برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
شناخت معماران برجسته ایرانی و آشنایی با آثار آن ها طرفداران زیادی دارد که در این بخش از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا در مطلب بیوگرافی سید هادی میرمیران و آشنایی با آثار معماری او در رابطه با یکی دیگر از معماران سرشناس ایرانی با شما عزیزان علاقه مند به معماری گفتگویی داشته باشیم.
بیوگرافی سید هادی میرمیران و آشنایی با آثار معماری او
در مقاله بیوگرافی سید هادی میرمیران و آشنایی با آثار معماری او شما با سید هادی میرمیران و بناهای معروفی که طراحی نموده است به طور کامل آشنا خواهید شد.
بیوگرافی سید هادی میرمیران
او متولد 1323 در قزوین و فارغ التحصیل رشته معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال 1347 است .
فعالیت حرفه ای سی ساله سید هادی میرمیران را می توان به سه دوره تقریباً مساوی تقسیم کرد : در فاصله ده ساله 1357 – 1347 از زمان فراغت از تحصیل تا وقوع انقلاب اسلامی او در شرکت ملی ذوب آهن ایران ، در اصفهان ، سرپرست کارگاه معماری واحد طراحی و شهرسازی بوده و مسئولیت تهیه و اجرای طرح های متعددی را در زمینه مجموعه های مسکونی ، بناهای عمومی و طرح های شهری در شهرهای جدید الاحداث پولاد شهر ، زیرآب ، و رزندنو به عهده داشته است ، خود اولین فعالیت ها را تجربه هایی می داند که در شکل گیری بعدی کارهایش نقش مؤثر داشتهاند .
از سال 1357 تا 1367 ، ضمن ادامه فعالیتش در ذوب آهن ، با شرکت خانه سازی ایران و اداره کل مسکن و شهرسازی اصفهان همکاری کرده است . در شرکت خانه سازی ایران مسئولیت سرپرستی واحد طراحی و در اداره کل مسکن و شهرسازی اصفهان مسئولیت تهیه طرح جامع شهر اصفهان و «طرح منطقه شهری اصفهان» با او بوده است . او در کار اصفهان برای اولین بار ـ در حوزه رسمی شهرسازی کشور ـ مفهوم « منطقه شهری » را به طور جدی مطرح کرد و با ارائه بسیار درخشان طرحی موفق ، در فرآیندی سخت و طولانی از جلسات بررسی و تصمیم گیری در کمیته فنی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ، توانست ضرورت توجه به “مناطق شهری” کشور را به منزله عرصه هایی مشخص ، مجزا و مستقل ، در « حوزه مدیریت و برنامه ریزی شهری » نشان دهد . موفقیت این طرح ، در عمل و به عنوان ابزاری کارآ در فرآیند هدایت و کنترل توسعه کالبدی منطقه شهری اصفهان ، از عوامل مؤثر در پیگیری جامعه حرفه ای و توجه مسئولان و شکل گیری مصوبه مهرماه 1374 هیئت دولت ـ به عنوان چارچوبی رسمی برای تهیه طرح منطقه ( یا مجموعه ) شهری تهران و سایر مجموعه های شهری کشور ( شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر ) بوده است .
از سال 1367 تا کنون سید هادی میرمیران کار خود را به عنوان مؤسس و مدیر عامل شرکت مهندسی مشاور نقش جهان پارس در زمینه شهرسازی و معماری ادامه داده است . طی این دوره تهیه طرح های متعدد شهری ، به ویژه چند طرح بسیار موفق برای احیای مجموعه کریمخانی شیراز ، احیا و بهسازی مجموعه میدان کهنه و مسجد جامع عتیق اصفهان ، و بدنه سازی خیابان چهار باغ اصفهان و نیز شرکت پی گیر و فعالانه او در تمامی مسابقات مهم معماری داخلی ـ و یک مسابقه بین المللی و موفقیت چشمگیر او در اغلب این مسابقات به عنوان برنده اول ، او را به عنوان چهره شاخص و سرشناس معماری و شهرسازی معاصر ایران مطرح کرده است .
