برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
ممکن است شنیده باشید که “خنده مسری است” و وقتی که کسی به شما لبخند می‌زند، شما نیز فوراً با یک لبخند پاسخ می‌دهید. این پدیده به تنهایی مختص لحظات خوشحالی نیست؛ بلکه احساسات مثل غم، اندوه و سایر احساسات نیز می‌توانند به اشتراک گذاشته شوند. در این مقاله از مجله علمی برنا اندیشان، ما از منظر علمی به بررسی پدیده سرایت احساسات و نظریه سرایت عاطفی می‌پردازیم. با ما همراه شوید تا بیشتر درک کنید.
سرایت عاطفی چیست؟
سرایت عاطفی به این معناست که شاهد رفتار یک فرد شویم که منجر به تکرار همان رفتار توسط دیگران می‌شود. انسان‌ها به عنوان موجودات اجتماعی، واکنش‌های خود را نسبت به تحریک‌های محیط اطرافشان اظهار می‌کنند.
از این رو، منطقی است که احساسات و رفتارهای افراد نیز تحت تأثیر و تاثیرگذاری اطرافیانشان قرار گیرند. این پدیده نشان‌دهنده ارتباط نزدیک میان رفتارهای افراد و واکنش‌های جمعی است و توجیه می‌کند که چرا ما به محیط اجتماعی خود وابسته هستیم و چگونه احساسات ما توسط تعاملات اجتماعی تشکیل می‌شود.
بررسی نظریه سرایت عاطفی
الین هتفیلد به عنوان نخستین فردی ظاهر شد که نظریه سرایت عاطفی را مطرح کرد. او این پدیده را به عنوان “تمایل به تقلید و همگام‌سازی خودکار عبارات، صداها، حالت‌ها و حرکت‌ها با افراد دیگر و نتیجتاً توافق عاطفی” تعریف نمود. این توضیح نشان می‌دهد که سرایت عاطفی چگونه به وجود می‌آید و چگونه افراد به طور خودکار و بدون آگاهی فعالیت‌ها و واکنش‌های هم را تقلید می‌کنند و در نهایت به هم‌گرایی عاطفی منجر می‌شود.
چه مواردی باعث سرایت عاطفی می شود؟
گرچه از طریق پژوهش‌های ابتدایی مشخص شده است که سرایت عاطفی به صورت کاملاً ناخودآگاه رخ می‌دهد، اما این پدیده می‌تواند تحت تأثیر عوامل گوناگون قرار گیرد یا توسط آنها تسهیم شود. این عوامل شامل ارتباطات کلامی، ارتباطات غیرکلامی نظیر حالات چهره و زبان بدن، و عوامل محیطی مانند موسیقی، رایحه‌ها و جو حاکم بر محیط هستند.
برای مثال، فرض کنید اتاقی پر از افراد است که در حال تماشای یک نمایش استندآپ کمدین هستند. داستان خنده‌دار و عملکرد مسری اجرا کننده باعث ایجاد حالت شادی و خنده در میان تماشاگران می‌شود. افرادی مانند تبلیغ‌کنندگان، سازندگان فیلم، صاحبان رستوران‌ها و فروشندگان از سرایت عاطفی بهره می‌برند تا شما را متقاعد به خرید یا تجربه‌ی خاصی کنند.
برای درک بهتر عوامل محیطی، تصور کنید یک اتاقی را که همه چیز در آن به ترتیب و سر جای خود قرار دارد واکنش نمی‌دهد. این تصویر آرامش و آراستگی را به شما القا می‌کند و هر کسی که وارد این اتاق شود و ترتیب آن را ببیند، احساس مسری خواهد کرد.
احساسات مثبت مسری هستند یا احساسات منفی؟
همانطور که احساسات مثبت می‌توانند به دیگران منتقل شوند، احساسات منفی نیز دارای قدرت مسری است. جالب است بدانیم که احساساتی چون غم، خشم، ناامیدی و افسردگی نه تنها مسری هستند بلکه اثربخشی بسیار بیشتری نسبت به احساسات مثبت دارند و به سرعت افراد را درگیر خود می‌کنند. عوامل محرکی همچون کم‌خوابی، گرسنگی و استرس شدید، فرد را در برابر سرایت عاطفی به حساسیت بیشتری نسبت به آن قرار می‌دهند.
