برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
آیا با روش پس ختام آشنا هستید و می دانید این روش در مطالعه چه کمکی به شما می کند؟ دانش آموزان و افرادی که دچار ناتوانی های خاص یادگیری در بخش هایی مانند خواندن اولیه، درک کردن مطالب و نارساخوانی هستند با استفاده از روش پس ختام یا همان PQ4R می توانند آنچه را که می خواهند بخوانند و به صورت کامل آن را متوجه شوند.
روش پس ختام بهترین روش مطالعه است که برای هر سنی مناسب بوده و هر فردی متناسب با شرایطی که دارد می تواند از آن برای بهبود مهارت مطالعه استفاده کند. به یاد داشته باشید که روش PQ4R هم به شما کمک می کند تا بتوانید هر مطلبی را بخوانید و به خوبی آن را درک کنید و همچنین میزان یادآوری مطلب در موقعیت های بعدی را تا میزان ۷۰ درصد افزایش می دهد.
روش پس ختام (PQ4R) مخفف پیش نمایش، سوال، خواندن، بازتاب، بازخوانی و مرور است. به دلیل پرکاربرد بودن این روش تصمیم داریم تا در این قسمت از وب سایت برنا اندیشان مقاله ای با عنوان آموزش روش پس ختام (PQ4R) برای مطالعه را در اختیار شما عزیزان علاقه مند به روانشناسی یادگیری قرار دهیم.
روش پس ختام یا PQ4R
همه ما حداقل یک بار در کنکور شرکت کرده ایم و بسیاری از ما در آزمون کنکور مردود شده ایم. در رابطه با رد شدن در کنکور باید اشاره شود که دلایل زیادی وجود دارد که چنین اتفاقی می افتد. اولین دلیلی که وجود دارد این است که شما به اندازه کافی درس نمی خوانید و یا به اصطلاح شما از افراد شب امتحانی هستید و صبر می کنید تا روز قبل از آزمون تمام اطلاعات را با هم بخوانید.
حتی در برخی مواقع افرادی هستند که برای کنکور تلاش بسیاری می کنند و با دقت هم درس می خوانند و هم برای آن وقت می گذارند ولی باز هم به نتیجه مطلوب نمی رسند. در اینجاست که باید اشاره شود احتمال دارد افراد از روش مناسبی برای مطالعه استفاده نمی کنند که همین مورد سبب می شود تا عملکرد ضعیفی در امتحانات و آزمون ها داشته باشند.
اگر شما هم نمیدانید واقعا چگونه باید مطالعه را آغاز کنید باید به شما بگوییم که پیشنهاد ما به شما استفاده از روش پس ختام یا PQ4R است. روش PQ4R توسط یک روانشناس تربیتی با نام فرانسیس پی رابینسون ابداع گردید تا دانش آموزان بتوانند به صورت فعال تری مطالعه کنند و بهتر یاد بگیرند.
پیشنهاد ویژه : کارگاه آموزش روش های مطالعه
به گذشت زمان و استفاده از روش پس ختام مشاهده شد که این روش از تمامی آزمون ها سربلند بیرون آمده است و ثابت شد که می توان برای بهبود روش مطالعه و افزایش یادگیری از این روش استفاده کرد. همانطور که در مقدمه نیز به آن اشاره شد بیان کردیم که روش PQ4R یعنی پیش نمایش، سوال، خواندن، بازتاب، بازخوانی و بررسی که اگر این روش ها در حین یادگیری و مطالعه مطالب جدید مورد استفاده قرار بگیرد می توان بازدهی یادگیری و درک مطلب را افزایش داد و به دنبال آن میزان یادآوری هم به طور چشمگیری افزایش می یابد.
آشنایی با مراحل روش پس ختام (PQ4R)
روش پس ختام یکی از بهترین روش های مطالعه و یادگیری است که به شما کمک می کند تا اطلاعات جدید را خیلی سریع به خاطر بسپارید. این روش در سال ۱۹۷۲ توسط Thomas E.L and Robinson H.A ابداع گردید تا به دانش آموزان کمک شود که بتوانند هر مطلبی را خوانده و آن را درک کنند.
