کارگاه آموزش رویکرد کیفی در پژوهش و روش تحقیق

در این بخش از فروشگاه برنا اندیشان تصمیم داریم تا یکی از کارگاه های کاربردی رشته روانشناسی با موضوع کارگاه آموزش رویکرد کیفی در پژوهش و روش تحقیق را برای دانلود در اختیار شما کاربران محترم برنا اندیشان قرار دهیم.

مدرس دوره در کارگاه آموزش رویکرد کیفی در پژوهش و روش تحقیق به صورت کاملاً تخصصی روش تحقیق را آموزش داده و همچنین رویکرد کیفی در پژوهش را برای روانشناسان و مشاورین آموزش می دهد.

رویکرد کیفی چیست؟

واژه Research در لغت به‌معنای پژوهش، تحقیق، کندوکاو، تجسس و کاوش است و Qualitative به‌معنای کیفی و چونی است. این دو واژه مجموعاً به‌معنای تحقیق و پژوهش کیفی است. (آریان‌پور و دیگران،1377)

تعریف پژوهش کیفی کار آسانی نیست و این نکته را زمانی می‌توانیم عمیقاً دریابیم که درباره‌ی این نوع پژوهش، به دانش کافی دست یافته باشیم. بنا به‌تعریف پاول«در صورتی که زمینه‌ای خاص در پژوهش تا آن حد شناخته شده باشد امکان الگوسازی مقدماتی، تنظیم فرضیه یا حتی ارائه‌ی نظریه در خصوص آن وجود داشته باشد، می‌توان از رویکرد اثبات‌گرایی(پوزیتیویستی) و روش‌های کمیت‌پذیر آن استفاده کرد. اما اگر اطلاعات موجود در یک زمینه‌ی خاص چنان اندک باشد که حتی تشخیص این که نادانسته‌ها کدام‌اند خود مسأله‌ساز باشد، باید از رویکرد طبیعت‌گرایانه و روش‌های کیفی‌تر بهره جست». (پاول، 1379، ص 211)

پژوهش کیفی برای درک و تبیین پدیده‌های پیچیده اجتماعی از داده‌های کیفی نظیر داده‌های حاصله از مصاحبه، مشاهده مشارکتی، مستندات، پرسشنامه و … استفاده می‌کند. پیدایش تحقیق کیفی به وجود عامل انسانی مربوط می‌شود. در این روش برای دیدگاه‌های افراد مورد تحقیق ارزش قایل می‌شوند، محقق و تحقیق‌شونده با یکدیگر در رابطه متقابل در نظر گرفته می‌شوند، هم به توصیف می‌پردازد و هم تبیین و برای گردآوری داده به گفته‌ها و رفتارهای قابل مشاهده افراد تکیه می‌کند.

در روش‌های کمی، همه چیز از یک سلسله مفاهیم کلیدی و از پیش تعیین شده، همچون: روایی، معنی‌داری، آماری، پایایی، تحلیل‌های قیاسی و تکرارپذیری الهام می‌گیرد؛ در حالی که روش‌های کیفی، بیش از هر چیز، توصیف واقعیت‌های روزمره در زندگی اجتماعی را به عهده دارد، و از طریق عقل سلیم همراه با تحلیل ها و تفسیرهای استقرایی فرضیه ای به وجود می‌آورد که قبل از انجام دادن پژوهش قابل پیش‌بینی نبوده، یا از پیش تعیین نشده است. به زبان ساده‌تر، باید گفت که یافته‌های پژوهش‌های کمی حاصل مطالعات نظام‌دار {سیستماتیک} و قانون‌مندی است که از بالا به پایین، یا با روش‌های از کل به جزء به‌دست می‌آیند، اما یافته‌های پژوهش‌های کیفی حاصل مطالعات و بررسی‌های غیرنظام‌مند یا فارغ از قانون‌ها تغییرناپذیری است که از پایین به بالا و با شیوه‌های از جزء به کل پدیدار می‌شوند.

