رفتار هیستریک: از تروما تا بهبودی

رفتار هیستریک، عبارتی است که در گذشته برای توصیف طیف وسیعی از علائم روانشناختی، از جمله خنده‌های غیرقابل کنترل و علائم جسمانی با ریشه‌های روانی، به کار می‌رفت. این رفتارها اغلب به عنوان واکنش‌های اغراق‌آمیز و غیرقابل پیش‌بینی در نظر گرفته می‌شدند. با این حال، در روانشناسی مدرن، این اصطلاح منسوخ شده است.

متخصصان بر این باورند که استفاده از عبارت “رفتار هیستریک” بیش از آنکه به تشخیص دقیق اختلالات روانشناختی کمک کند، به عنوان برچسبی کلی برای توصیف رفتارهای غیرمعمول به کار می‌رود و درک کاملی از سلامت روان فرد ارائه نمی‌دهد. امروزه، روانشناسان ترجیح می‌دهند از اصطلاحات دقیق‌تری برای توصیف و تشخیص اختلالات روانشناختی استفاده کنند.

با وجود این، عبارت “رفتار هیستریک” همچنان در زبان محاوره و حتی در برخی منابع قدیمی به کار می‌رود. رفتار هیستریک می‌تواند در شرایط استرس‌زا بروز کند، جایی که فرد به‌طور غیرمنتظره‌ای واکنش‌های شدید عاطفی نشان می‌دهد و کنترل خود را از دست می‌دهد.

آیا تا به حال احساس کرده‌اید که گویی یک طوفان درونی دارید که هر لحظه ممکن است فوران کند؟” رفتار هیستریک، درست مثل یک آتشفشان خاموش است که در درون ما نهفته است. با گروه برنا اندیشان همراه شوید تا به اعماق این پدیده روانشناختی سفر کنیم و کشف کنیم که چرا برخی از افراد در مواجهه با موقعیت‌های مختلف، واکنش‌های غیرمنتظره و اغراق‌آمیزی از خود نشان می‌دهند.

رفتار هیستریکی چیست؟

رفتار هیستریک اصطلاحی است که برای توصیف واکنش‌های عاطفی شدید و اغراق‌آمیز نسبت به موقعیت‌ها به کار می‌رود. این رفتارها معمولاً غیرقابل پیش‌بینی و نامتناسب با شرایط اطراف هستند و ممکن است شامل فریاد زدن، گریه کردن، یا حتی رفتارهای فیزیکی ناگهانی باشد. فردی که رفتار هیستریک از خود نشان می‌دهد، اغلب احساسات شدیدی را تجربه می‌کند که توانایی کنترل آن‌ها را از دست می‌دهد. با این حال، مهم است بدانیم که این اصطلاح در روانشناسی مدرن به ندرت استفاده می‌شود و به جای آن، از اصطلاحات دقیق‌تری برای توصیف اختلالات روانشناختی بهره می‌برند.

در گذشته، هیستری به عنوان یک بیماری زنانه تلقی می‌شد که ریشه در اختلالات جسمانی، به ویژه رحم، داشت. این باور منجر به آن شد که هیستری پایه و اساس بسیاری از اختلالات روانی باشد. با این حال، با پیشرفت علم و تغییر نگرش‌ها به سلامت روان، این دیدگاه منسوخ شده است.

مطالعات امروزی نشان می‌دهند که هیستری، که امروزه بیشتر به عنوان مجموعه‌ای از علائم روانشناختی شناخته می‌شود، ارتباط تنگاتنگی با عوامل روانی-اجتماعی دارد. به عبارت دیگر، هیستری اغلب به عنوان یک واکنش به فشارهای روانی، مانند اضطراب و افسردگی، در نظر گرفته می‌شود. بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی نیز در کاهش بروز علائم هیستریک نقش مهمی ایفا کرده است.

رفتار هیستریک اغلب با واکنش‌های غیرارادی و نامتناسب با موقعیت همراه است که می‌تواند منجر به احساس شرم و خجالت در فرد شود. این رفتارها، که گاه از کنترل فرد خارج می‌شوند، باعث ایجاد ناراحتی هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان می‌شوند. بسیاری از افرادی که تجربه چنین رفتارهایی را دارند، به دنبال راه‌هایی برای کنترل و مدیریت بهتر احساسات و واکنش‌های خود هستند.