بیوگرافی سید هادی میرمیران
در اینجا سعی شده است که ضمن مروری بر « مجموعه آثار » سید هادی میرمیران ، طی دهساله گذشته ، سیر تحول و ویژگی های اصلی معماری او در قالب بررسی اجمالی چهار طرح مشخص ـ نشان داده شود .
سیر تحول و ویژگی های معماری سید هادی میرمیران
تحولات معماری سید هادی میرمیران را باید در زمینه تحولات و گرایشات معماری معاصر ایران طی هفتاد سال گذشته دنبال کرد : از اوایل دوره سلطنت پهلوی و ورود و رواج راه و سرم جدید زندگی ، از جمله معماری مدرن ، تلاش برای حفظ هویت و ایجاد پیوند با گذشته ، همواره و به موازات تسلط و گسترش روز افزون ارزش ها و شیوه های نوین ، یکی از دل مشغولی های مهم معماری معاصر ایران بوده است . دامنه این تلاشها ، که در ابتدا با رجوع به معماری قبل از اسلام ، به ویژه در طرح بناهای حکومتی ، آغاز شد و بعدها جای خود را به میراث معماری اسلامی ، از جمله در بنای مقابر مشاهیر ایران داد ، از اواخر دهه چهل ، همزمان با رواج پست مدرنیزم در غرب ، با کارهای بعضی معماران ، به ویژه معماران ، بویژه نادر اردلان و کامران دیبا ، گسترش بیشتری یافت . پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ، و در زمانی که پست مدرنیزم در غرب در اوج بود ، این گرایش پنچاه ساله و توجه و تأکید بر « زمینه » و « تاریخ » ، با هدف احیای فرهنگ ایرانی ـ اسلامی ، کوشش برای احراز هویت از مسیر گذشته گرایی ، برای مدید به گرایش مسلط در معماری ایران تبدیل شد .
سید هادی میرمیران هم که معماری گذشته را بسیار خوب میشناسد از این گرایش متأثّر بوده و برداشت خاص و ناشی از عشق و احترام او به میراث ارزشمند معماری گذشته ، و تعهدی که از نظر او معماری امروز آنها در تداوم آنها به عهده دارد ، از انگیزه های بسیار مؤثر در شکل گیری معماری او در بخشی از دوره فعالیت حرفه ای دهساله اخیرش بوده است . برجسته ترین و مهمترین اثر این دوره از فعالیت میرمیران ، طرح مجموعه فرهنگستانهای ایران است .
سید هادی میرمیران در این طرح ، با تکیه بر الگوها و مفاهیم بنیادین معماری گذشته نشان داد که ، بدون نیاز به تقلید و تکرار عناصر آشنا و ظواهر معماری گذشته ، می توان به یک معماری با هویت مستقل ایرانی دست پیدا کرد و با این کار تحول مهمی را در معماری معاصر ایران به وجود آورد .
از این پس در کوشش سید هادی میرمیران برای ایجاد پیوند و بهره گیری از میراث گذشته حرکتی مستمر از « صورت » به « معنی » ، یا از « فرم » به «مفهوم» به چشم می خورد : اگر در طرح بناهای فرهنگستانهای جمهوری اسلامی ایران و مجموعه ورزشی رفسنجان ، این الگوها و فرمهای معماری هستند که وسیله پیوند باگذشته اند ، در طرح کتابخانه ملی و موزه ملی آب ایران ، تداوم گذشته با تکیه بر مفاهیم و مضامین تاریخ و فرهنگ گذشته تحقق می یابد . در واقع این حرکت که حاصل رهایی از قید «فرمها و الگوها»ی گذشته بوده ( و در کارهای بعدی او نیز از جمله در طرح کتابخانه ملی ژاپن در کانسای و ساختمان مرکزی بانک توسعه صادرات ایران و . . . ادامه پیدا کرده است ) ، به دنبال و همراه با فروکش کردن گرایشات پست مدرنیستی در غرب ، توجه و تأکید بر «فضا» به عنوان جوهر اصلی و مهمترین موضوع معماری ، برای سید هادی میرمیران امکان ایجاد ارتباط با تحولات جهانی و مشارکت او در تلاش معماران پیشرو برای خلق و ابداع فضاهای تازه و بدیع فراهم کرده است .