رویکردهای کیفی شامل روش‌هایی می‌شوند که برای مطالعه پدیده‌ها در شکل طبیعی خودشان به‌کارگرفته می‌شوند، و پژوهشگر هیچ فرضیه از قبل تعیین شده‌ای در زمینه موضوع مورد مطالعه در دست ندارد. در اینگونه پژوهش‌ها، هدف پژوهشگر بررسی «کیفیت پدیده» مورد مطالعه است نه کمیّت. واژه کیفیت به چه، چگونه، چه زمان، کجا، چقدر، چه مقدار و …  مربوط می‌شود. بنابراین، پژوهش‌های کیفی به‌معانی، مفاهیم، تعاریف، علامات، استعارات، توضیحات و ویژگی‌های چیزها و موضوع‌های مورد مطالعه، می‌پردازند .(نمازی،1382)

رویکرد کیفی چه ویژگی هایی دارد؟

اهمیت شرایط محیطی: کنش‌های محیطی، یا اجتماعی، تا حد زیادی به شرایطی بستگی دارند که در آن اتفاق می‌افتد.
ارزش مطالعه‌ی موردی: پژوهشگر درباره‌ی مورد بررسی، اطلاعات زیادی جمع‌آوری می‌کند، به عمق مطالب پی‌می‌برد، به مورد، آشنایی عمیق و درونی به‌دست می‌آورد. گاه مدت زیادی روی یک مورد کار می‌کند.
صداقت پژوهشگر: صداقت پژوهشگر یک مسأله‌ی واقعی است. در تمام پژوهش‌های کیفی تا حدی اعتماد به پژوهشگر وجود دارد. از آنجا که پژوهشگر، خود در متن پژوهش است، برای اینکه از تأثیر باورها و نظرات پیشین یا فرض‌هایی که داشته است جلوگیری کند، ارزش‌های مورد بررسی را توضیح می‌دهد.
نظریه‌پردازی حین پژوهش: تدوین نظریه، به هنگام فرایند گردآوری اطلاعات صورت می‌گیرد. این روش استقرایی است. مفهوم‌سازی و عملیاتی کردن نیز هم زمان با گردآوری داده‌ها و تحلیل‌ها صورت می‌پذیرد.
فرایند و توالی: گذرگاه زمان، بخش جدایی‌ناپذیر در پژوهش کیفی است. پژوهشگران کیفی توالی رخدادها را مورد توجه قرار می‌دهند. از این‌رو می‌توانند تحول یک موضوع، پیدایش یک تضاد یا توسعه‌ی یک رابطه را مطالعه کنند. بنابراین، می‌توانند فرایند و روابط علّی مورد را شناسایی کنند.
تفسیر: این واژه به معنی نسبت دادن یک مدلول یا یک معنی منسجم و منطقی به چیزی است. از همین‌رو است که گزارش‌های پژوهش‌های کیفی معمولاً با جدول‌ها، نمودارها، تصویرها، نقشه یا پیکره‌ها همراه‌اند.

کارگاه آموزش رویکرد کیفی در پژوهش و روش تحقیق مورد تقاضای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و افراد درگیر در نگارش پایان نامه بوده است. تلاش می‌گردد بررسی جزئیات یک طرح پژوهشی کیفی، خوب قدم به قدم با حضور افراد شرکت کننده در کارگاه جلو رود.

سرفصل ها و محتوای دوره آموزشی

• چرایی به کارگیری روش تحقیق کیفی
• آشنایی با روش های تحقیق کیفی (مطالعه موردی ، مونوگرافی ، اتنوگرافی ، اتنومتدلوژی ، …)
• نقش پژوهشگر در پژوهش کیفی
• جایگاه پرسش در پژوهش کیفی
• معرفی اهداف پژوهش کیفی
• آشنایی با روش های نمونه گیری در پژوهش کیفی
• آشنایی با روش‏های گردآوری داده‏های کیفی (مصاحبه ، روایت ، گروه های متمرکز ، …)
• حساسیت نظری
• رویه کد گذاری
• انتخاب یک موضوع تحقیق گروهی و پرداختن بدان از منظر روش کیفی
• با هدف افزایش دانش نظری درباره روش تحقیق  کیفی به شکل کاربردی
• ارتقای مهارت عملی در متغیرسازی و تعریف آن‌ها و به کارگیری آنها در زمان انجام پژوهش

منبع:سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی