برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
آیا با پدیده چراغ گاز یا همان Gaslighting آشنا هستید؟ به طور کلی پدیده چراغ گاز به چه معناست و افراد از آن چه استفاده ای می کنند؟ در پدیده چراغ گاز یک شخص آزارگر با استفاده از تکنیک ها و ترفندهایی فرد قربانی را ضعیف می کند و به گونه ای به آن شخص القا می کند که او دچار بیماری روانی است.
نکته ای که باید به آن اشاره شود این است که در این بین رابطه ای که بین دو نفر شکل گرفته است یک رابطه بیمارگونه و ناسالم است و می تواند به فرد قربانی اثرات جبران ناپذیری بزند که اثرات آن تا سال ها بعد نیز با او همراه باشد. فرد قربانی پدیده چراغ گاز در این رابطه به خودپنداره، حافظه، سلامت روان و ادراکش شک می کند و گمان می کند که فردی بیمار و ناسالم است.
در نتیجه فرد قربانی دچار حس انزوا می شود و به کلی از جامعه فاصله می گیرد و زندگی در تنهایی را انتخاب می کند. به دلیل اهمیتی که این موضوع دارد در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای با عنوان شناخت پدیده چراغ گاز و روش های مقابله با آن را در اختیار شما علاقه مندان به مجموعه مقالات علمی روانشناسی قرار دهیم تا بدانید که پدیده Gaslighting دارای چه ویژگی ها و مشخصاتی است و فرد آزارگر از چه تکنیک هایی برای غلبه بر فرد قربانی استفاده می کند.
پدیده چراغ گاز به چه صورت آغاز می شود؟
نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که فرد آزارگر در ابتدا با عشوه گری و بمباران عشق رابطه را آغاز می کند و به گونه ای خودش را نشان می دهد که گویی فردی عاشق پیشه و صادق است. همچنین در ابتدا او شما را بسیار تشویق و تحسین می کند و مدام از ویژگی های مثبت شما یاد می کند. پیشنهاد می شود تا مقاله آشنایی با اختلال سادیسم را مطالعه نمایید.
از دیگر ویژگی هایی که در این افراد وجود دارد این است که به سرعت با دیگران صمیمی می شوند و دست به خودافشایی می زنند، به طوری که در ابتدای رابطه مقدار زیادی اطلاعات از خودشان در اختیار طرف مقابل قرار می دهد. به همین دلیل فرد قربانی خیلی زود به آن فرد اعتماد می کند و گمان می کند که نیت او پاک است و او فرد صادقی است.
به همین دلیل آنها همواره در تلاش اند که خیلی زود رابطه را شکل دهند و بتوانند فرایند کار را آغاز کنند و به محض آنکه توانستند رابطه را با شما تشکیل دهند شروع به دستکاری روانشناختی شما کرده و پدیده چراغ گاز یا Gaslighting را شروع می کنند.
پیشنهاد ویژه : پکیج درمان اختلالات شخصیت
به یاد داشته باشید که پدیده چراغ گاز یا گس لایت در انواع روابط مانند روابط عاطفی، والد و فرزند و حتی روابط بین دوستان نیز وجود دارد. همچنین در علم سیاست نیز بیان می شود که برخی از افراد تمامیت خواه برای آنکه بتوانند بر روی مردم کنترل کامل داشته باشند از Gaslighting استفاده می کنند.
چه افرادی از پدیده چراغ گاز استفاده می کنند؟
حال لازم است بدانیم که چه اشخاصی از پدیده چراغ گاز استفاده می کنند؟ همواره به یاد داشته باشید که اگر شخصی به سلامت روان دیگران آسیب وارد کند دچار اختلال شخصیت است و از بیماری های روانی رنج می برد.
یعنی چون دچار عقده های ذهنی هستند می خواهند بر طرف مقابل مسلط شوند و او را مورد آزار قرار دهند. آنچه از پدیده Gaslighting برداشت می شود این است که معمولا افراد خودخواه و خودشیفته می خواهند بر دیگران مسلط شوند و نیاز بیمارگونه ای به برتری و تایید اجتماعی دارند. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله علت گرایش افراد مهرطلب به افراد خودشیفته را مطالعه نمایید.
در خصوص جنسیت فرد قربانی باید اشاره شود که هم مردان و هم زنان می توانند قربانی پدیده چراغ گاز باشند ولی در تمامی تحقیقات مشخص شده است که تعداد قربانیان زن در پدیده چراغ گاز بسیار بیشتر از مردان است.