انواع هیستری

پیشنهاد می‌شود به کارگاه آموزش اصول روانکاوی زیگموند فروید مراجعه فرمایید. رفتار هیستریک به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود. دسته اول، اختلال هیستریک اولیه نام دارد که ریشه در اختلالات پایه‌ای شخصیت فرد دارد. این بدان معناست که الگوهای رفتاری و شخصیتی فرد به گونه‌ای است که او را مستعد بروز واکنش‌های هیستریک می‌کند. دسته دوم، اختلال هیستریک ثانویه است که در نتیجه اختلالات روانی دیگری مانند اضطراب و افسردگی ایجاد می‌شود. در این حالت، رفتارهای هیستریک به عنوان یک واکنش به این اختلالات زمینه‌ای در نظر گرفته می‌شوند.

در واقع، می‌توان گفت که اختلال هیستریک اولیه، یک ویژگی ذاتی شخصیت است، در حالی که اختلال هیستریک ثانویه، یک پاسخ به شرایط و رویدادهای بیرونی است.

رفتار هیستریک چه نشانه‌هایی دارد؟

افرادی که به اختلال هیستری مبتلا هستند، اغلب طیف وسیعی از علائم جسمانی را تجربه می‌کنند که ریشه در اختلالات زمینه‌ای مانند اضطراب و استرس دارد. این علائم متنوع بوده و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

اختلالات حسی

اختلالات حسی یکی از تظاهرات شایع در افراد مبتلا به هیستری است. این افراد ممکن است حساسیت بیش از حد به محرک‌های حسی را تجربه کنند، یا برعکس، بخش یا تمام حواس خود را از دست بدهند. به عنوان مثال، ممکن است فرد دچار کوری، کاهش شنوایی، از دست دادن حس چشایی یا بویایی شود. این اختلالات حسی اغلب به دنبال رویدادهای عاطفی شدید یا استرس‌زا بروز می‌کنند و به نظر می‌رسد که بیشتر از یک واکنش روانشناختی به مشکلات جسمانی باشند.

اختلالات حرکتی

اختلالات حرکتی یکی دیگر از تظاهرات شایع در افراد مبتلا به هیستری است. این افراد ممکن است علائمی مانند فلج کامل یا جزئی اندام‌ها، تشنج‌های غیر اپی لپتیک یا لرزش‌های غیرقابل کنترل را تجربه کنند. در برخی موارد، هیستری می‌تواند منجر به بروز رفتارهای حادتری مانند سکسه‌های شدید، استفراغ‌های مکرر، گریه‌های بی‌امان، خنده‌های هیستریک و حتی از دست دادن موقت توانایی صحبت کردن شود. نکته قابل توجه این است که علی‌رغم وجود این علائم، نتایج معاینات عصبی معمولاً طبیعی بوده و هیچ‌گونه آسیب عصبی مشخصی مشاهده نمی‌شود.

اختلالات روانی

علائم ذکر شده در واقع نوعی واکنش تجزیه‌ای هستند که به عنوان حمله هیستریک شناخته می‌شوند. در این حالت، فرد ممکن است دچار اختلالات روانی متنوعی شود. یکی از شایع‌ترین این اختلالات، فراموشی موقت است که فرد بخشی از خاطرات خود را به یاد نمی‌آورد. همچنین، برخی افراد در طول این حملات ممکن است در خواب راه رفته یا حتی به طور موقت دچار اختلال چند شخصیتی شوند. این تجربیات نشان می‌دهد که هیستری می‌تواند بر روی شناخت، حافظه و هویت فرد تأثیرگذار باشد.

ویژگی رفتار هیستریک جمعی

اختلال هیستری جمعی به شیوع ناگهانی و گسترده رفتارهای غیرعادی در میان گروه بزرگی از مردم گفته می‌شود که در یک منطقه یا جامعه خاص زندگی می‌کنند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که افراد بدون داشتن هیچ بیماری جسمی یا روانی مشخص، به طور همزمان علائم مشابهی را از خود نشان می‌دهند. این علائم اغلب به دنبال یک رویداد یا محرک خاص پدید آمده و به سرعت در بین افراد جامعه گسترش می‌یابد.

یکی از معروف‌ترین نمونه‌های این اختلال، پدیده رقص‌های همه‌گیر در اروپا در قرون وسطی است که در آن گروهی از مردم به طور ناگهانی شروع به رقصیدن بی‌وقفه می‌کردند تا جایی که از خستگی به زمین می‌افتادند. این نوع رفتارها را می‌توان نوعی سرایت اجتماعی دانست؛ یعنی افراد تحت تأثیر یکدیگر قرار گرفته و رفتارهای مشابهی را از خود بروز می‌دهند.

