آیا با مکانیسم دفاعی تثبیت آشنا هستید؟ به طور کلی تثبیت تمرکز ساختار ایگو بر امیال و غرایز مراحل ابتدایی تر رشد است. زیگموند فروید در خصوص انرژی های روانی بیان می کند که در هر مرحله از رشد لیبیدو یا همان انرژی جنسی در نقطه خاصی از بدن متمرکز است. در این حالت اگر فرد نتواند از چالش های موجود در آن مرحله عبور کند شرایط خاصی تحت عنوان تثبیت برایش ایجاد می شود.

مکانیسم دفاعی تثبیت موجب می شود تا فرد اعمالی را از خودش نشان دهد که بیانگر عدم حرکت آنها در مسیر رشد روانی است. در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای جامع در خصوص مکانیسم تثبیت را در اختیار شما افراد علاقه مند به علم روانشناسی قرار دهیم تا بدانید که این مکانیسم دفاعی به چه صورتی عمل می کند.

راهنمای مطالعه مقاله نمایش

مراحل رشد روانی جنسی

فروید در نظریه رشد روانی جنسی بیان می کند که انرژی روانی کودکان یا همان لیبیدو در هر دوره سنی بر یک قسمت خاص بدن آنها متمرکز می شود. به عنوان مثال در دو سال اول زندگی که تحت عنوان مرحله دهانی شناخته می شود کودک هر چیزی را از طریق دهان و مکیدن و خوردن ادراک می کند. او در این دوره بیش از هر چیز تحت تاثیر نحوه شیردهی قرار دارد و در هنگام کشف دنیای پیرامون نیز اولین کاری که انجام می دهد این است که برای شناخت دنیا هر چیزی را در دهان خودش قرار می دهد. پیشنهاد می شود تا به کارگاه روانشناسی سایکوآنالیز مراجعه نمایید.

شایان ذکر است که کودک در این دوره صرفا از طریق دهان خود دنیا را می شناسد و می تواند خوب و بد را درک کند. بعد از مرحله دهانی کودک وارد مرحله ای تحت عنوان دوره مقعدی می شود که با آموزش های مرتبط با دستشویی رفتن آغاز می گردد. در این مرحله کودک کنترل مثانه و اسفنکتر خود را به عنوان نمادی از اختیار و ابزاری برای کنترل والدین درک می کند. به همین دلیل این دوره از رشد روانی جنسی تحت عنوان مرحله مقعدی شناخته می شود.

بعد از این مرحله کودک وارد دوره درک تفاوت های جنسی بین دختر و پسر می شود که به آن مرحله آلتی گفته می شود. این مرحله با شروع دوران مدرسه آغاز می شود که به صورت نهفتگی خودش را آشکار می کند. نهفتگی به این معنا می باشد که بیشتر انرژی روانی جنسی کودک بر یادگیری موضوعات مدرسه معطوف می شود.

در نهایت هنگامی که فرد به سن بلوغ می رسد و می تواند یک ارتباط جنسی کامل داشته باشد مرحله تناسلی آغاز می شود. فروید بر این باور است که هر یک از این مراحل دارای چالش ها و تعارضاتی است که اگر فرد بتواند در هر دوره به خوبی آنها را سپری کند می تواند با سلامت کامل وارد دوران بلوغ شود.

این در حالی است که مشکل در هر مرحله موجب تثبیت شده و با توجه به ویژگی های هر مرحله فرد رفتارهایی را از خودش بروز می دهد که مخصوص همان دوره از رشد روانی جنسی است. به عنوان مثال فردی که در بزرگسالی تمایل دارد تا همواره آدامس بخورد و یا آب دهانش را بیرون بریزد به این معناست که در دوره دهانی تثبیت شده است.

آشنایی با مکانیسم دفاعی تثبیت

از نظر فروید ساختار روانی انسان دارای ۳ بخش است که با نام های اید، ایگو و سوپر ایگو شناخته می شود. همانطور که در مقالات قبلی توضیح دادیم اید یا همان نهاد مسئول تمامی امیال، تکانه ها و خواسته های ناخودآگاه است که در ذهن جریان دارد. تمامی این خواسته ها بر اساس اصل واقعیت و اخلاق توسط ایگو و سوپرایگو مورد بررسی قرار می گیرد.همچنین پیشنهاد می شود به مقاله روابط موضوعی ملانی کلاین مراجعه فرمایید.