اما همانطور که گفته شد روش پس ختام وسعت بیشتری داشته و هر فردی برای توسعه مهارت مطالعه می تواند از آن استفاده کند و به خوبی هر مطلبی را درک کند. کلمه PQ4R از سر واژگان Preview ،Question ،Read ،Reflect ،Recite و Review گرفته شده است و اغلب برای دانش آموزانی به کار می رود که دچار اختلال دیسلکسیا یا همان اختلال خواندن هستند.
باید اشاره شود که تمام انسان ها در خصوص یادگیری به یک شکل نبوده و برخی نیاز دارند تا از روش های گوناگونی استفاده کنند تا بتوانند خیلی بهتر مطالب را بخوانند و آن را درک کنند. بنابراین هدف روش PQ4R این است که به شما کمک کند تا هم مطالب را بهتر بخوانید و سپس آن را درک کنید و در موقعیت های بعدی خیلی راحت آنها را بازیابی نمایید.
پیشنهاد ویژه : پکیج آموزش روش های مطالعه
روش پس ختام دارای ۶ مرحله است که در ادامه هر یک از آن ها را به صورت مفصل برای شما شرح می دهیم تا بتوانید با استفاده از این روش میزان یادگیری خودتان را افزایش دهید.
پیش نمایش (Preview)
همانطور که از نام این مرحله پیداست دانش آموز در ابتدا لازم است تا با ساختار کلی درس یا مطلب پیش رو آشنا شود. به عنوان مثال معرفی کلاس و موضوع درس باید به صورت کامل تشریح شود. در مرحله پیش نمایش دانش آموزان تشویق می شوند تا به عناوین، سرفصل ها و بازنمایی های بصری و پاراگراف اول و آخر محتوا نگاه کنند تا با موضوع و محتوای درس آشنا شوند و بدانند که ایده اصلی درس چیست و مطلب چه چیزی را می خواهد به ما یاد دهد.
بنابراین لازم است قبل از آنکه تدریس را آغاز کنید حتما یک الی ۲ دقیقه را به معرفی موضوع یا محتوا اختصاص دهید تا دانش آموزان با هدف اصلی مطلب آشنا شوند و دورنمای درس را در ذهنشان مجسم نمایند.
برای انجام مرحله پیش نمایش در روش پس ختام لازم است تا صفحاتی از کتاب که داخل آن متن آمده است را نگاه کنیم و همچنین به سرفصل ها و بخش های مختلف هر فصل نیز نگاهی بیندازیم و سپس پاراگراف اول و آخر هر بخش را مطالعه کنیم.
پیشنهاد ویژه : کارگاه آموزش درمان اختلالات یادگیری
همچنین حتما تصاویر و عکس های هر بخش را با دقت نگاه کنید تا خیلی بهتر متوجه نوع محتوای درسی شوید و سپس زیرنویس های هر عکس را بخوانید تا بدانید آن عکس معرف چه چیزی است. متناسب با نوع درس ممکن است داخل کتاب نمودار یا نقشه نیز موجود باشد که به آنها نیز باید نگاه کنیم و از این طریق می توانیم اطلاعات را با یکدیگر ترکیب کنیم.
سپس باید از دانش آموزان سوال کنید که موضوع کلاس در مورد چیست و درس می خواهد چه چیزی را به ما آموزش دهد. این سوالات می تواند به ما کمک کند که طرح کلی سخنرانی را به دست آوریم و بدانیم راجع به چه چیزی قرار است صحبت کنیم.
به یاد داشته باشید که حتما کار را با روشی خلاقانه به دانش آموزان ارائه دهید تا موضوع برایشان جذاب و دوست داشتنی شود. چرا که اگر شما در کار خود از تفکر خلاق استفاده کنید می توانید کاری کنید تا دانش آموزان به درس علاقه مند شده و سپس ذهنشان برای کلاس و درس آماده شود.