این تحول در معماری میرمیران که آشنایی و همکاری کوتاه او با بهرام شیردل در سال 1374 نیز در شکل گیری آن مؤثر بوده است ، از سوی بعضی نقطه ضعف او شناخته شده است . اما به نظر ما نه نقطه قوت کارهای میرمیران تکیه او بر الگوها و فرمهای تاریخی است ، و نه نقطه ضعف او رها کردن آنها ( و تکیه بر مفاهیم و مضامین ، آنچنانکه خودش می گوید ) : تأثیر پذیرفتن و همسو شدن گرایشات و تحولات جامعه و جهان ، در تمامی عرصه های فرهنگ و اجتماع ، طبیعی و ناگزیر است .
ویژگی و مشخصه اصلی سید هادی میرمیران ، توانایی او در خلق فضاهای بدیع و محسور کننده ، تأثیر قوی و آنی و به یادماندنی آثار او بر بیننده است و مقدمه قبل تأثیر ناشی بر هر بحث و تحلیل و استدلال . شاید این تاثیر از ویژگیهای فرمال کارهای او باشد : سادگی بیان ، صراحت در طراحی, وضوح در توزیع فضای و ارتباطات ( چنانکه هیئت داروان مسابقه فرهنگستانها اعلام کردند ) ، و به آنچه کامران افشار نادری ـ به درستی در طرح بنای فرهنگستانها تشخیص داده ، و به نظر ما در مورد همه کارهای او صادق است : « تبدیل کارکردهای متعدد به مفاهیم فضایی هندسی و بسیار مشخص و ایجاد یک ایده محوری بسیار بارز و قوی « که لازمه هر اثر با ارزش هنری است » و یا «حذف کامل زواید و عناصر علی السویه و جوهرگرایی و خلاصه کردن معماری به عناصر اصلی ( که از خصوصیات بارز فرهنگ معماری معاصر است ) ، » و یا « تبدیل کارکردها و فعالیتهای عادی مثل ورود ، حرکت ، مکث ، صعود ، گردهمایی و . . . به مراسمی شکوهمند و لحظاتی معنی دار از زندگی و خلق فضاهایی متناسب با آنها » .
تردیدی نیست که صراحت و سادگی و خوانایی و ترکیبهای حجمی چشمگیر و جسورانه ، از صفات بارز و برجسته کارهای میرمیران هستند . اما اینها به تنهایی نمی توانند موجد این تأثیر فوق العاده باشند . به نظرما در کار او « آنی » هست که با کلام چندان قابل توضیح نیست : هر چند همه ، بنا به عادت ، و شاید چون وسیله دیگری نداریم ، می پنداریم که امور و پدیده ها باید از راه زبان و کلام به ادراک بیایند و منتقل شوند ، اما همه ما این تجربه را نیز داریم که به هنگام بروز بعضی احساسها و عاطفه ها ، یا دیدن یک تابلوی نقاشی ، شنیدن قطعه ای موسیقی و در مواقعی بسیار نادر دیدن بنا ( مثل هشت بهشت ، پل خواجو ، و . . . تقریباً همه آثار لوکوربوزیه ، بعضی کارهای میس وندررو ، و . . . ) احساسی به انسان دست می دهد که زبان و کلام قادر به توضیح آن نیست : احساس روبرو شدن با جهانی با شکوه و پر از راز و ابهام و اسرار ، همان احساسی که گاه دیدن چشم انداز بدیعی از دریا ، کوهستان ، و یا کویر نیز ایجاد می کنند ، تجربه نادر وصل شدن به جهان بی زمان و بی مکان . . . .