علت نامگذاری پدیده چراغ گاز (Gaslighting)
در خصوص نام پدیده چراغ گاز باید گفته شود که اسم این پدیده از یک فیلم به همین نام برگرفته شده است که اگر با موضوع فیلم آشنا باشید می توانید متوجه شوید که چه ارتباطی بین آنها وجود دارد.
فیلم چراغ گاز
جرج کیوکر فیلمی به نام چراغ گاز (Gaslight) که از نمایشنامه خیابان فرشته اثر پاتریک همیلتون اقتباس گرفته بود را ساخت و در ۴ مه سال ۱۹۴۴ اکران شد. فیلم چراغ گاز یک فیلم آمریکایی و در ژانر ترس و دلهره بود و توانست توجه مخاطبان زیادی را به خودش جلب کند و همچنین کاندیدای ۷ جایزه اسکار شد.
داستان راجع به زنی به نام پائولاست که به ایتالیا مهاجرت می کند و با یک پیانیست آشنا می شود و در نتیجه با او ازدواج می کند. در ابتدا این دو نفر رابطه بسیار خوبی با یکدیگر دارند و از زندگی شان راضی می باشند. اما در اواسط فیلم به ناگاه رفتار شوهر پائولا به کلی تغییر می کند و در تلاش است تا با فریب همسرش را دیوانه کند و تمام اموالش را بالا بکشد و ثروت او را صاحب شود. شوهر پائولا برای دیوانه کردن زنش از رفتارهای آزارگرانه ای استفاده می کند که در ادامه به آنها می پردازیم.
پیشنهاد ویژه : سمینار آشنایی با تیپ های شخصیت
شوهر پائولا که نامش گرگوری است در ابتدا یک سنجاق را پنهان می کند و سپس پائولا را به دلیل گم شدن سنجاق سرزنش می کند. در ادامه گرگوری یک تابلو را جا به جا می کند و باز هم به همسرش می گوید که تو این کار را انجام داده ای و یادت نمی آید که چنین کاری را کرده ای. با ادامه این کار کم کم به پائولا القا می شود که او فرد سالمی نیست و نباید با کسی در ارتباط باشد و از این رو پائولا به انزوا کشیده می شود.
در چند صحنه نیز گرگوری که همسر پائولا ست نور چراغ گاز را کم می کند و زمانی که پائولا می گوید نور چراغ گم شده است، همسرش می گوید که نه این توهمی است که تو به آن دچار شدی و هیچ تغییری در نور ایجاد نشده است و همین موارد باعث شد تا پائولا کم کم گمان کند که فردی دیوانه است.
چه نشانه هایی مشخص می کند که شما قربانی پدیده چراغ گاز هستید؟
به یاد داشته باشید که اگر شما در یک رابطه آسیب زا باقی بمانید قطعا دچار مشکلات روانی خواهید شد و اثرات آن حتی در سال های بعدی نیز با شما همراه خواهد بود. اگر می خواهید از شر پدیده چراغ گاز رها شوید باید در ابتدا مشکل را شناسایی کنید. در ادامه ۱۰ نشانه در خصوص پدیده Gaslighting به شما معرفی می کنیم که اگر این نشانه ها در شما وجود داشت حتما به یک روانشناس مراجعه نمایید.
دست گذاشتن بر روی نقاط حساس
همانطور که گفته شد افراد آزارگر در ابتدا با شما بسیار مهربان هستند و رفتاری اغواگرانه دارند. همچنین از طریق خودافشاگری کاری می کنند که شما خیلی زود به آنها اعتماد کرده و در نتیجه رابطه صمیمی با او ایجاد نمایید. در این بین آنها تمام نقاط ضعف شما مانند تمامی ترس های شما را شناسایی می کنند و بر روی آنها تمرکز می کنند و آن را به خوبی به حافظه می سپارند تا بتوانند در سر فرصت از آن علیه شما استفاده کنند.
پیشنهاد ویژه : کارگاه روانشناسی خلع سلاح همسر خودشیفته
به عنوان مثال اگر شما بر روی خانواده خودتان بسیار حساس باشید او مدام خانواده شما را تحقیر می کند تا از این طریق بر شما مسلط شود و به حس برتری دست یابد.