به عنوان مثال اگر درس پیش رو زیست شناسی است و موضوع آن دستگاه تنفس انسان است بهتر است با ارائه شکل و تصاویر و نمودارها کار را آغاز کنید تا دانش آموزان متوجه شوند دستگاه تنفس انسان از چه ساختاری تشکیل شده است و چگونه کار می کند.
سوال (Question)
دومین مرحله روش پس ختام سوال است که شما باید هر عنوان را به یک سوال تبدیل نمایید. با این کار شما کاری می کنید که ذهن کنجکاو شود و بخواهد به سوالاتی که ایجاد شده است پاسخ دهد و بر روی جواب ها با دقت تمرکز کند. در این مرحله باید به اطلاعاتی که از مرحله پیش نمایش به دست آورده اید رجوع کنید و از خودتان سوالاتی بپرسید.
پیشنهاد ویژه : پکیج آموزش خواندن به کودکان
با خود بگویید که در مرحله پیش نمایش این قسمت راجع به چه چیزی صحبت می کرد و قرار بود چه مطلبی را به ما آموزش دهد و نکات اصلی آن چه چیزهایی می باشد. از خودتان سوال کنید که با خواندن این مطلب قرار است چه چیزی را یاد بگیرید؟ آیا سوالی وجود دارد که بخواهید به آن جواب دهید؟ به عنوان مثال می توانید یکی از عناوین فصل تحت عنوان تاثیر بارش های فصلی بر اقلیم را انتخاب کنید.
همانطور که گفته شد شما می توانید این عنوان را به یک سوال تبدیل کنید و از خودتان بپرسید که باران های فصلی چه تاثیری بر روی اقلیم می گذارند؟ حال لازم است تا کلاس را با استفاده از تفکر خلاق تشویق کنید که با توجه به بخش پیش نمایش سوالاتشان را تهیه کنند.
زمانی که دانش آموزان عناوین فصل را به سوال تبدیل می کند معلم می تواند متوجه شود که دانش آموزان از نظر سطح درک در چه موقعیتی هستند و اگر لازم باشد باید تغییراتی در کلاس درس ایجاد شود که تمامی افراد بتوانند در موضوع شرکت کنند و روند کلاس صرفا به شکلی نباشد که عده ای خاص در بحث شرکت کنند و مابقی ساکت بمانند.
حال متناسب با عنوانی که در بالا به آن اشاره شد لازم است تا دانش آموزان سوالات خودشان را پیرامون باران های فصلی و تاثیر آنها بر روی اقلیم را دسته بندی کنند. در نظر داشته باشید که مرحله پیش نمایش و سوال را با هم ترکیب کنید تا یخ دانش آموزان شکسته شود و بتوانند در بحث شرکت کنند و این چالش به آن ها کمک می کند تا بهتر موضوع را درک کنند و در نتیجه کلاس از ساختار تعاملی برخوردار می شود.
خواندن (Read)
باید اشاره شود که این مرحله از روش پس ختام یا PQ4R صرفا به معنای خواندن ساده و روزنامه وار نیست. اکثر افراد تمایل دارند تا خیلی سریع مطالب را خوانده و کتاب را به انتها برسانند بدون آنکه واقعا بخواهند بدانند موضوع کتاب راجع به چیست و قرار است چه چیزهایی را به ما یاد بدهد.همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله آموزش اصول یادداشت برداری را مطالعه نمایید.
پس لازم است در این مرحله بسیار عالی و آگاهانه مطلب را مطالعه نمایید تا متوجه شوید که چه چیزی را می خوانید. همچنین به یاد داشته باشید که به دانش آموزان یادآوری کنید مطالب را مطابق با سوالاتی که از مرحله قبل به دست آورده بودید مطالعه کنید.
این روش مطالعه بسیار فعال و تعاملی است و بعد از سخنرانی یا بحث به فرایند یادگیری کمک می کند چرا که دانش آموزان حالا می توانند بین مطالب خوانده شده و مطالب آموزش داده شده یک رابطه منطقی ایجاد کنند. چرا که در ابتدا به صورت کلی با موضوع آشنا شده اند و برای آن سوالاتی را ایجاد کرده اند و حالا شروع به خواندن متن کرده اند.
