برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
طرحواره تنبیه یکی از آن تله های روانی است که به دلیل تجارب منفی در دوران کودکی ایجاد می شود. ما در مقالات قبلی به صورت کامل راجع به طرحواره و نحوه ایجاد آن با شما عزیزان گفتگو کردیم. در واقع طرحواره که به آن تله های روانی هم گفته می شود مجموعه ای از الگوهای رفتاری است که به دلیل رفتارهای نامناسب والدین با کودک در دوران خردسالی ایجاد می شود.
افرادی که گرفتار طرحواره تنبیه هستند نسبت به دیگران هیچ رحم و مروتی ندارند و بر این باورند که اگر فردی اشتباهی انجام دهد باید به شدت تنبیه و مجازات شود. فردی که دارای طرحواره تنبیه است هیچ اهمیتی به سختی تنبیه نمی دهد و صرفا به انجام آن فکر می کند. بنابراین طرحواره تنبیه باعث بروز رفتارهای خشونت آمیز می شود و در نتیجه اطرافیان فرد به شدت دچار آسیب می شوند.
در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای کامل در خصوص طرحواره تنبیه و دلایل ایجاد این طرحواره را مورد بررسی قرار دهیم. از این رو پیشنهاد می شود تا انتهای مقاله با برنا اندیشان همراه باشید تا بتوانید با طرحواره تنبیه و نحوه درمان آن آشنا شوید.
طرحواره تنبیه چیست؟
همانطور که گفته شد افرادی که گرفتار طرحواره تنبیه هستند بر این باورند که اگر فردی خطایی انجام داد باید به شدت مجازات و تنبیه شود تا دیگر آن کار اشتباه را انجام ندهد. او گمان می کند که فرد خطاکار اثرات مثبت تنبیه را درک نمی کند و در حقیقت او با تنبیه می خواهد به او درسی بدهد که دیگر آن فرد دچار اشتباه نشود.
اگر به مدیران و ناظمان مدرسه نگاه کنید متوجه می شود که دارای چنین طرحواره ای هستند و از هر بهانه ای استفاده می کنند تا دانش آموزان را تنبیه کنند. شایان ذکر است که افراد گرفتار طرحواره تنبیه بسیار ناشکیبا هستند و به نظر می رسد به اصول اخلاقی پایبند هستند.پیشنهاد می شود تا مقاله طرحواره درمانی چیست را بخوانید.
اما زمانی که برای مدتی با آنها زندگی می کنید متوجه می شوید آنها هیچ رحم و مروتی نسبت به دیگران ندارند و هرگز از کوچکترین اشتباه نیز نمی گذرند و باور دارند که صرفا از طریق تنبیه می توانند دیگران را متوجه اشتباهشان کنند.
به یاد داشته باشید که این افراد هیچ گونه عذر و بهانه ای را قبول می کنند و حتما باید فرد خطاکار را تنبیه کنند. از این رو هرگز در شرایطی قرار نمی گیرند که بخواهند با فرد خاطی احساس همدلی کنند. چرا که اصلا ذره ای از مهربانی و همدلی در وجود آنها پیدا نمی شود.
اگر می خواهد طرحواره تنبیه را در فردی تشخیص دهید لازم است تا به تن صدای او گوش کنید. اگر دقت کنید متوجه می شود که این تن صدا دقیقا مشابه تن صدای والدین سرزنشگری است که فرزندشان را نصیحت می کنند. بنابراین می توانیم متوجه شویم که احتمالا والدینش در دوران کودکی با او چنین برخوردی داشته اند و در واقع او در حال الگوبرداری از آنهاست.
همچنین باید بدانیم که والدین چنین فردی قطعا در دوران کودکی با فرزندشان برخوردی سرد، خشن، بی عاطفه و تحقیر آمیز داشته اند و هیچ گونه احساس همدلی و دلسوزی در وجودشان نبوده است. این صدای سرزنشگر قطع نمی شود تا فرد خاطی به سزای اعمالش برسد و به خوبی تنبیه شود. گاهی اوقات طرحواره تنبیه با طرحواره معیارهای سخت گیرانه ترکیب می شود.همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله طرحواره طرد شدگی را مطالعه فرمایید.
به این صورت که فرد به دلیل آنکه به اهداف بلند بالایی که برای خودش تعیین کرده نرسیده است به شدت خودش را تنبیه می کند. مثلا ممکن است سر خودش فریاد بزند و یا خود را از خوردن غذا منع کند و یا در برخی موارد اقدام به خودزنی می کند.