تظاهر به شناخت خوب شما
فرد آزارگر و آسیب رسان در شروع رابطه به گونه ای با شما رفتار می کند که گویی او شما را خیلی بهتر از خودتان می شناسد. یعنی رفتار و افکار شما را پیش بینی می کند و اگر با او مخالفت کنید سریع شما را متهم به دروغگویی می کنند و اصرار دارند که شما دروغ گفته اید. همچنین در برخی مواقع آنقدر به شما اصرار می کنند که شما باور می کنید که در حال دروغ گویی هستید و حتی به خودتان هم دروغ می گویید و خودتان را هم گول می زنید.
عادی سازی شرایط
همانطور که در فیلم چراغ گاز هم به آن اشاره شده، یکی از رفتارهایی که فرد آسیب رسان با فرد قربانی دارد این است که همواره بیان می کند شرایط عادی است و شما دچار خیالات و توهم شده اید. مثلا اگر همسر شما با همکارش رابطه صمیمی برقرار می کند و شما به او شک کرده اید، اگر او را از این کار با خبر کنید خیلی سریع به شما می گوید که هیچ اتفاقی نیفتاده و شما در حال اشتباه هستید و شرایط کاملا عادی است.همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله آشنایی با اختلال شخصیت ضد اجتماعی را بخوانید.
بنابراین همواره احساسات شما را نادیده می گیرد و به شما القا می کند که شما اشتباه می کنید و در مورد شرایط بسیار حساس هستید.
موجودیت شما را زیر سوال می برد
همانطور که بیان شد فرد آزارگر هدفش این است که سلامت روان شما را زیر سوال ببرد و به گونه ای با شما رفتار کند که شما به عقل و منطق خودتان شک کنید. یکی از کارهایی که این دست از افراد همواره انجامی می دهند سفسطه و بازی با کلمات است که در ادامه به برخی از جملات آنها اشاره می کنیم.
- تو خیلی نسبت به موضوع حساس شده ای
- تو دیوانه شده ای
- تو عقل نداری
- تو هیچ چیزی نمیفهمی
- چون تو زنی عقل نداری
- اخلاقت تحت تاثیر اختلالات هورمونی قرار دارد
- فکر می کنم تو بیمار شدی و باید به روانپزشک مراجعه کنی
تغییر در خودپنداره شما
همانطور که می دانیم خودپنداره یعنی تصوری که شما از شخصیت و ظاهر خودتان دارید. فرد آسیب رسان در پدیده چراغ گاز به گونه ای با شما رفتار می کند که گویی شما فرد ناسالم و بیمار هستید. او این کار را از طریق تکرار انجام می دهد. یعنی آنقدر به شما می گوید که شما دیوانه، افسرده یا ضعیف هستید تا ملکه ذهنتان شود و شما باور کنید که واقعا فرد ضعیفی هستید. زمانی که شما تحت تاثیر حرف های او قرار گرفتید دیگر هیچ اراده ای از خودتان ندارید و او بر شما مسلط شده است و هر کاری که به شما بگوید را انجام می دهید.
انکار موضوعات
فرد آزارگر دارای حافظه انتخابی است، یعنی فقط چیزهایی که خودش بخواهد را به خاطر می آورد. مثلا ممکن است به شما قولی بدهد و سپس زیر آن بزند و تظاهر کند که اصلا چنین قولی به شما نداده است. یا اگر با شما قرار ملاقات بگذارد و او به سر قرار نیامد و شما از او سوال کنید که چرا نیامدید او موضوع را به صورت کامل انکار می کند و به شما می گوید که اصلا هیچ قرار ملاقاتی با شما نداشته است. از این طریق تلاش می کند تا واقعیت ها را تحریف کند و به گونه ای رفتار می کند که شما دچار توهم و خطا شده اید و همچنین حافظه شما دچار مشکل شده است. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله درماندگی افراد خودشیفته را مطالعه نمایید.
به انزوا کشیدن شما
فردی که نرمال است اگر دچار مشکلی شود با دوستان، خانواده، جامعه و … صحبت می کند و سعی دارد تا روابط اجتماعی اش را بهبود دهد. اما فرد آسیب رسان و آزارگر همواره در تلاش است که روابط اجتماعی شما را محدود کند و شما را منزوی کرده و از این طریق شما به شدت دچار تنهایی شوید. اگر شما به این وضعیت دچار شوید هرگز نمی توانید با دوستانتان در ارتباط باشید و در نتیجه مشکل شما عمیق تر می شود و هرگز بهبود پیدا نمی کند.