پیشنهاد ویژه : پکیج آشنایی با تاریخ ایران باستان
این ویژگی در همه کارهای سید هادی میرمیران وجود دارد . ارتباطی هم به بزرگی و کوچکی و زیادی ارتفاع بنا ندارد . همه آنها ، حتی آنها که مثل بنای فرهنگستان «ایرانی» نیستند نیز ، بیش از آنکه آینده را پیش چشم بگذارد ، احساسی از تاریخ و گذشته های دور را ـ به معنای وسیع کلمه و نه فقط تاریخ خاص ایران و ایرانی ـ و احساسی از فضای بی زمان و مکان را منتقل می کنند .
در اینجا سیر تحول و ویژگی کارهای سید هادی میرمیران را در چند طرح او دنبال می کنیم ، اما جای آن هست که مجموعه آثار او به عنوان مشخصه های دوره مهمی از تحول معماری معاصر ایران از سوی اهل فن و صاحب نظران ، با نگرشی علمی و تحقیق و به دور از عرصه تنگ و بسته مصالح صنفی و حرفه ای ، به طور گسترده نقد و بررسی شود .
بنای مجموعه فرهنگستانهای ایران
طرح این بنا در پایان دورهکار فشرده چهارماهه ، در اردیبهشت ماه 1373 برنده اول مسابقه ای شد که به عنوان بزرگترین مسابقه معماری بعد از انقلاب از سوی سازمان مجری ساختمانها و تأسیسات دولتی و عمومی وزارت مسکن و شهرسازی برگذار شد . این بنا ، طبق برنامه ، شامل سه فرهنگستان علوم ، علوم پزشکی و زبان و ادب پارسی با مجموع مساحت 12000 متر مربع ، فضاهای کار گروههای علمی به مساحت 12000 متر مربع ، کتابخانه و سایر بخشهای جانبی به مساحت 12950 متر مربع ، مجتمع گرد همایی ها به مساحت 21450 مترمربع ، و جمعاً به مساحت کل زیربنای 58400 متر مربع بوده ، و محل اجرای آن قطعه زمینی به وسعت بیش از 82000 متر مربع ، در اراضی عباس آباد تهران در نظر گرفته شده است . البته مدتی بعد از نتایج مسابقه ، به دلایلی ، طرحی دیگر جایگزین آن شد.
در طرح سید هادی میرمیران کل اجزاء برنامه در چند عنصر اصلی زیر خلاصه شده است :
1-سطح افقی وسیعی به ابعاد 200*85 متر که در بلندترین قسمت زمین ( به فاصله 80-70 متر از مرز زمین میدان ورودی مجموعه ) و در جهت شرقی ـ غربی قرار گرفته است . این سطح افقی یا «صفه» ، بدون مداخله زیاد در توپوگرافی طبیعی زمین ، به شکلی روی زمین نشسته است که در جایی تقریباً همسطح و درجایی بلندتر از سطح زمین است و در جبهه شمالی نیز بخشی از تپه تقریباً جزئی از «صفه» است . این سطح وسیع و گسترده ، با توجه به موقعیت و چشم انداز بسیار زیبایی که داری محل برگذاری اجتماعات و مراسم بزرگ در هوای آزاد ، و در عین حال عنصر پیوند دهنده سایر اجزاء مجموعه است .
2-بنایی رفیع ، در منتهی الیه شرقی صفه ، شامل سه برج بلند و در کنار هم ، که در چند طبقه بالایی به هم وصل شده و دو دروازه بلند به وجود آورده اند که از میان آنها قله دماوند پیداست . هر یک از این سه برج بلند یکی از فرهنگستانهای پیش بینی شده در برنامه را در برمی گیرد و چند طبقه بالایی نیز ، که آنها را مانند تاجی به هم وصل می کند ، به کتابخانه اختصاص یافته است این سه برج ، از پشت و در منتهی الیه جبهه شرقی ، سه جزء عظیم مثلث شکل تکیه کرده اند که آنها را روی زمین استوار نگه می دارد .
3-یک برآمدگی کروی شکل در منتهی الیه غربی صفه ، و روبه روی بنای بلند فرهنگستانها ، که سقف سالن اجتماعات 1500 نفره و مربعی شکلی را ، که مهمترین عنصر مجتمع گردهماییست ، می پوشاند .
4-یک حیاط ، در داخل سطح صفه و بین دو عنصر اصلی دیگر (بنای فرهنگستانها و مجتمع گردهمائیها) ، که نمازخانه ، چندین سالن ، و بخشهای تکمیلی بنا ، در سطح زیر زمین صفه در دو طبقه در اطراف آن قرار گرفته اند .
ورود به مجموعه از دهانه ای به عرض 45 متر ، که در ضلع شمالی میدان اصلی مجموعه باز شده است ، صورت می گیرد ( این میدان طبق طرح اراضی عباس آباد ، دسترسی اصلی به مجموعه بنای فرهنگستانها ، و کتابخانه ملی را که در سوی دیگر میدان قرار دارد ، تأمین می کند ) . این ورودی از میان دو دیوار به پلکان وسیعی متهی می شود که دسترسی به حیاط داخلی مجموعه ، و از کنار نیز از طریق رامپی عریض دسترسی مستقیم به سطح صفه را برقرار می کند . ارتباط با عناصر اصلی مجموعه از راه حیاط مرکز تأمین می شود ، و این حیاط را نیز دو پلکان وسیع ، از داخل به سطح صفه متصل می سازد .
به مدد این آرایش خلاصه و ساده و صریح ترکیب و تمرکز مستحکم و بدیع عناصر اصلی ، استقرار سنجیده روی زمین ، وضوح . روشنی در ورود و مسیر حرکت مراجعان ، و همچنین تصفیه و تجرید و به کارگیری هوشمندانه الگوها و فرمهای تاریخی ( که میرمیران همه آنها را از اصول اساسی معماری گذشته می داند ) ، طراح به خوبی موفق شده است که ضمن خلق یک معماری با هویت ایرانی ، اهمیت بنای فرهنگستانها را نیز به عنوان یک بنای شاخص ملی و یادمان شهری به بیینده القا کند .
بنای مجموعه ورزشی رفسنجان
در دی ماه 1373 مسابقه ای از سوی معاونت فنی و عمرانی شهردارای تهران برای طرح موزه مرکز اسناد ریاست جمهوری، در مجموعه فرهنگی ـ ورزشی شهر رفسنجان ، برگذار شد که طرح میرمیران در آن رتبه اول را به دست آورد . لیکن به دلیل انتخاب طرح دیگری برای اجراء ، کارفرما پیشنهاد کرد که از ایده این طرح ، با تغییراتی ، برای احداث یک مجموعه ورزشی ، در همان مجموعه فرهنگی ، استفاده شود.
زمین طرح ذوزنقه قائم الزاویه ای به مساحت حدود 7500 متر مربع است . این زمین در بخش غربی مجموعه ورزشی ـ فرهنگی رفسنجان ، در پارک محل قطب آباد که یکی از نقاط سرسبز و پر درخت و مرکز تفریحی شهر است ، قرار دارد و احداث بناهای موزه ، کتابخانه و مرکز اسناد جمهوری نیز در مجاورت آن پیش بینی شده است .
طبق برنامه ، بنا دارای دو قسمت اصلی است : استخرها (سرپوشیده و روباز) ، و سالن های ورزشی ژیمنازیوم و سالن های اسکوآش ، بدمینتون و یک سالن چند منظوره) . سطح کل زیربنای مجموعه ، شامل قسمتهای اصلی و خدماتی و سرویس ، در حدود 3500 متر مربع ، سطح کل محوطه سازی در حدود 3200 متر مربع و سطح استخر روباز در حدود 560 متر مربع است .