اگر توجه کرده باشید این روش کاملا فعالانه و پویاست و به این شکل نیست که معلم وارد کلاس شود و شروع به تدریس کند و دانش آموزان فقط به صحبت های معلم گوش کنند و یادداشت برداری نمایند. چرا که اگر روش تدریس به این شکل باشد دقیقا مشابه زمانی است که فردی با شما صحبت می کند و شما ذهنتان در جای دیگری است و فقط صحبت های او از یک گوش وارد می شود و از گوش دیگر خارج می شود و هیچ نتیجه ای با خودش به همراه ندارد.
اما در روش پس ختام یا PQ4R به این صورت است که خواننده تشویق می شود تا بخش های مختلف متن را بخواند و اگر ایده یا نظری در رابطه با متن به ذهنش آمد را بر روی کاغذ یادداشت کند. همچنین اگر کتاب برای خودش دانش آموز است بهتر است مطالب مورد نیاز در حاشیه کتاب نوشته شود و در صورت امکان بخش های مهم کتاب را با ماژیک هایلایت کنید تا از سایر بخش های کتاب متمایز شود.
ممکن است شما فردی باشید که نخواهد کتابش را پر از نوشته و متن های حاشیه ای کند، پس شما لازم است تا متن ها را در کاغذهای چسبان نوشته و سپس آن را در بین کتاب خود قرار دهید.
بازتاب (Reflect)
حال به مرحله بازتاب یا انعکاس روش پس ختام (PQ4R) رسیدیم که در اینجا دانش آموزان باید تشویق شوند تا به مطالبی که آموخته اند فکر کنند. لازم است تا برای مطالبی که خوانده اید وقت بگذارید. بخش های مختلف فصول چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
جزئیاتی که قبلا آنها را آموخته اید چگونه با اطلاعات مرتبط می شود؟ چه مطالب جدیدی را آموختید؟ آیا این بخش اطلاعاتی که شما مد نظر داشتید را پوشش می دهد؟ آیا مطلبی را مشاهده کردید که باعث شگفتی شما شود؟ آیا به سوالات جواب دادید؟ آیا پاسخ هایی که به سوالات دادید صحیح بود؟ آیا برای شما سوالات جدیدی ایجاد شده است؟
در این قسمت باید برگه هایی را تهیه کنید که دانش آموزان آن را تکمیل کنند و در رابطه با موضوع درسی در آن کاغذ بنویسند و به سوالاتی که در قسمت بالا به آنها اشاره شد پاسخ بدهند تا معلم بتونید پتانسیل و درک واقعی دانش آموزان را متوجه شود و بداند که هر دانش آموز از چه قدرت درکی برخوردار است.
پیشنهاد ویژه : پکیج آموزش درمان اختلال دیکته
بنابراین به یاد داشته باشید که در روش پس ختام یا PQ4R لازم است تا زمانی را به بررسی آن چیزی که یاد گرفته اید اختصاص دهید تا متوجه شوید چه میزان از مطلب را متوجه شده اید.
از دانش آموزان سوال کنید که این مطلب تا چه میزان برای زندگی روزمره ما و یا برای امتحان ضروری است؟ در رابطه با این موضوع چه چیزهایی می دانم و چه چیزهایی را نمی دانم؟ چگونه می توانم اطلاعات این بخش را به صورت عملی وارد زندگی ام کنم؟
بازخوانی (Recite)
حال لازم است تا به مراحل قبلی رجوع کنید و بیشتر در مورد آن موارد فکر کنید. در این مرحله باید آموخته هایتان را با فرد دیگری در میان بگذارید و نکات اصلی آن را یادداشت کنید. باید اشاره شود که اگر شما اطلاعات را با دست بنویسید خیلی بهتر مطالب در ذهنتان می ماند، همچنین به یاد داشته باشید که هنگام نوشتن یادداشت حتما از کلمات و عبارت مختص به خودتان استفاده کنید.