تغییر مسیر
یکی دیگر از تکنیک هایی که در پدیده چراغ گاز وجود دارد استفاده از روش تغییر مسیر است. یعنی شخص آزارگر در تلاش است که همواره ذهن شما را از موضوع پرت کند و به سمت یک موضوع بی ربط تغییر مسیر دهد. مثلا اگر همسرتان به شما خیانت می کند و شما به او می گویید که دوستم تو را در حال خیانت به من دیده است، او فورا سعی می کند که موضوع را عوض کند و به همین دلیل به شما می گوید که دوستان شما افراد ناسالم و دیوانه ای هستند و نباید با آنها رابطه داشته باشید. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله روش های برخورد با افراد عقده ای را مطالعه نمایید.
خودداری
بعد از آنکه شما قبول کردید که فردی ضعیف هستید به مرور فرد آزارگر از شما دور می شود و ممکن است حتی شب ها هم به خانه نیاید و تمام قرار ملاقات ها را کنسل کند. بنابراین به یاد داشته باشید که هر وقت فرد آسیب رسان متوجه شود شما به او اعتماد کرده اید فورا از شما دور می شود و به دلیل آنکه شما را در رابطه تحقیر کرده است موجب می شود تا شما دچار انزوا شوید.
بیمار کردن شما
همانطور که در تمام بخش های مقاله گفته شد متوجه شدیم که فرد آزارگر در تلاش است تا به شما آسیب بزند و از این رو موجب بیماری شما می شود. به این شکل که همواره سلامت روان شما را هدف قرار می دهد و به شما القا می کند که شما فردی بیمار و افسرده هستید و آنقدر این شرایط را تکرار می کند که خود شما هم باور کنید که واقعا بیمار هستید.
فرد قربانی چه احساساتی دارد؟
زمانی که فردی در رابطه دچار پدیده چراغ گاز می شود احساسات مخربی سلامت روان او را تحت تاثیر قرار می دهد. در ادامه مقاله نشانه هایی را به شما معرفی می کنیم که نشان می دهد شما در یک رابطه مخرب قرار دارید.
- خودپنداره شما دچار تغییر شده است و مانند گذشته اعتماد به نفس ندارید.
- به شدت افسرده هستید و از اضطراب رنج می برید.
- همواره گمان می کنید که همه اتفاقات تقصیر شماست و مدام عذرخواهی می کنید.
- برای رفتار شخص آزارگر توجیه می آورید و همواره به دنبال بهانه هستید.
- مانند گذشته از زندگی خودتان لذت نمی برید و در تصمیم گیری به شدت مشکل دارید.
- تمام روابط اجتماعی تان را از دست داده اید و به تنهایی و انزوا کشیده شده اید.
در رابطه با پدیده چراغ گاز چه کاری باید انجام دهید؟
اگر با نشانه هایی که در این مقاله به شما معرفی کردیم به خوبی آشنا باشید خیلی راحت می توانید متوجه شوید که اگر شما هم در یک رابطه مخرب هستید، خیلی سریع به یک روانشناس متخصص مراجعه کنید تا او بتواند مشکل شما را تشخیص دهد و اگر درمانگر به شما گفت که شما در یک رابطه چراغ گاز گیر افتاده اید خیلی سریع می بایست از آن فرد دور شوید. به یاد داشته باشید که حتی اگر امکان جدایی برایتان مقدور نباشید لازم است تا به مدت ۱ سال از فرد آسیب رسان دور باشید تا خودتان را درمان کنید.
فرد آسیب رسان در تلاش است تا شما را در رابطه نگه دارد
همانطور که گفته شد لازم است تا شما از فردی که به سلامت روان شما آسیب وارد می کند دوری کنید. این فرد می تواند همسر، خواهر، برادر، دوست یا همکار و رئیس شما باشد. اما همواره دوری کردن از این افراد ممکن است کمی برایتان دشوار باشد. چرا که آنها وقتی متوجه می شوند شما سعی دارید تا از آنها فاصله بگیرید از تکنیک جاروبرقی استفاده می کنند.
فرد آزارگر در تکنیک جاروبرقی شروع به دانه پاشی می کند تا بتوانید از این طرق مجدد اعتماد فرد قربانی را جلب کند. به عنوان مثال به فرد قربانی می گوید که نگران نباشد و اوضاع خیلی زود درست می شود و همچنین از شما تعریف و تمجید می کند و در تلاش است تا شما دوباره به او اعتماد کنید و از این طریق در کنار او بمانید. اما نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که تمامی این رفتارها موقتی بوده و اگر شما مجدد وارد رابطه با او شوید تمامی رفتارهای قبلی تکرار می شود و شرایط دقیقا به همان زمان بر می گردد.