خنده هیستریک

خنده هیستریک یا عصبی، واکنشی غیرارادی و نامناسب به موقعیت‌های استرس‌زا، ترسناک یا پر هیجان است. در این حالت، فرد به صورت ناگهانی و بدون کنترل، شروع به خندیدن می‌کند، حتی اگر موقعیت چندان خنده‌دار نباشد. این نوع خنده ناشی از بار عاطفی شدید و عدم توانایی فرد در مدیریت احساساتش است. اغلب افراد در چنین شرایطی احساس شرمندگی و ناراحتی می‌کنند، زیرا خنده‌شان با موقعیت و احساسات درونی‌شان تناقض دارد.

در واقع، خنده هیستریک یک مکانیسم دفاعی روانی است که فرد برای مقابله با احساسات شدید و ناخوشایند از آن استفاده می‌کند. این نوع خنده می‌تواند در شرایط مختلفی از جمله موقعیت‌های خطرناک، مصیبت‌ها یا حتی در هنگام تجربه احساسات بسیار مثبت رخ دهد.

رفتار هیستریک به چه دلیلی بروز می‌کند؟

علت بروز رفتار هیستریک موضوعی است که در طول تاریخ مورد بررسی قرار گرفته است. در گذشته، تصور می‌شد که این اختلال به دلیل مشکلات جسمی، به ویژه در زنان، ایجاد می‌شود. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ریشه‌های هیستری اغلب در رویدادهای روانی و عاطفی نهفته است. تجربه رویدادهای آسیب‌زای دوران کودکی مانند سوءاستفاده جسمی، جنسی یا عاطفی، بی‌توجهی والدین یا سایر تروماهای روانی می‌تواند به بروز اختلالات تجزیه‌ای منجر شود که یکی از آن‌ها هیستری است. به عبارت دیگر، هیستری می‌تواند نوعی واکنش دفاعی روان باشد که فرد برای مقابله با دردهای روانی شدید از آن استفاده می‌کند.

حمله هیستریک

در روانشناسی، به وضعیتی که فرد ناگهان دچار احساس شدید اضطراب، نگرانی، ترس یا عصبانیت می‌شود، حمله وحشت گفته می‌شود. این حملات معمولاً با علائم جسمی شدیدی مانند تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، لرزش و عرق کردن همراه هستند و می‌توانند بسیار ترسناک و آزاردهنده باشند. نکته قابل توجه این است که شدت این علائم اغلب با شرایط محیطی همخوانی ندارد و فرد ممکن است حتی در شرایط آرام و ایمن نیز دچار حمله وحشت شود.

حملات هیستریک معمولاً با مجموعه ای از علائم ناخوشایند همراه هستند که به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص ظاهر می‌شوند. این علائم می‌توانند شامل سرگیجه، لرزش بدن، تپش قلب، تنگی نفس، تعریق شدید، حالت تهوع و استفراغ، درد قفسه سینه، احساس سردرگمی و تغییرات ناگهانی در دمای بدن باشند. برخی افراد نیز در هنگام حمله هیستریک احساس ترس شدید از مرگ یا فراموش شدن می‌کنند. همچنین، اختلالات خواب و اشتها نیز از علائم شایع این حملات به شمار می‌رود. مدت زمان این حملات معمولاً کوتاه است و چند دقیقه طول می‌کشد؛ اما در برخی موارد، احساس اضطراب و نگرانی ناشی از حمله هیستریک ممکن است تا چندین ساعت ادامه یابد.

 تشخیص اختلال هیستری

پیشنهاد می‌شود به پکیج آموزش خودهیپنوتیزم به صورت کاربردی مراجعه فرمایید. برای تشخیص اختلال هیستریک، فرد باید مجموعه‌ای از علائم مشخص را به مدت حداقل دو ماه تجربه کند. این علائم شامل اختلالات متنوعی مانند اختلال تبدیل، اختلال اضطراب بیماری، فراموشی تجزیه‌ای، اختلال ساختگی، فوگ تجزیه‌ای و اختلال هویت تجزیه‌ای می‌شود.

این اختلالات معمولاً با علائمی نظیر از دست دادن عملکرد حسی یا حرکتی بدون دلیل پزشکی، نگرانی شدید از بیماری، فراموشی وقایع مهم زندگی، ساختن دروغ در مورد بیماری، سفر به مکان‌های جدید و ایجاد هویت جدید، و وجود چندین شخصیت متفاوت در یک فرد همراه هستند.

تشخیص قطعی این اختلال توسط روانپزشک و بر اساس ارزیابی جامع علائم و تاریخچه پزشکی بیمار انجام می‌شود. با توجه به اینکه افراد مبتلا به اختلال هیستریک ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان دهند و برای خود یا اطرافیانشان خطرآفرین باشند، مراجعه به متخصص سلامت روان در صورت مشاهده چنین علائمی ضروری است.

