برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
اگر به دقت به مسئله ترس از تاریکی در کودکان نگاه کنیم، خواهیم دید که این ترس یکی از تجاربی است که بسیاری از ما در دوران کودکی خود تجربه کرده‌ایم. به عبارت دیگر، ترس از تاریکی از جمله ترس‌های رایج و شایع در دوران کودکی است و این ترس ممکن است از کودکی تا بزرگسالی با ما همراه باشد. در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا به صورت کامل موضوع ترس از تاریکی در کودکان را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم تا بدانیم که ریشه این نوع ترس چیست و چگونه می توانیم آن را درمان کنیم.
آشنایی با ترس از تاریکی در کودکان
ترس از تاریکی در کودکان اغلب ناشی از عوامل مختلفی می‌باشد، از جمله ترس از عدم اطمینان به محیط اطراف، ترس از نامعلوم بودن و افکار و تخیلات کودکانه است. در این دوره از زندگی، کودکان تمایل دارند که محیط اطراف خود را بشناسند و در مورد آن اطمینان حاصل کنند. وقتی تاریکی به عنوان یک مفهوم نامعلوم و ناشناخته در ذهن کودکان جلب توجه می‌کند، آنها ممکن است از آن ترسیده و نگران شوند.
پیشنهاد می شود به مقاله مضرات تماشای فیلم های ترسناک مراجعه فرمایید. به عنوان والدین و مراقبان، درک عمیق تری از این ترس می‌تواند به ما کمک کند تا با دقت به نیازها و احساسات کودکان پاسخ دهیم و آنها را در مواجهه با ترس از تاریکی هدایت کنیم. به عنوان مثال، فراهم کردن یک محیط آرام و دلپذیر در زمان خواب برای کاهش ترس از تاریکی می‌تواند مفید باشد، همچنین تشویق کودک به بیان احساسات و تجربیات خود نیز می‌تواند به افزایش اطمینان او از محیط اطراف کمک کند.
به طور کلی، ترس از تاریکی در کودکان امری طبیعی است و از مهمترین وظایف ما به عنوان مراقبان، ایجاد محیطی حمایتی و اطمینان‌بخش برای کودکانمان است تا آنها بتوانند با این ترس به طور سالم مقابله کنند و رشد کنند.
در میان افرادی که به من برای مشاوره درباره ترس از تاریکی مراجعه می‌کنند، تقریباً همه از این باور برخوردارند که تاریکی به تنهایی ترسناک نیست. آنچه آنها را ترسانده و نگران کرده، وجود چیزهای ناشناخته و مخفی در تاریکی است که به مرور زمان به گونه‌ای ترسناک و مهیب می‌آیند.
این ترس نسبت به تاریکی نه فقط به دلیل خود تاریکی به وجود نمی‌آید، بلکه به دلیل عوامل ناشناخته و تخیلی که در ذهن انسان‌ها وجود دارد و در تاریکی قدرت به تجسم آنها داده می‌شود، پدیدار می‌شود. این عوامل ناشناخته می‌توانند از ترس، نگرانی‌ها و تصورات ترسناک تا بیشترین تخیلات ترسناک افراد را تحت تاثیر قرار دهند.
در واقعیت، این ترس از تاریکی نمایانگر این است که چقدر مخلوقات انسانی به خودآگاهی و شناخت عمیقی از محیط و تجربه‌هایشان نیاز دارند. آگاهی از اینکه بسیاری از ترس‌ها و اضطراب‌ها ممکن است از خود زندگی ذاتی انسان و خصوصیت‌های انسانی به وجود آیند و نه تنها وابسته به خود محیط.
دکتر ماری دوبینز، یک پزشک متخصص در زمینه روانشناسی کودکان و مشکلات خانوادگی، با تجربه‌ای گسترده در این زمینه تأکید دارد که برخی از والدین به اشتباه ممکن است فکر کنند که کودکانشان نباید به هیچ عنوان با هرگونه ترسی روبرو شوند و اینکه احساس ترس نسبت به هر چیزی نادرست و غیرعادی است. او ادامه می‌دهد و تاکید می‌کند که در حقیقت ترس، یکی از جوانب طبیعی و اساسی زندگی برای تمام انسان‌ها، بدون تفاوت سنی یا سطح رشد، می‌باشد.