به عبارت دیگر، حالات منفی گاهی اوقات به عنوان یک نیروی قوی‌تر در جذب و تأثیرگذاری بر دیگران ظاهر می‌شوند. این تأثیر گاهی به خاطر واقعیتی است که احساسات منفی بیشترین تأثیر خود را نسبت به اطرافیان نشان می‌دهند و افراد را به گونه‌ای مشغول و درگیر می‌کنند که امکان تفکر و تأمل درباره این احساسات نیز به وجود می‌آید.
سرایت عاطفی چه رابطه ای با نورون ها دارد؟
بر اساس یافته‌های پژوهشی، به نظر می‌رسد که شبیه‌سازی احساسات دیگران در ریشه یک فرایند عصبی قرار دارد. این عامل عصبی با نام نورون‌های آینه‌ای مرتبط است؛ هنگامی که فردی دیگر را در حال انجام یک فعالیت مشاهده می‌کند، نورون‌های خاصی در مغز او فعال می‌شوند و باعث می‌شوند که فرد مشاهده‌کننده همان فعالیت را تکرار کند. به عبارت دیگر، اگر شما فردی را در حال گریه‌کردن، خندیدن یا لبخند زدن ببینید، خود نیز به طور آینه‌وار همان فعالیت را انجام می‌دهید و این تداخل منجر به سرایت احساسات او به شما می‌شود.
تاکنون به فکر افتاده‌اید که چرا کودک شما به دقت رفتارها و کارهای شما را تکرار می‌کند؟ به نظر می‌رسد که علت این پدیده در وجود نورون‌های آینه‌ای و قابلیت سرایت‌پذیری عاطفی باشد. این فرآیند به شکلی بی‌هویه باعث می‌شود که تأثیرات عاطفی شما بر رفتار و احساسات کودکتان نیز انعکاس پیدا کند.
شناخت مراحل سرایت عاطفی
به نظر می‌رسد سرایت عاطفی به گونه‌ای فوری و ناشناخته اتفاق می‌افتد که گاهی حتی فرد خودش نیز از آن آگاه نمی‌شود. با این وجود، کارشناسان معتقدند که این پدیده دارای مراحل مشخصی است.
تقلید: در این مرحله، به واکنش فیزیکی یا احساسات دیگران تقلید می‌کنید. به عنوان مثال، در پاسخ به لبخند یک فرد، شما نیز لبخندی بر لب می‌زنید و شادی او را تقلید می‌کنید.
بازخورد: در این مرحله، شما با تقلید احساسات و رفتارهای دیگران، به خود انگیزه می‌دهید که شادی و لذت را تجربه کنید. به عبارت دیگر، با فرض کردن که لبخند یا شادی دیگران نیز شما را خوشحال می‌کند، شما از این راه به دنبال خوشحالی و رضایت شخصی خود هستید.
سرایت: در نهایت، به عنوان مرحله‌ی نهایی، احساسات و وضعیت خود را به دیگران منتقل می‌کنید. حالا که شما احساس خوبی دارید، لبخندتان و شادیتان را به دیگران نشان می‌دهید، این موضوع باعث مسیریابی احساسات خوب و شادی در محیط اطراف شما می‌شود.
البته، لبخند زدن و خندیدن از طریق اظهار احساسات مثبت، راه‌هایی سازنده و مفید برای به‌اشتراک‌گذاشتن احوال و احساسات است. این امر همچنین باعث نمایان شدن و تقویت ارتباطات انسانی می‌شود. ناگفته نماند که زمانی که لبخندی روی لبان شما می‌نشیند و شما احساسات فراگیر دیگران را بازتاب می‌دهید، احساس شادی و خرسندی در خود افزایش می‌یابد و در نتیجه، سطح استرس شما کاهش می‌یابد. این ارتباط متقابل بین اظهار احساسات مثبت و روانی بهبودی به وجود می‌آورد، که می‌تواند به بهبود کلیت روحیه و ارتقای افکار مثبت شما کمک کند.
سرایت احساسات مثبت نقش بسیار مهمی در ایجاد تأثیرات سازنده و پویا در زندگی انسان‌ها ایفا می‌کند. این تأثیرات از ابتدا تا انتها ادامه دارند؛ برای مثال، یک لبخندی که از دیگران شروع می‌شود، یک زنجیره مثبت را رقم می‌زند و اثرات خود را در طولانی‌مدت به وجود می‌آورد. در محیط‌های گروهی مانند کنسرتها، احساسات مثبت نه تنها افراد را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کنند بلکه همچنین تجربه‌های هیجان‌انگیز و مثبتی را به آنها ارائه می‌دهند.
به عنوان مقابل، احساسات منفی مسری نقش آفرینی منفی دارند. زمانی که احساسات منفی دیگران به ما سرایت می‌کند، مقاومت در برابر این تأثیرات و کنترل احساسات منفی بسیار چالش‌برانگیز می‌شود. علاوه بر این، زمانی که احساسات منفی در یک گروه افراد سرایت می‌کنند، ممکن است اثرات ناخوشایندی همچون افزایش خشونت و تنش در محیط زندگی ایجاد شوند و این موضوع می‌تواند به عدم تعادل و هماهنگی در ارتباطات افراد منجر گردد.
چگونه تاثیرات سرایت عاطفی را مهار کنیم؟
با توجه به تأثیرات قابل توجه سرایت عاطفی، ضرورت یادگیری شیوه‌های مهار احساسات برای مدیریت بهتر این پدیده احساس می‌شود. در این راستا، تعدادی از توصیه‌های مفید جهت مهار سرایت احساسات به شرح زیر ارائه شده‌اند.
1. درک اعمالی که شما را وادار به واکنش می‌کنند: آگاهی از اعمال کلامی و غیرکلامی که ممکن است احساسات شما را تحت تأثیر قرار دهند، امری حیاتی است. با تشخیص این اعمال، می‌توانید احساساتی که ایجاد می‌شوند را بازشناسی کنید و در صورت نیاز از آنها دفاع کنید یا پیشگیری انجام دهید.
2. تحلیل لحظه‌ای: در مواجهه با وضعیت‌های ناراحت‌کننده، لحظه‌ای بایستید و با تحلیل دقیق وضعیت، باعث ایجاد آرامش درونی شوید. نفس عمیق کشیدن نیز از ابزارهای موثری است که می‌توانید در این مرحله بهره‌مند شوید.
3. تمرین همدلی: همدلی صحیح با دیگران مهارتی است که به شما کمک می‌کند احساسات دیگران را از احساسات شما جدا کنید. این تمرین نه تنها به درک بهتر احساسات دیگران کمک می‌کند بلکه شما را در حفظ راحتی و انطباق با مواقع ناخوشایند یاری می‌رساند.
4. برقراری ارتباط با افراد مثبت: تلاش کنید با افرادی در ارتباط باشید که تأثیر مثبتی بر روحیه شما داشته باشند. این ارتباطات می‌توانند حالت راحتی را در شما به ارمغان آورده و به بهبود حال عمومی شما کمک نمایند.
5. تقویت مهارت‌های مقابله: در مواجهه با وضعیت‌های ناخوشایند، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای مانند تنفس عمیق، تجسم هدایت‌شده و بازسازی شناختی به شما این امکان را می‌دهد که بهترین راهبردهای مقابله را انتخاب کنید.
نتیجه گیری
سرایت عاطفی، یک پدیده پویا و طبیعی در تعاملات انسانی است که تأثیرات قابل توجهی بر رفتارها و احساسات فردی و گروهی دارد. این پدیده با انتقال و انعکاس احساسات و افکار از یک فرد به دیگری، یک زنجیره ارتباطی را در جامعه ایجاد می‌کند که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای در مسائل اجتماعی، روان‌شناختی، و حتی فیزیکی داشته باشد.
به عنوان مثال، لبخند زدن یک فرد می‌تواند آغازگر یک زنجیره مثبت شود و احساسات خوب را به دیگران منتقل کند. از طرف دیگر، سرایت احساسات منفی نیز می‌تواند به تداوم حلقه‌های منفی و تأثیرات ناخوشایند در جامعه منجر شود.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نورون‌های آینه‌ای در مغز انسان نقش مهمی در سرایت عاطفی دارند. این نورون‌ها باعث می‌شوند که فرد قابلیت درک و تجربه احساسات دیگران را داشته باشد و این تأثیر در تعاملات اجتماعی بسیار حیاتی است.
از نتایج جالب توجه تحقیقات، این است که سرایت عاطفی نه تنها در افراز احساسات مثبت بلکه در کاهش احساسات منفی نیز نقش دارد. این امر به معنای اهمیت بالایی است که تأثیرات مثبت می‌توانند در بهبود خلق و هماهنگی اجتماعی، کاهش تنش‌ها و ارتقاء کیفیت زندگی افراد دخیل باشند.
به طور کلی، درک و مدیریت سرایت عاطفی می‌تواند به افزایش هوش اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی افراد و جوامع کمک کند. آگاهی از نقش نورون‌های آینه‌ای و توانایی انتخاب هوشمندانه در انتقال احساسات، گام مهمی در جهت ایجاد ارتباطات مثبت و سالم در جامعه است.
