برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
در این قسمت از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا در رابطه با یکی از موضوعات مهم و ویژه روانشناسی با عنوان آشنایی با پدیده وندالیسم و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه روانشناسی با شما علاقه مندان به مطالب روانشناسی و درمان اختلالات رفتاری گفتگو کنیم.
آشنایی با پدیده وندالیسم و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه روانشناسی
در مقاله آشنایی با پدیده وندالیسم و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه روانشناسی اختلال وندالیسم مورد بررسی قرار گرفته و سپس به راهکارهای درمانی خواهیم پرداخت،پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
حتما تا به حال به چشمتان خورده افرادی اسم خود، تبلیغ کالا و خدماتشان، ابیات شعر، دلنوشته، خاطره، فحش و ناسزا، نقاشی و چیزهایی از این قبیل را روی آثار تاریخی و باستانی و اموال عمومی (مثل صندلی اتوبوس، دیواره پله‌برقی، پل‌های عابر و…) حک کرده‌اند! یک حرکت عجیب و ناراحت‌کننده که نسخه مجازی‌اش هم، همان به اصطلاح ترول های شبکه‌های اجتماعی‌انــد که با کامنت‌های فحش و ناسزا، صفحات چهره‌های شناخته‌شده را آماج حمله قرار می‌دهند. دو شکلِ سنتی و مدرن پدیده‌ای به اسم وندالیسم Vandalisme که امروز می‌خواهیم بیشتر با ابعاد آن آشنا شویم.
وندالیسم( vandalism) برگرفته از واژه وندال( vandal) است. وندال نام قومی از اقوام ژرمن ـ اسلاو بوده که در قرن پنجم میلادی در سرزمینی در میان دو رودخانه اودر و ویستول زندگی می‌کردند. آنان مردمی خشن و جنگ طلب بودند که مکرراً به سرزمین‌های اطراف حمله کرده و پس از تخریب مناطق تصرف شده به تاراج اموال مردم می پرداختند. ویژگی تهاجمی و خرابکارانه قوم وندال سبب گردیده تا رفتارهای خشونت بار عمدی که به منظور تخریب اموال عمومی و دشمنی با علم و صنعت و آثار تمدن صورت می گیرد تحت عنوان وندالیسم مطرح شود.
صنعتی شدن و رشد و توسعه شهرنشینی موجب افزایش تعاملات و مشارکت افراد در امور اجتماعی شده و حضور فرد در اجتماع از نیاز وی برای دیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن نکاستهاست. انسان‌ها با درجات مختلف در اجتماع خواستار مفید بودن و رشد و پیشرفت هستند.
در این میان، اگر افرادی باشند که به خواسته‌ها و اهداف خود نرسیده باشند و یا احساس کمبود و سرخوردگی در مقایسه با سایر افراد کنند، احتمال بروز واکنش‌های منفی در آنها وجود دارد. یکی از این واکنش‌های منفی، تخریب اموال عمومی در سطح جامعه است.
افراد اگر بنا به دلایلی که گفته خواهد شد به نیازها و خواسته‌هایی که حق خود می‌دانند دست پیدا نکنند ممکن است برای جلب نظر دیگران و یا اعلام نارضایتی و سرخوردگی خود، دست به رفتارهای مخرب بزند.
تخریب اموال عمومی ازجمله معضلات و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی یک جامعه محسوب می‌شود. تخریب در لغت به معنای خراب و ویران کردن، تباه کردن، از کار انداختن معنا شده و تخریب‌گر شخصی است که این عمل را مرتکب می‌شود.
در اصطلاح جهانی به کسی که مرتکب تخریب اموال عمومی و آثار فرهنگی می‌شود، وندال گفته می‌شود. وندالیسم یا بیماری تخریب اموال عمومی عملی است که بنا به دلایل متعدد و از روی آگاهی، به‌عمد و به‌منظور تباه کردن یا صدمه زدن به چیزی صورت می‌گیرد که متعلق به عموم مردم است. این تخریب شامل اموال عمومی، تأسیسات اجتماعی، ادارات و سازمان‌ها، آثار هنری، ابنیه تاریخی و غیره شده و این عمل از سوی هر کسی ممکن است انجام شود که گاه فردی و گاه گروهی است؛ اما به‌طور عمده جوانان بیشترین قشری هستند که تمایل به این رفتار ناهنجار یا بیماری اجتماعی دارند.