دکتر دوبینز با این توضیح به والدین و مراقبان یادآوری می‌کند که احساس ترس یک تجربه روانی است که برای همه افراد طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. او تاکید می‌کند که این احساس تا حدی از ما برای حفظ امنیت و بقا طبیعی و ضروری است و به عنوان یک واکنش طبیعی به موقعیت‌هایی که ممکن است خطرناک باشند، عمل می‌کند. این توضیحات باعث می‌شود تا والدین بهتر بتوانند با ترس‌ها و نگرانی‌های کودکان خود برخورد کنند و آنها را در مواجهه با ترس‌هایشان هدایت و پشتیبانی کنند، به جای اینکه سعی کنند ترس را از زندگی کودکان حذف کنند.
در طول روز، تمامی ما با ترس‌های مختلف خود مواجه می‌شویم. احساس ترس در زندگی ما به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود. گاهی اوقات، ممکن است انسان از تاریکی بیم‌کند و در مقابل آن ترس نشان دهد. همچنین ممکن است احساس ترس کنیم که در زمینه کاری خود ریسکی بپذیریم یا به تصمیم‌هایی تغییر دهیم که تاکنون انجام نداده‌ایم.
ترس یکی از احساسات طبیعی و اساسی انسانی است که در برابر موقعیت‌ها و وقایع مختلف ظاهر می‌شود. این احساس، نقش مهمی در حفظ امنیت و بقا انسان دارد. هرچند ترس ممکن است مانعی برای انجام برخی اقدامات شود، اما در مواجهه با آن و درک آن، می‌توانیم به شکل‌های مختلفی از آن یاد بگیریم و با آن کار کنیم.
بنابراین، ترس به عنوان یک قسمت طبیعی و اجتناب‌ناپذیر از زندگی انسان‌ها باید تا حد ممکن با احترام مورد پذیرفته شود و به جای ترس از آن، توانایی مدیریت و کنترل آن را بیاموزیم.
بطور کلی، می‌توان این امر را مورد توجه قرار داد که هنگامی که قصد داریم چیزهای جدیدی را تجربه کنیم، اغلب با ترس و نگرانی مواجه می‌شویم. این ترس از ناشناخته بودن نسبت به موضوع در دست ورودی می‌گیرد و ناشی از عدم آشنایی ما با آن چیز و تجربه‌های پیشین نداشتن آن است.
به عبارت دیگر، وقتی ما با چیزهای جدید و ناآشنا روبرو می‌شویم، ممکن است احساس ترس کنیم چرا که از قبل اطلاعات و تجربه‌ای در مورد آن نداریم. این ترس معمولاً از طریق شک و نگرانی ناشی از عدم اطمینان در موقعیت‌های جدید به وجود می‌آید. این مفهوم مهم است که بتوانیم با آن آشنا شویم و یاد بگیریم چگونه با ترس از ناشناخته روبرو شویم و این تجربیات را به یادگیری و رشد شخصی تبدیل کنیم.
ترس از تاریکی در کودکان به چه معناست؟
ترس از تاریکی در کودکان، به علمی “نیکتوفوبیا” نیز شناخته می‌شود و از میان ترس‌های رایج در دوران کودکی به شمار می‌آید. در این حالت، کودکان تجربه می‌کنند که در فضاها و محیط‌های تاریک، به ویژه در زمان خواب شب، ترس و نگرانی احساس می‌کنند. این ترس ممکن است در کودکان به صورت موقتی و یا در مواردی به صورت پایدار در طول رشد آنها شکل بگیرد. اگرچه ترس از تاریکی در همه دوران کودکی وجود داشته باشد، اما بیشترین شیوع خود را در دوره سنین 3 تا 7 سالگی دارد.