اگر هم نوشتن برای شما سخت است بهتر است یادداشت های مختصری تهیه کنید یا موضوع را با فردی دیگر در میان بگذارید و در مورد آموخته هایتان با دوست خود صحبت کنید. سپس می توانید مطالب را با صدای بلند برای خودتان یا برای یکی از دوستانتان بخوانید.
همواره به یاد داشته باشید که استفاده از تصاویر گرافیکی و اینفوگرافیک به یادگیری بهتر شما کمک می کند و در رابطه با موضوع هر درس سعی کنید این کار را انجام دهید تا بهتر بتوانید با ساختار درس آشنا شوید. حالا باید در مورد موضوع با دانش آموزان صحبت کنید و از آنها بخواهید تا در مورد موضوع مورد بحث که راجع به تاثیر باران های فصلی بر روی اقلیم بود نظراتشان را ارائه دهند.
در این بخش می توانید کلاس را به چند گروه تقسیم کنید و سپس از آنها بخواهید که در رابطه با موضوع با هم مشورت کنند و به صورت شفاهی در کلاس راجع به موضوع صحبت کنند. زمانی که دانش آموزان به صورت گروهی راجع به موضوع با هم بحث می کنند و سپس هر یک از آنها در کلاس شروع به صحبت می کنند باعث می شود تا هم در کار تعامل داشته باشند و هم این کار موجب تقویت بیشتر فرایند یادگیری می شود.
مرور (Review)
در این مرحله از روش پس ختام لازم است تا به نکات اصلی توجه کنید. باید دقت کنید که آیا به تمامی سوالات شما پاسخ داده شده است؟ در رابطه با چه اطلاعاتی هنوز مطمئن نیستید؟ آیا نکات نویسنده را به خوبی درک کرده اید؟
در انتهای کلاس لازم است تا دانش آموزان مطالبی که خوانده اند را با مطالبی که در کلاس آموخته اند مقایسه کنند و متوجه شوند چه چیزهایی را متوجه شده اند و آیا مطالب درسی به طور کامل تمام موضوع را پوشش داده است یا خیر و اگر نیاز است که به سایر موارد هم اشاره شود آن ها را در حاشیه کتاب یا در کاغذی یادداشت کنید و در بین صفحات کتاب مربوط به موضوع نوشته قرار دهید.
در مرحله مرور می توانید هر آن چیزی که از ابتدا خوانده اید را مرور کنید و در نتیجه تعامل افزایش می یابد و موجب می شود تا بهتر مطالب را به خاطر آورید.
بنابراین اگر شما خودتان را برای یک آزمون بزرگ مانند کنکور آماده می کنید و یک هفته قبل از آزمون متوجه می شوید چیزی در ذهنتان نیست به این دلیل است که به روش پس ختام توجهی نداشته اید و همین موضوع باعث می شود تا به نتیجه خوبی نرسید.
اما اگر مانند روش پس ختام (PQ4R) در رابطه با موضوعات نکته برداری کرده باشید و به نکات رجوع کنید خواهید دید که تمام مطالب به صورت خوشه ای در ذهنتان نقش می بندد و در نتیجه در آزمون هم نتیجه بهتری خواهید گرفت. پیشنهاد می شود تا در هر جلسه با اولین فصل شروع کنید تا همواره دانش خودتان را تقویت کنید و آن موضوع در ذهنتان تثبیت شود.
نتیجه گیری
در این مقاله به صورت جامع روش مطالعه پس ختام را مورد بررسی قرار دادیم و متوجه شدیم که روش PQ4R بسیار عالی بوده و موجب می شود تا دانش آموزان در فرایند یادگیری بسیار فعال باشند. همچنین باید اشاره شود که روش پس ختام (PQ4R) یک تکنیک عالی برای خواندن و به یاد سپاری مطالب است و شما می توانید از این روش برای خواندن درس، کتاب و مقالات استفاده کنید و در نتیجه نمره بهتری را در آزمون ها به دست آورید.
پس پیشنهاد می کنیم که به خوبی با روش مطالعه پس ختام آشنا شوید و مراحل آن را به خوبی مطالعه کنید و از آن برای بهبود یادگیری خودتان استفاده کنید.