تخریب اموال عمومی نه‌تنها موجب اختلال در امور شهری و اجتماعی خواهد شد و سایر افراد را برای استفاده از اموال عمومی در مقطعی از زمان محروم می‌کند، بلکه مدیریت شهری را نیز با مشکل و تنگنا مواجه می‌کند و مسئولان باید با صرف هزینه و زمان سعی در اصلاح، تعمیر و جایگزینی اموال تخریب‌شده داشته باشند. این اصلاح و تعمیر گاهی قابل جبران است و گاه غیر قابل جبران. به‌عنوان مثال آسیب به ابنیه تاریخی و آثار هنری که از سرمایه‌های یک کشور محسوب می‌شود، کمتر قابل اصلاح و جبران است. این عمل از سوی همه مردم و در تمامی نقاط جهان مذموم و نکوهیده بوده و در کشورهای مختلف برای مبارزه با آن به روش‌های مختلف برخورد می‌شود.
تخریب اموال عمومی
نمونه‌هایی از تخریب اموال عمومی عبارت است از؛ کندن گوشی تلفن عمومی، تخریب باجه‌های تلفن عمومی، نوشتن یادگاری بر روی دیوارهای ابنیه تاریخی و مجسمه‌ها، بریدن صندلی‌های عمومی با چاقو، شکستن صندلی‌های عمومی، آسیب رساندن به درختان و فضاهای سبز، شکستن شیشه‌های اتوبوس و قطارها، ایراد خسارت به میادین ورزشی، شعارنویسی و خط‌نویسی روی دیوارهای شهر، سوزاندن سطل‌های زباله عمومی، خراب کردن علائم راهنمایی و رانندگی، خراب کردن متعلقات مدارس مثل میز، نیمکت، تخته‌سیاه، کتاب و غیره، کندن یا پاره کردن تراکت‌های تبلیغاتی، ایجاد حریق در پارک‌های جنگلی، تخریب و آسیب به سرویس‌های بهداشتی عمومی، شکستن چراغ‌های معابر، تخریب آسانسور و موارد دیگر.
پیشنهاد ویژه : آموزش کامل درمان اختلالات رفتاری کودکان
همه گیر شناسی
آمارها در ایران نشان می‌دهد که 67 درصد از افراد دستگیر شده وندال در گروه سنّی 10 تا 25 سال قرار دارند که در آن سهم مردان بیشتر از زنان است، به طوری که 75 درصد را مردان و 25 درصد را زنان تشکیل می‌دهند. به لحاظ تحصیلی هم 4/35 درصد تحصیلات راهنمایی و 9/22 درصد تحصیلات ابتدایی داشته‌اند. همچنین موارد وندالیسم در مناطق شهری به مراتب بیش از مناطق روستایی است.
علت بروز وندالیسم
اغلب صاحب‌نظران و متفکران حوزه آسیب‌های اجتماعی، معتقدند که رفتارهای وندالیستی، مسئله‌ای اجتماعی هستند که در نیم قرن گذشته رشد و گسترش یافته‌اند. تحقیقات بیانگر آن هستند که اینگونه رفتارها، اغلب در شهرهای بزرگ رخ می‌دهند و بیشتر کسانی که مرتکب رفتارهای وندالیستی می‌شوند، در سنین نوجوانی و جوانی قرار دارند.
به نظر کارشناسان، عوامل مختلفی وجود دارد که افراد را به سمت رفتارهای وندالیستی سوق می‌دهد. کلینارد و میر معتقدند عضویت در گروه همسالان، یکی از عوامل اصلی اعمال رفتارهای وندالیستی است. به نظر این دو جرم شناس، زمانی که یک نوجوان یا جوان در گروهی از همسالان خود عضو می‌شود که اعضای آن گروه به رفتارهای وندالیستی دست می‌زنند، احتمال بسیار زیادی دارد که این نوجوان تازه عضو شده، از رفتار سایر اعضای گروه تبعیت کند.
وجود مشکلات اقتصادی و احساس محرومیت و ناکامی در افراد هم می‌تواند آنان را به سمت رفتارهای وندالیستی سوق دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که وندال‌ها اغلب پسر، نوجوان و جوان، مجرد و از نظر مالی و تحصیلی ناکام هستند. در نتیجه این افراد که تصور می‌کنند جامعه عامل مشکلات آنان است و با تخریب اموال عمومی، به نوعی از جامعه انتقام گرفته و خود را آرام می‌کنند.
همچنین وجود مشکلات خانوادگی، عدم کنترل اجتماعی مناسب توسط سازمان‌های مسئول، از خودبیگانگی اعضای جامعه، وجود شخصیت ضد اجتماعی در افراد و مشکلات روانشناختی در وندال‌ها، از جمله عوامل دیگری هستند که کارشناسان در تحلیل‌های خود از چرایی رفتارهای وندالیستی، به آن اشاره داشته‌اند.