این مجموعه نیز یکی از نمونه هایی است که میرمیران در طرح آنها از الگوها و فرمهای معماری گذشته ایران استفاده کرده است . در این کار منبع الهام او شکل و طرح «یخچال» ، به عنوان یکی از عناصر آشنای معماری کویری ایران است . بنا شامل دو بخش غیر شفاف و شفاف است . بخش غیر شفاف ، ملهم از شکل گنبدی یخچال های قدیمی ، یک مخروط ناقص است که از سقف نور می گیرد و سالنهای ورزشی در آن در دو سطح جا گرفته اند . بخش شفاف دارای یک دیوار بلند و طویل است که سقفی شیشه ای و وسیع و مورب به آن تکیه کرده و روی استخر سرپوشیده را می پوشاند . این سقف شیشه ای مورب تعبیری است از سایه دیوار بلند یخچال بر زمین .
تضاد بین این دو بخش ، شفاف و غیر شفاف ، که فضای ورودی مجموعه آنها را به هم وصل می کند ، از ویژگی های بدیع و چشمگیری این بناست و انحنای دیوار بلند (در شرق) ، پاسخ به انحنای مخروطِ ناقص سالن ها در سوی دیگر بنا (غرب) ، تعادلی دلپذیر در شکل بنا ایجاد کرده است . قسمت سونای خشک و تر ، حمام بخار ، اتاق ماساژ و سالن بدنسازی ، نیز خدمات و سرویسها ، شامل رختکنها ، دوشها ، سرویسهای بهداشتی ، انبار ، موتورخانه و تصفیه خانه ، همه در زیرزمین مستقر شده اند ، که در گوشه ای از آن نیز ، در قسمت سونا ، حیاطی آفتابگیر ، با استفاده از پس نشستگی سقف زیرزمین ، برای استراحت مراجعان پیش بینی شده است.
مراجع از راه پله ای در بیرون ، و در امتداد محور زمین های ورزشی ، مستقیم به زیرزمین وارد می شود و پس از تهیه بلیط و عبور از رختکن و دوش ، از راه پله به استخر سرپوشیده ، در طبقه همکف ، و یا استخر روباز ، در محوطه ، هدایت می شود .
بوفه ، فروشگاه ، جایگاه تماشاچیان ، اتاق مربی و قسمت اداری نیز در همکف قرار گرفته اند ، و رستوران نیز نیم طبقه ایست در بالا و مشرف به فضای استخر سرپوشیده . در طراحی این بنا نیز گروه بندی و تفکیک روشن کارکردها ، تنظیم دقیق مسیر حرکت مراجعان و کارکنان ، سادگی و صراحت شکلها و حجم ها ، و بهره گیری هنرمندانه از الگوها و فرمهای معماری ستنی ، به شکل گیری بنایی زیبا و دلنشین و هماهنگ با معماری و اقلیم منطقه کویری ایران منتهی شده است .
بنای کتابخانه ملی ایران
طرح این بنا برای شرکت در دومین مسابقه بزرگ معماری بعد از انقلاب اسلامی تهیه شده است که از سوی سازمان مجری ساختمانها و تأسیسات دولتی وزارت مسکن و شهرسازی ، با شرکت پنج گروه برگزیده از مهندسان مشاور برگذار و نتایج آن در مردادماه 1374 اعلام شده است .طبق ، این برنامه ، این بنا شامل 9 واحد مختلف است ، با سطح کل زیربنای حدود 90 هزار متر مربع ، که به سه بخش اصلی مخازن بسته کتاب ، کتابخانه های پژوهشی و مراکز تحقیقاتی ، و قسمتهای پشتیبانی و خدمات ، قابل تفکیک هستند .
دراین طرح نیز میرمیران مهمترین اصل را ایجاد ارتباط عمیق با فرهنگ و تمدن ایران می داند . ولی ، چنانکه خود می گوید برای ایجاد این ارتباط ، به جای تصفیه و تجرید الگوها و فرمهای ایرانی ( مثل طرح بنای فرهنگستانها و مجموعه ورزشی رفسنجان ) ، تکیه او بر مفاهیم ، مضامین ، اشارات ، اسطوره ها و خاطره های فرهنگی بوده است .
