند به پیام‌های دیگران با توجه، درک، احترام و بازخورد مناسب پاسخ دهند. این مهارت‌ها به شما کمک می‌کنند تا با دیگران رابطه بسازید، همکاری کنید، اعتماد بخشید و بگیرید و نظرات خود را به طور موثر بروز دهید.
خود تنظیمی: این عنصر به معنای توانایی فرد برای کنترل و مدیریت رفتار، احساسات و افکار خود است. افراد با خود تنظیمی بالا می‌توانند خود را در شرایط سخت، استرس‌زا و چالش‌برانگیز آرام نگه دارند. همچنین می‌توانند قبل از عکس العمل نشان دادن، فکر کرده و تصمیمات مناسب بگیرند. این عنصر به شما کمک می‌کند تا با خشم، ترس، نارضایتی و سایر احساسات منفی خود برخورد کنید و به جای رفتارهای نامطلوب، پشیمان کننده، رفتارهای منطقی، آگاهانه و سازگار انجام دهید.
خودآگاهی: این عنصر به معنای شناخت فرد از خودش است. افراد با خودآگاهی بالا می‌دانند چه کسانی هستند، چه چیزهایی را دوست دارند و نمی‌پسندند، چه قوت‌ها و ضعف‌های شخصیتی دارند و چگونه رفتار خود را براساس آن تغییر دهند. همچنین می‌دانند چگونه رفتار خود تأثیر بر خودشان، دیگران و محیط اجتماعی دارد. این عنصر به شما کمک می‌کند تا خود را به صورت صادقانه و واقع‌بینانه بشناسید، خود را قبول کنید و دوست داشته باشید، خود را بهتر کنید و با خود راحت باشید.
آگاهی اجتماعی: این عنصر به معنای شناخت فرد از دیگران است. افراد با آگاهی اجتماعی بالا می‌توانند احساسات، نیازها، انتظارات و دیدگاه‌های دیگران را درک کنند و با آن‌ها هم‌دلی و هم‌راهی کنند. همچنین می‌توانند در جمع‌های مختلف به خوبی سازگار شوند، نقش خود را در گروه‌های مختلف شناسایی و اجرا کنند و تأثیر مثبت بر دور و بر خود داشته باشند. این عنصر به شما کمک می‌کند تا با دیگران رابطه‌های سالم، پایدار و مطلوب بسازید، به دیگران گوش دهید و از آن‌ها حمایت کنید و در فعالیت‌های گروهی همکاری و مشارکت کنید.
هوش اجتماعی چگونه تقویت می شود؟
هوش اجتماعی به شما این قابلیت را می‌دهد که بتوانید در روابط انسانی خود موفق عمل کنید و نقش‌های مختلف اجتماعی را به خوبی ایفا کنید. برای افزایش هوش اجتماعی، باید برخی مهارت‌ها و رفتار‌ها را یاد بگیرید و تمرین کنید. در زیر چند نکته مهم را برای شما ذکر می‌کنیم:
شنونده‌ی فعالی باشید: وقتی با دیگران صحبت می‌کنید، به آن‌ها توجه کامل خود را بدهید و از قطع کردن حرف‌شان خودداری کنید. سعی کنید به پیام‌های غیرکلامی آن‌ها هم توجه داشته باشید و با حالات صورت و لحن صدای آن‌ها همخوانی پیدا کنید. سؤالات مناسب بپرسید، بازخورد مثبت بدهید و به نظرات آن‌ها احترام بگذارید.
با دیگران هم‌دلی کنید: هم‌دلی به معنای قرار گرفتن در جایگاه دیگران و درک احساسات و نگرش‌های آن‌ها است. شما می‌توانید با انجام کارهای خیرخواهانه، حمایت از دیگران در شرایط سخت، تقدیر از دستاوردهای دیگران و ابراز هم‌دلی با رنج‌های دیگران، هم‌دلی خود را تقویت کنید.
روی کار تیمی تمرکز کنید: کار تیمی به شما این فرصت را می‌دهد که با دیگران همکاری و همفکری کنید، نظرات خود را به اشتراک بگذارید، نظرات دیگران را گوش دهید، در حل مسائل گروهی شرکت کنید و نقش خود را در گروه به خوبی اجرا کنید. برای تقویت کار تیمی، باید فروتن، صادق، منصف، سازگار و پاسخگو باشید.
مهارت‌های ارتباطی را تمرین کنید: مهارت‌های ارتباطی شامل توانایی صحبت کردن، شنیدن، نوشتن، خواندن و بدن زبان است. شما می‌توانید با تمرین و تقویت این مهارت‌ها، پیام‌های خود را به صورت واضح، منطقی، مؤثر و محترمانه منتقل کنید. همچنین می‌توانید به پیام‌های دیگران با توجه، درک، احترام و بازخورد مناسب پاسخ دهید. این مهارت‌ها به شما کمک می‌کنند تا با دیگران رابطه بسازید، همکاری کنید، اعتماد بخشید و بگیرید و نظرات خود را به طور موثر بروز دهید.