روش های برخورد با طرحواره تنبیه
افرادی که گرفتار طرحواره تنبیه هستند اغلب به ۳ صورت نسبت به این تله روانی پاسخ می دهند. در واقع واکنش آنها در مقابل الگوهای فکری شان به صورت تسلیم، اجتناب یا جبران افراطی است.
تسلیم شدن
در این شیوه برخورد فردی که دچار تله تنبیه است در مقابل الگوی طرحواره تنبیه تسلیم می شود و به صورت فیزیکی یا کلامی خشم خودش را به اطرافیان ابراز می کند. این افراد به دلیل ویژگی هایی که دارند به سمت افراد شبیه خودشان جذب می شوند و یا به صورت ناخودآگاه در روابطی قرار می گیرند که همواره مورد تحقیر و سرزنش قرار بگیرند.
اجتناب کردن
در این شرایط آنها مطمئن هستند که دیگران به آنها آسیب وارد می کنند و به همین دلیل از دیگران دوری می کنند و همواره ترجیح می دهند که تنها باشند. آنها دوست ندارند در کنار افراد ریزبین و ایرادگیر قرار بگیرند و اگر احتمال دهند که در موقعیتی ممکن است مورد تنبیه یا تحقیر قرار بگیرند از بودن در آن اجتناب می کنند.
جبران افراطی
این نوع برخورد موجب می شود تا فردی که گرفتار طرحواره تنبیه است نسبت به خطای دیگران رفتاری خوبی از خودش نشان دهد اما از درون بسیار دچار تنش و عصبانیت می شود. در نتیجه افکار و احساسات منفی تمام وجود او را در بر می گیرد. در این نوع برخورد فرد گاهی دچار افکار آسیب رساندن به خود یا دیگران را دارد اما هرگز این کار را انجام نمی دهد و از طریق محبت افراطی و بخشش آن احساس منفی و آسیب رسان را سرکوب می کند.
بنابراین بسیار آسان گیر می شوند و خیلی سریع دیگران را می بخشند. به عنوان مثال فردی که دچار تله روانی تنبیه است و از برخورد جبران افراطی استفاده می کند اگر همسرش به او خیانت کند او به راحتی او را می بخشد اما از درون بسیار دچار خشم و عصبانیت می شود. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله اثرات کمبود عشق در دوران کودکی را بخوانید.
چرا طرحواره تنبیه ایجاد می شود؟
برای بررسی دلایل تمامی طرحواره هایی که در انسان ایجاد می شود لازم است تا به دوران کودکی شخص سفر کنیم. به عنوان مثال در طرحواره تنبیه، والدین در دوران کودکی نسبت به فرزندشان رفتاری سرزنشگر و تنبیه کننده داشته اند. از این رو هر وقت کودک خطا یا اشتباهی را انجام می داده والدینش به شدت او را تنبیه می کردند و سپس کودک به شدت تحقیر شده است.
شایان ذکر است که برخی از والدین بسیار سختگیر هستند و بر این باورند که اگر فرزندشان به معیارهایی که آنها مشخص کرده اند نرسند باید تنبیه و مجازات شوند. این رفتار موجب می شود تا کودک به این نتیجه برسد که تنها راه رسیدن به اهداف تنبیه کردن است.
از طرف دیگر باید بدانید که عشق مشروط والدین نیز می تواند سبب ایجاد طرحواره تنبیه در فرد شود. زیرا والدین تنها در زمانی به فرزندشان محبت کرده اند که کودک به خواسته های بلند پروازانه آنها دست یافته باشد. در این حالت کودک به این باور می رسد که او به صورت ذاتی هیچ ارزشی ندارد و زمانی می تواند مفید واقع شود که بتواند معیارهای مورد نظر والدینش را تامین نماید.
آیا طرحواره تنبیه قابل درمان است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که تمامی طرحواره ها قابل درمان هستند. از این رو اگر شما گرفتار طرحواره تنبیه هستید لازم است تا به یک روانشناس مراجعه نمایید تا بتوانید مسیر درمان را به درستی طی کنید.
طرحواره تنبیه چگونه درمان می شود؟
هدف اصلی در درمان تله روانی تنبیه آن است که فرد به این باور برسد که هر شخصی در زندگی اش دچار اشتباه می شود این موضوع کاملا طبیعی است. از این رو باید با فرد کار کنیم که به این باور برسد نباید تمام افراد را به خاطر خطاهایی که کرده اند تنبیه کند. زیرا آنها یک خطای بسیار کوچک را آنقدر بزرگ جلوه می کنند که گویی دنیا به آخر رسیده است. همچنین لازم است برای آموزش بیشتر به پکیج طرحواره درمانی مراجعه کنید.