هر چند ، به رغم این تدبیر ، طرح کتابخانه ملی ، مثل دو طرح قبلی ، به ویژه طرح فرهنگستانها که به روشنی و وضوح و به نحو چشمگیری ایرانی است ، معرف یک معماری متعلق به تاریخ و فرهنگ خاص ایران به نظر نمی رسد ، ویژگیهای اصلی و مهم کار میرمیران ـ حتی به نحوی بارزتر ـ در آن به چشم می خورد : خلاصه کردن اجزاء برنامه در چند عنصر مهم و اصلی با شکلهای هندسی بسیار مشخص ، آرایش و استقرار منظم آنها حول یک محور ارتباطی اصلی ، و خلق فضایی بدیع در قالب یک ایده فرمال بسیار قوی .
شاخص ترین عنصر طرح ، یک مکعب مستطیل بسیار بلند و عریض و باریک است که مخازن بسته کتاب را در خود جای می دهد . شکل و تناسبات و کارکرد این عنصر را طراح از مفهوم «لوح» ، و «لوح محفوظ» ، از یک مضمون بسیار قدیمی در فرهنگ ایران و اسلام ، الهام گرفته است.در مقابل این بنای بلند و عریض ، هشت بلوک مجزا و کوتاهتر ، روی پیلوتی ، با فاصله از هم ، به صورت متقارن ، و در چهار ردیف دوتایی ، برای استقرار کتابخانه های پژوهشی و مراکز تحقیقاتی در نظر گرفته شده اند . ارتفاع این بناها در حد فاصل بنای بلند مخزن بسته تا ورودی اصلی ، به تدریج کوتاه و کوتاهتر می شود ، طوری که امتداد سقف های آنها یک خط طویل و مایل راشکل می دهد که از فراز بلندی مخزن بسته ، به سمت ورودی فرود می آید . این بناهای مجزا و مستقل ، همه روی یک سطح افقی ( یا صفه) وسیع و مستطیل شکل که به تبعیت از شیب طبیعی زمین شکستگی هایی دارد ، قرار گرفته اند . این فضای وسیع و گسترده ، ضمن پیوند دادن اجزاء اصلی مجموعه، محل استقرار بخشهای پشتیبانی ، خدمات ، کتابخانه عمومی و سایر فضاهایی است که نیاز کمتری به کنترل دارند و دسترسی آزاد مراجعان به آنها مجاز است.
و پس از اینها جسورانه ترین و چشمگیرترین عنصر مجموعه ، پوشش سبک ، ظریف و شفافی از فلز و شیشه است که همانند توری روی کل مجموعه گسترده شده و زیر خود فضایی وسیع و پُر نور را به وجود میآورد که در تمامی اجزاء و عناصر مجموعه قابل رؤیت هستند . این پوشش شفاف ، به تبعیت از ارتفاع نابرابر بناها ، به شکل یک هرم شکسته است که از محل ورودی ارتفاع آن به تدریج اضافه می شود و در بالای بنای بلند مخزن کتابها به اوج می رسد و سپس با شیب بسیار تند فرو می افتد و روی قسمتهای اداری ، که پشت بنای مخزن قرار گرفته اند ، می نشیند .
هر چند این طرح در مسابقه ، بنا به نظر داوران ( که « نمای چشمگیر» آن را ستودند) ، به دلیل توجه ناکافی به برنامه و الزامات فنی ـ تخصصی کتابخانه ، و سختی و پرهزینه بودن اجرا برنده نشد ، اما توانست نمونه بسیار درخشانی از طراحی هنرمندانه یک بنای مهم یادمانی و ملی را به یادگار بگذارد .