از حالات چهره‌ی مناسب استفاده کنید: حالات چهره نشان‌دهنده‌ی احساسات و نگرش‌های شما هستند و تاثیر بزرگی بر ارتباطات شما دارند. شما می‌توانید با استفاده از حالات چهره‌ی مناسب، به دیگران نشان دهید که به آن‌ها توجه دارید، با آن‌ها هم‌دلی می‌کنید، از آن‌ها خوشحالید و یا از آن‌ها ناراحتید. برای مثال، وقتی با دیگران صحبت می‌کنید، سعی کنید سر خود را تکان دهید تا نشان دهید که به آن‌ها گوش می‌دهید. وقتی شوخی می‌شنوید، لبخند بزنید تا نشان دهید که از آن لذت می‌برید. وقتی اخبار بد می‌شنوید، چشمان خود را پایین ببرید تا نشان دهید که از آن ناراحت هستید.
تفاوت هوش اجتماعی با هوش هیجانی
هوش اجتماعی و هوش هیجانی دو مفهوم مرتبط ولی متفاوت هستند که به توانایی‌های فرد در برقراری ارتباط و تعامل با خود و دیگران اشاره دارند. برای درک بهتر تفاوت بین این دو هوش، می‌توانیم به تعریف پروفسور هاوارد گاردنر، روان‌شناس و پدر نظریه‌ی هوش چندگانه، اشاره کنیم. او می‌گوید: هوش اجتماعی هوش بین فردی، و هوش هیجانی هوش درون فردی است.
هوش اجتماعی یعنی توانایی فرد برای شناخت، درک و برقراری ارتباط مناسب با دیگران. افراد با هوش اجتماعی بالا می‌توانند احساسات، نیازها، انتظارات و دیدگاه‌های دیگران را درک کنند و با آن‌ها هم‌دلی و هم‌راهی کنند. همچنین می‌توانند در جمع‌های مختلف به خوبی سازگار شوند، نقش خود را در گروه‌های مختلف شناسایی و اجرا کنند و تأثیر مثبت بر دور و بر خود داشته باشند. خصوصیات هوش اجتماعی عبارتند از:
- تحلیل رفتار اجتماعی: توانایی فرد برای تفسیر و تحلیل رفتار، گفتار، حالات چهره و بدن زبان دیگران.
- آگاهی اجتماعی: توانایی فرد برای شناسایی و درک نظام‌ها، قوانین، فرهنگ‌ها، آداب و رسوم، نقش‌ها و رابطه‌های اجتماعی.
- مدیریت روابط: توانایی فرد برای برقراری، حفظ، تقویت و بهبود رابطه‌های سالم، پایدار و مطلوب با دیگران.
هوش هیجانی یعنی توانائی فرد برای شناسائی، درک و کنترل احساسات خود و دیگران. افراد با هوش هیجانی بالا می‌توانند خود را در شرایط سخت، استرس‌زا و چالش‌برانگیز آرام نگه دارند. همچنین می‌توانند قبل از عکس العمل نشان دادن، فکر کرده و تصمیمات مناسب بگیرند. این هوش به شما کمک می‌کند تا با خشم، ترس، نارضایتی و سایر احساسات منفی خود برخورد کنید و به جای رفتارهای نامطلوب، پشیمان کننده، رفتارهای منطقی، آگاهانه و سازگار انجام دهید. خصوصیات هوش هیجانی عبارتند از:
- تحلیل خود: توانایی فرد برای شناسایی و تحلیل احساسات، افکار، باورها و ارزش‌های خود.
- خودآگاهی: توانایی فرد برای شناسایی و درک نقاط قوت و ضعف، خوبی‌ها و بدی‌ها، قابلیت‌ها و محدودیت‌های خود.
- خود مدیریتی: توانایی فرد برای تنظیم و مدیریت احساسات، افکار و رفتار خود به گونه‌ای که با اهداف و منافع خود همخوانی داشته باشد.
تست هوش اجتماعی
اگر می‌خواهید بدانید که چقدر هوش اجتماعی دارید، می‌توانید از پرسشنامه‌های هوش اجتماعی که در اینترنت موجود هستند استفاده کنید. این پرسشنامه‌ها شامل سوال‌هایی هستند که شما را در موقعیت‌های اجتماعی قرار می‌دهند و از شما می‌خواهند که بین چند گزینه، بهترین رفتار یا پاسخ را انتخاب کنید. در پایان پرسشنامه، شما یک امتیاز می‌گیرید که نشان‌دهنده‌ی سطح هوش اجتماعی شما است. بعد از آن، می‌توانید با مطالعه و تمرین بیشتر، هوش اجتماعی خود را در چهار زمینه‌ی تحلیل رفتار اجتماعی، آگاهی اجتماعی، مدیریت روابط و مهارت‌های ارتباطی بهبود بخشید.
نتیجه گیری
هوش اجتماعی یکی از شاخه‌های هوش است که به میزان تسلط و مهارت فرد در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران اشاره دارد. افزایش هوش اجتماعی به شما این فرصت را می‌دهد که در موقعیت‌های اجتماعی بهتر عمل کنید و رابطه‌های سالم، پایدار و مطلوب با دیگران بسازید. برای تقویت هوش اجتماعی، می‌توانید از تمرین‌های ساده و کارآمدی استفاده کنید که در این مقاله به آن‌ها پرداخته شده است. پس اگر می‌خواهید یک فرد جذاب و دلنشین در جمع‌های مختلف باشید، همین حالا تمرین را آغاز کنید.