از طرف دیگر او باید متوجه شود که هنگام بروز یک خطا صرفا خود فرد مقصر نیست و مجموعه ای از عوامل بیرونی وجود دارد که موجب ایجاد کار اشتباه می شود. در مسیر درمان به فرد آموزش داده می شود که به جای تنبیه و مجازات لازم است تا مهارت های مانند تشویق و تحسین دیگران را یاد بگیرند.
درمانگر به مراجع آموزش می دهد که او نمی تواند با تنبیه دیگران به خواسته اش برسد و این کار صرفا موجب ایجاد ترس و تنش در دیگران می شود. از این رو لازم است تا بر روی موضوع اعتماد در رابطه با دیگران در فرد کار کنیم تا از میزان اضطراب فرد کاسته شود و بتواند خطای دیگران را ببخشد و خیلی سریع از خودش واکنش های منفی نشان ندهد.
در حقیقت افراد باید نتیجه کارشان را بفهمند اما این موضوع موجب نمی شود تا به خاطر انجام یک کار کوچک تمام شخصیت فرد را زیر سوال ببریم. از این رو لازم است اشاره شود که تنبیه باید متناسب با اشتباهی که انجام شده است باشد.
یعنی اگر فرد کار اشتباهی انجام داد صرفا کاری کنیم که او متوجه کار اشتباهش شود و نباید به شخصیت فرد آسیبی وارد کنیم یا او را مورد سرزنش و تحقیر قرار دهیم. چرا که هدف اصلی پخته تر کردن فرد نسبت به اشتباه انجام شده است و نباید کاری کنیم که تمام شخصیت فرد تخریب شود. بنابراین در بسیاری از موارد افراد باید بخشش را یاد بگیرند زیرا برای رشد انسان بسیار کاربردی تر است.
چگونه از تله روانی تنبیه رها شویم؟
اگر شما گرفتار طرحواره تنبیه هستید باید بدانید که لازم است با اطرافیان خود مهربان تر و نرم تر باشید. اگر در زندگی دچار خطا یا اشتباه شدید باید آن را بپذیرید و هرگز خودتان را تنبیه نکنید و صرفا تلاش کنید تا از اتفاقی که رخ داده است یاد بگیرید.دلایل تنبیه و مجازات افراد برای مطالعه بیشتر مقاله را بخوانید.
یعنی باید به خود بگویید با این که دچار اشتباه شده اید ولی این به معنای تخریب کل شخصیت شما نیست و شما هنوز هم با ارزش و دوست داشتنی هستید. در رابطه با اشتباهات دیگران هم باید به شکلی رفتار کنیم که آن بتوانند بفهمند کاری که انجام داده اند اشتباه بوده است. حتما در هنگام صحبت با دیگران به جای استفاده از کلمه ”چرا” از کلمه ”چی شد” و ”چطور شد” استفاده کنید. چرا که این واژگان بار منفی ندارند و می توانند احساس همدلی را در فرد ایجاد نمایند.
شما باید دست از برخورد جبران افراطی بردارید و این کار را متوقف نمایید. یعنی اگر فردی با شما برخورد بدی داشته است نباید خیلی سریع او را ببخشید بلکه باید با رفتار درست به او بفهمانید که کارش اشتباه بوده و شما را ناراحت کرده است. زیرا نباید خودتان را به انبار باروت تبدیل کنید و بروز خشم به روشی درست می تواند به آرامش شما کمک زیادی کند و همواره این کار مانع بروز سایر مشکلات می شود.
شایان ذکر است که تمامی طرحواره ها از دوران کودکی ایجاد می شوند و فرد حتی در بزرگسالی نیز آنها را با خود به همراه دارد. از این رو نباید توقع داشته باشید خودتان یک روزه از شر آن خلاص شوید. به همین دلیل باید به یک روانشناس متخصص مراجع نمایید تا او فرایند درمان طرحواره تنبیه را در شما آغاز کند.
از طرف دیگر باید بدانید که در طرحواره تنبیه مواردی مانند خشم و عصبانیت نیز وجود دارد که نیاز به بررسی دارند. زیرا اگر این موضوعات کنترل نشوند می تواند سبب بروز سایر مشکلات روانی در انسان شود. به یاد داشته باشید که هرگز برای درمان دیر نیست اما نباید فرصت را از دست بدهید و همین امروز برای درمان طرحواره خود اقدام نمایید.