درمان هیستریک

درمان اختلال هیستریک با هدف کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد انجام می‌شود. روش‌های درمانی مختلفی برای این اختلال وجود دارد که معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی و گاهی اوقات دارو درمانی است. روان‌درمانی‌هایی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT)، رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) و حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR) به فرد کمک می‌کنند تا افکار منفی، باورهای نادرست و الگوهای رفتاری ناسالم خود را شناسایی و تغییر دهد.

همچنین، درمان مبتنی بر ذهن آگاهی می‌تواند به فرد بیاموزد که در لحظه حال حضور داشته باشد و با احساسات خود به صورت موثرتر برخورد کند. در برخی موارد، ممکن است پزشک داروهایی مانند آمی‌تریپتیلین یا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) را برای کنترل علائم جسمی و بهبود خلق و خوی تجویز کند.

پیشگیری از رفتار هیستریک

برای پیشگیری و مدیریت رفتار هیستریک، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. تمرین ذهن‌آگاهی به فرد کمک می‌کند تا بر لحظه حال تمرکز کند و از غرق شدن در افکار منفی و نگرانی‌های آینده جلوگیری کند. تمرینات تنفسی نیز نقش مهمی در کنترل اضطراب و آرامش اعصاب دارند.

داشتن برنامه خواب منظم و کافی به بدن فرصت می‌دهد تا انرژی از دست رفته را بازیابی کند و با استرس‌ها بهتر مقابله کند. نوشتن احساسات و افکار منفی بر روی کاغذ و سپس پاره کردن آن، می‌تواند به تخلیه هیجانات منفی کمک کند. همچنین، انجام فعالیت‌های بدنی منظم مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری، علاوه بر بهبود سلامت جسمانی، به تقویت سلامت روان نیز کمک کرده و در کاهش علائم هیستری موثر است.

نتیجه رفتار هیستریک

رفتار هیستریک به واکنش‌های غیرمعمول و اغراق‌آمیز افراد در شرایط احساسی شدید مانند استرس، ترس یا عصبانیت اطلاق می‌شود. این رفتارها اغلب با واکنش‌های نامناسب و اغراق‌آمیز نسبت به موقعیت همراه هستند. یکی از تظاهرات شناخته‌شده رفتار هیستریک، حملات هیجانی و خنده‌های غیرقابل کنترل است که به طور سنتی بیشتر در زنان مشاهده شده است. این نوع واکنش‌ها می‌تواند روابط بین فردی را مختل کند و بر کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی بگذارد.

نتیجه‌گیری

رفتار هیستریک، با ریشه‌های عمیق در تجربه‌های تروما و سوء استفاده‌های گذشته، نمایانگر واکنش‌های پیچیده انسانی به فشارها و ضربه‌های روحی است. علائمی چون اضطراب، تنگی نفس و بی‌خوابی، تا رفتارهایی نظیر جیغ زدن و خنده‌های کنترل‌نشده، همگی نشان‌دهنده تلاش ذهن و بدن برای کنار آمدن با اضطراب‌های شدید هستند.

درک این رفتارها نه تنها به ما کمک می‌کند که با کسانی که از این مشکل رنج می‌برند، همدلانه‌تر و موثرتر برخورد کنیم، بلکه مسیر را برای بهبود و آرامش آن‌ها هموارتر می‌سازد. هرگاه با فردی مواجه می‌شویم که دچار رفتار هیستریک شده، به جای تندگویی یا سرزنش، با لحن آرام و رفتار ملایم می‌توانیم به او نشان دهیم که درک و حمایتمان را در اختیارش قرار می‌دهیم.

شناخت بهتر این رفتارها و عوامل زمینه‌ساز آن‌ها، ما را قادر می‌سازد که جامعه‌ای همدل‌تر و پشتیبان‌تر بسازیم؛ جامعه‌ای که هر فرد در آن، بدون ترس از قضاوت یا طرد شدن، می‌تواند برای مشکلات خود کمک بخواهد و بهبود یابد. هرچه بیشتر به این موضوع توجه کنیم و درکمان را از آن عمیق‌تر کنیم، به سوی آینده‌ای روشن‌تر و سالم‌تر گام خواهیم برداشت. پس بیایید با دیدی باز و دلی پر از همدلی، به سوی شناخت و حمایت از افرادی که با این چالش‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، قدم برداریم.

سوالات متداول

نوشته قبلی

بادی شیمینگ: مقابله با شرم از بدن

نوشته بعدی

۱۲ تکنیک نویسندگی شکسپیر