بنای موزه ملی آب ایران
تهیه طرح موزه ملی آب ، به منظور جمع آوری ، نگاهداری و نمایش دستاوردهای ایران در زمینه تأمین ، توزیع ، و استفاده از آب ، در سال 1374 از سوی وزارت نیرو به مهندسان مشاور نقش جهان پارس واگذار شده است . برای احداث این بنا قطعه زمینی ، به مساحت تقریبی شش هزار مترمربع ، در بلندترین نقطه «پارک طبیعت پردیسان» ، در غرب تهران ، در نظر گرفته شده است . بنای موزه شامل پنج بخش مدیریت ، موزه داری ، آموزش ، خدمات ، و مالی ـ اداری ، با سطح کل زیربنای 5780 متر مربع است ، که از میان آنها بخش موزه داری ، با حدود چهار هزار متر مربع زیربنا ، بزرگترین و مهمترین بخش ساختمان است .
این بخش شامل گالریهای ثابت و موقت ، در دو گروه اصلی و جنبی است و در پنج زمینه تاریخ آب ، شناخت آب ، کاربرد آب ، زیبایی شناسی (استهتیک) آب ، حفاظت از آب فعالیت می کند . انجام بخشی از فعالیت گالریها نیز ، از جمله نمایش نمونه های سازه های آبی و نمایش جلوه های ویژه آب ، در فضای باز و محوطه پیش بینی شده است .
کوشش برای تداوم معماری گذشته ، در این طرح ، که با همکاری و مشارکت بهرام شیردل تهیه شده ، از اهداف اصلی عنوان شده است ، منتها در اینجا نیز «مفاهیم» (و نه فرمها) ، ابزار کاربرد بوده اند ، مفهوم خاص آب در سرزمین و فرهنگ ایران که در آن آب همواره از دل خاک و سنگ برآمده و در کنار و در تضاد با آن معنا پیدا کرده است .
بر این اساس ترکیب خشک و تر و یا ترکیب دو حجم تیره و شفاف(سنگ و شیشه) ، به عنوان ایده اصلی طرح ، شکل گرفته است : کل ساختمان اصلی موزه در محدوده مربع مستطیلی به ابعاد 200*26 متر شکل گرفته است . نیمه شمالی این مستطیل حجم بسته و تیره و سنگی است ، با سقفی مورب به ارتفاع حداکثر 18 متر ، و نیمه جنوبی آن حجمی آزاد و شفاف و شیشه ای که از دل حجم سنگی بیرون آمده است.
به دلیل شکل عوارض زمین ساختمان از دو طرف (شمال و غرب) در دورن خاک است ، و از دو طرف دیگر (جنوب و شرق) ، آزاد و همسطح زمینهای اطراف . راه اصلی ورود مراجعان به ساختمان یک رامپ ، در سقف قسمت سنگی است ، و حرکت در دورن بنا و دسترسی به گالری ها و آمفی تئاتر و رستوران و سایر فضاها را به هم وصل می کنند ، صورت می گیرد .
در طراحی این بنا از چشم انداز زیبا و موقعیت طبیعی خاص پارک طبیعت پردستان ، و همچنین از عناصر همجوار (که در طرح جامع پارک پیش بینی شده اند) ، از جمله محور پیاده اصلی پارک در جنوب و دسترسی اصلی سواره در شمال بنا ، و نیز دو دریاچه در شرق و غرب آن ، در نحوه استقرار بنا ، آرایش عناصر آن ، و نیز تأمین نیازهای نمایشی موزه در محوطه و فضای باز ، به خوبی استفاده شده است .
در اینجا نیز طرح به خوبی موفق شده است که با اتکا به یک ایده فرمان قوی و مشخص ، در شکل خارجی با ترکیب و درهم آمیختن هنرمندانه دو حجم تیره و شفاف ، و در فضای داخلی با ایجاد سطوح آزاد متعدد و حرکت آزادانه رامپها در بین آنها ، نهایتاً تنوع و پیچیدگی و زیبایی را در حجم و ترکیبی به غایت ساده به نمایش بگذارد .