زیرساخت روانی وندالیسم
در وندال ها “پرخاشگری” اصلی ترین زیرساخت می باشد. پرخاشگری یکی از مکانیزم های دفاع روانی برای تسلط بر محیط و کسب آرامش است. خشم و پرخاش زاده ی موقعیت های نامطلوب همانند ورشکستگی و فقر، دلتنگی و بی وفایی، درد و رنج، بیماری ها و …است. پرخاشگری در رویارویی با افراد با کتک و تحقیر و توهین و شکنجه و سرزنش های افراطی و … و در رویارویی با اشیاء با خرابکاری و ویرانگری نشان داده می شود. در صورت کسب معیارهای تعریف شده و تداوم و توالی کافی می توان در یک واژه پرخاشگری نسبت به افراد را “سادیسم” و پرخاشگری نسبت به اشیاء را “وندالیسم” نامید.
راه های مقابله با وندالیسم
آن گونه که عنوان می‌شود علائم وندالیسم تا بیست و پنج سالگی است و بعد از آن ادامه پیدا نمی‌کند، اما آیا بعد از آن، این بیماران به خودی خود درمان می‌شوند؟ در این خصوص باید بگوییم که وندالیسم درمان ندارد و پس از بیست و پنج سالگی هم به شکل دیگری خود را نشان می‌دهد، اما ما باید این نابهنجاری‌ها را از درون جامعه ریشه‌یابی کنیم.
ایجاد بستری که فرد بتواند خود را اثبات کند و کمبودهایش پاسخ داده شود، می‌تواند از بروز اعمال خشونت‌بار و مخرب جلوگیری کند؛ برای مثال مکان‌های مناسب برای ایجاد خلاقیت و بروز استعدادهای نهفته شخصی برای نوجوانان و جوانان می‌تواند عامل مهمی برای جلوگیری از بروز چنین خلاف‌هایی باشد.
همچنین برای درمان وندالیسم باید هم در خانواده و هم در اجتماع، زمان‌ها، مکان‌ها و فرصت‌هایی فراهم آید تا افراد بتوانند به نحو درست و صحیحی هیجان‌های طبیعی و مثبت خود را تخلیه کنند. در این باره فروتن توضیح می‌دهد: در خانواده، والدین می‌توانند زمینه‌هایی فراهم آورند تا کودکان فعالیت‌ها و رفتارهایی را که می‌خواهند، انجام دهند. همان گونه که والدین برای بازی کودکان خود اسباب‌بازی تهیه می‌کنند، باید فرصت‌هایی را هم فراهم آورند تا هیجان آنها تخلیه شود.
در بسیاری از کشورهای دنیا دولت به طور غیرمستقیم در این گونه موارد دخالت می‌کند و تا حدودی جنبه‌های قانونی به آن می‌بخشد. به‌طور مثال در هند، روزی از سال جشن رنگ است که در آن روز افراد مجازند با رنگ‌های گیاهی، دیگران را به هررنگی که می‌خواهند، درآورند و از این طریق هیجان‌شان را تخلیه کنند.
در کشور ما نیز جشن‌هایی وجود دارد که با برنامه‌ریزی درست برای آنها، می‌توان آن جشن‌ها را به بهانه‌ای برای تخلیه این هیجان‌ها تبدیل کرد. وقتی این مورد به صورت قانونی در آن روز سال وجود دارد، نوجوانان و جوانان و دیگر اقشار جامعه نیز که قصد انجام دادن چنین کاری را دارند، تحمل می‌کنند تا در فضای مناسب به خواسته‌های خود بپردازند.
برای نمونه در کشور اسپانیا در جشن روز گوجه‌فرنگی به همدیگر گوجه پرتاب کنند تا از این طریق به شادی و تفریح بپردازند؛ به همین علت دولت برای فراهم کردن شرایط مناسب تخلیه هیجان در این جشن، روز پیش از جشن مقدار زیادی گوجه تهیه می‌کند و در اختیارمردم قرارمی دهد تا بهتر بتوانند مراسم را برگزار کنند.
آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها، بازبینی قوانین مدنی، تشدید نظارت منطقی و افزایش رفاه اجتماعی را موثر می‌داند. از میان روش‌های به کار گرفته شده برای آموزش مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی نقش عمده ای را ایفا می‌کند. ارتباط با خانواده، گروه همسالان، دوستان و… کمک زیادی به کودک یا نوجوان می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که دستورالعمل‌ها و راهکارهای مهارت‌های اجتماعی را فراگرفته اند، رفتارهای ضداجتماعی کمتری از خود نشان می‌دهند به ویژه اگر از حمایت گروه همسالان و خانواده برخوردار باشند.
معرفی یار مهربان
کتاب وندالیسم
نویسندگان: زهرا آقاجری؛ فریبا تیموری
تهیه و تنظیم: میترا نمازی
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