این ترس معمولاً به دلیل عواملی همچون تخیلات کودکی، نادیده گرفتن جزئیات محیط تاریک، و ترس از ناشناخته بودن در تاریکی پیش می‌آید. در این مرحله از رشد، کودکان تازه‌تازه دارند زمینه و اطلاعات خود را در مورد دنیای اطرافشان بسازند و ترس از تاریکی نمایانگر این عملیات تکاملی است.
به عنوان والدین و مراقبان، توجه و حمایت از کودکان در مواجهه با این ترس و ارائه محیط‌هایی امن و دلپذیر می‌تواند کمک کند تا کودکان به طور سالم با این تجربه مرور کنند و به تدریج از ترس از تاریکی خود آزاد شوند.
در صورتی که ترس از تاریکی در کودک به گونه‌ای شدید باشد که منجر به ظهور علائمی همچون اضطراب شدید، محدودیت‌های اجتماعی و مشکلات در خواب او گردد، لازم است که والدین به مشاوره از یک روانشناس کودک مراجعه کنند و اقدامات درمانی مناسب را به عمل آورند.
در این موارد، ترس از تاریکی به گونه‌ای پیچیده‌تر و مزمن شده و تأثیرات منفی بر زندگی کودک دارد. این مشکل ممکن است از اجتماعی شدن و شرکت در فعالیت‌های روزمره، تا خواب درست کودک را تحت تأثیر قرار دهد. برای کمک به کودک در مواجهه با این مشکلات، مشاوره و تدابیر درمانی تخصصی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
مشاوره از یک روانشناس کودک می‌تواند به والدین کمک کند تا علت واقعی ترس کودک را درک کنند و برنامه‌های مشخصی را برای مدیریت و درمان این ترس ارائه دهند. همچنین اقدامات درمانی مناسب، مثل تکنیک‌های آرام‌سازی و ترکیبی از روش‌های رفتاری و روان‌درمانی، می‌توانند کودک را در غلبه بر این ترس حمایت کنند و به او کمک کنند تا با اطمینان به زندگی خود ادامه دهد.
ترس از تاریکی در کودکان چه دلایلی دارد؟
ترس کودک از تاریکی به طور طبیعی به عنوان یک پاسخ به مراحل مختلف رشدی و تغییرات در زندگی او پیش می‌آید. عواملی مانند سن کودک و تجربه او از رویدادها و احساسات جدید نقش مهمی در ایجاد این ترس دارند. به عنوان مثال، وقتی کودکی که تا چهار سالگی تجربه خوابیدن در اتاق خود واحد یا با والدین خود را داشته است، به نحوی که تجربه انفرادی کردن خواب را نداشته باشد، وارد مرحله‌ای از تغییرات می‌شود.
زمانی که ما کودک را در اتاق جداگانه از والدینش می‌گذاریم، او با یک تجربه جدید و مستقل روبرو می‌شود. این اقدام ممکن است در آغوش ترس و نگرانی برای کودک نتیجه شود. با این حال، این اقدام مهمی است چرا که به کودک یادآوری می‌کند که تنهایی و تجربه‌کردن جزء مهارت‌های اساسی و ضروری در زندگی انسانی است که تا پایان عمر با انجام آن مواجه خواهد شد.
به طور خلاصه، ترس کودک از تاریکی یک تجربه طبیعی است که با توجه به مراحل رشدی و تغییرات زندگی او، به وجود می‌آید. مراعات از نیازها و احساسات کودک در این مواقع می‌تواند به او کمک کند که این تجربه را به طور سالم تر جلوه دهد و به تدریج مهارت‌های مهمی را برای زندگی بیاموزد.
بنابراین، ترس و می‌هراساندن کودکان از تاریکی، یا حتی از وجود موجودات ناشناخته در تاریکی، امری بسیار طبیعی و شایع در بین همه انسان‌هایی است که در کره زمین زندگی می‌کنند.