در همین راستا اگر فرد نتواند از تعارضات موجود در هر مرحله رشدی برآید، اید به صورت دائم بر امیال دوره های ابتدایی تر رشد متمرکز می شود و نمی تواند خود را به سطوح بالاتر برساند. در نتیجه صرف انرژی زیاد برای حل تعارض های یک مرحله خاص باعث می شود که او در آن مرحله تثبیت شده و از رشد بیشتر باز بماند.

مثال هایی از مکانیسم دفاعی تثبیت

در قسمت بالا توضیح دادیم که تثبیت در هر یک از مراحل رشد روانی جنسی می تواند با نشانه هایی همراه باشد. یعنی اگر فرد در هر یک از مراحل دهانی، مقعدی و آلتی تثبیت شود در آینده رفتارهایی را از خودش نشان می دهد که در ادامه هر یک از آنها را به شما معرفی می کنیم.

تثبیت در مرحله دهانی

فروید بر این باور بود که اگر کودکان در مرحله رشد روانی جنسی دهانی نتوانند از چالش های مربوط به شیردهی عبور کنند در مرحله دهانی تثبیت می شوند. رفتارهایی مانند ناخن جویدن، سیگار کشیدن، تمایل افراطی برای نوشیدن مشروبات الکلی و پرخوری مربوط به تثبیت در مرحله دهانی می شود.

تثبیت در مرحله مقعدی

هنگامی که کودک وارد مرحله مقعدی می شود با آموزش های مربوط به کنترل مثانه و دستشویی رفتن مواجه می شود. اگر کودک بتواند به شیوه ای سالم از این مرحله عبور کند هیچ تداخلی در مراحل رشد روانی جنسی او ایجاد نمی شود. پیشنهاد می شود به کارگاه روانشناسی رشد مراجعه فرمایید.

اما مشکل از جایی آغاز می شود که والدین کودک در مورد کارهایی مانند دستشویی رفتن و سایر موارد مربوط به مرحله مقعدی کودک سخت گیری های زیادی از خودشان نشان دهند. در این صورت کودک در مرحله مقعدی تثبیت می شود و در آینده رفتارهایی مانند لجاجت، خساست و مشغولیت های ذهنی با مسائل مرتبط با تمیزی و پاکیزگی را از خودش نشان می دهد.

تثبیت در مرحله آلتی

عقده ادیپ در مرحله آلتی صورت می گیرد که به معنای تمایل جنسی پسر نسبت به مادر و در دختران نیز به شکل تمایل جنسی نسبت به پدر آشکار می شود. اما در ادامه کودکان یاد می گیرند که باید با والد همجنس خودشان همانندسازی را انجام دهند و به مرور زمان تمامی تمایلات جنسی شان نیز به فراموشی سپرده می شود.

در نهایت اگر کودکان بتوانند به صورت سالم از این مرحله عبور کنند هیچ مشکلی برای آنها ایجاد نمی شود. اما اگر این دوران با چالش و تعارض هایی همراه باشد و فرد دچار مشکل شود تثبیت رخ می دهد. در این حالت فرد در آینده کارهایی مانند رفتارهای جنسی پرخاشگرانه را از خودشان نشان می دهد یا دچار شخصیت های نمایشی و توجه طلب می شوند.

رابطه مکانیسم دفاعی تثبیت با مکانیسم واپس روی

یکی از سوالاتی که همواره مطرح می شود این است که آیا بین مکانیسم دفاعی تثبیت و واپس روی رابطه وجود دارد؟ در پاسخ باید بیان کنیم که بله در بسیاری از موارد واپس روی می تواند مقدمه ای برای تثبیت باشد. به طوری که فرد در ابتدا به کمک واپس روی به دوره های ابتدایی تر رشد پناه می برد و سپس با انجام رفتارهایی مرتبط با همان مرحله تثبیت در آن را از خودش نشان می دهد.

درمان مکانیسم دفاعی تثبیت

هنگامی که فرد در هر یک از مراحل رشد روانی جنسی تثبیت شود دچار مشکلاتی می گردد. زیرا رشد روانی جنسی کودک باید با سن تقویمی او هماهنگی کامل داشته باشد و در غیر این صورت لازم است تا برای درمان تثبیت های صورت گرفته به یک روانکاو که کار تحلیل روانی و روان پویشی انجام می دهد مراجعه نمایید. روانشناسان سایر رویکردها نیز می توانند در این زمینه به شما کمک کنند تا تمامی تعارض های حل نشده را به خوبی شناسایی کنید و با تجربه ای سالم آن ها را از درون خود حل کنید.