ترس از تاریکی از چه سنی آغاز می شود؟
کودکان اغلب از سن سه سالگی به تدریج تجربه‌ی خواب تنها را دارند، و می‌توان گفت که به طور معمول ترس از تاریکی در کودکان از این سن شروع می‌شود. اما اتمام ترس از تاریکی در کودکان به عوامل متعددی بستگی دارد.
گاهی اوقات، این ترس تا سن 5 یا 6 سالگی کودک ادامه دارد و گاهی نیز ممکن است تا سن بزرگی با کودک همراه باشد و در مواجهه با تاریکی وجود داشته باشد. تمام این مسائل به تجربه و شخصیت هر کودک بستگی دارد و نهایتاً زمان اتمام این ترس می‌تواند متغیر باشد.
ترس کودکان از تاریکی چه زمانی نگران کننده است؟
مطالبی را توضیح دادیم که نشان می‌دهد ترس از تاریکی به طور گسترده در کودکان وجود دارد، اما این ترس در کودکان با شدت‌های مختلف ظاهر می‌شود. گاهی این ترس به اندازه‌ای جدی نیست که نیاز به مشاوره حرفه‌ای داشته باشد. به کمک صحبت کردن با کودک در مورد احساسات او و شرح و توضیح واقعیت‌های زندگی می‌توان این ترس را در او کاهش داد.
اما در بعضی موارد، وقتی ترس از تاریکی در کودک با شدت بیشتری پدید می‌آید، می‌تواند تأثیرات گسترده‌تری را بر خانواده اعمال کند.
زمانی که ترس از تاریکی به یک کودک غلبه کند، ممکن است باعث شود که توانایی‌ها و قابلیت‌های او برای بازی کردن و یادگیری به شکل قابل توجهی کاهش یابد. حتی در طول روز، کودک ممکن است با این ترس مبارزه کند و نتواند راه‌حلی برای آن پیدا کند.
در این موارد، نیاز به مشاوره و روانشناسی کودکی احساس می‌شود و والدین باید به جدیت و با توجه به اهمیت بیشتری به این مسئله نگریسته و اقدامات لازم را انجام دهند.
ترس از تاریکی و دیگر اختلالات روانی
اگر والدین در زمان مناسب تدابیر لازم برای کمک به کودک خود در مقابل ترس از تاریکی نگیرند، این ترس ممکن است عمیق‌تر و پایدارتر شود، که در نتیجه درمان آن نیز پیچیده‌تر و دشوارتر خواهد بود. همچنین، در میان کودکانی که با ترس از تاریکی مواجه هستند، ممکن است اختلالات رفتاری و روانی دیگری نیز مشاهده شود.
این اختلالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
1. شب ادراری: ترس از تاریکی می‌تواند باعث شب ادراری در کودکان شود.
2. استرس: تجربه مکرر ترس از تاریکی می‌تواند باعث استرس در کودک شود.
3. مشکلات گفتاری و لکنت زبان: برخی کودکان ترس از تاریکی باعث مشکلات در گفتار و لکنت زبانی شده و آنها را در بیان احساساتشان محدود می‌کند.
4. افسردگی: ترس مداوم از تاریکی ممکن است به افسردگی منجر شود.
5. احساس گناه کودک: کودکان ممکن است به دلیل ناتوانی در مقابل ترس از تاریکی، احساس گناه کنند.
6. اختلال یادگیری در کودکان: ترس از تاریکی ممکن است تأثیر منفی بر روی عملکرد تحصیلی کودکان داشته باشد.
این اختلالات می‌توانند نشان دهنده وجود مشکلات روانی جدی در کودک باشند، و این ممکن است برای والدین تلنگری باشد که نسبت به مسائل روانی کودکان خود باید توجه بیشتری داشته باشند و از اینکه چه تغییراتی در زندگی کودکان اتفاق می‌افتد، آگاهی پیدا کنند.
ترس از تاریکی در کودکان چگونه درمان می شود؟
با توجه به شدت و حداقل شدن ترس از تاریکی در کودکان، روش‌های درمانی متفاوتی قابل تداوم هستند. یکی از این روش‌ها مشاوره و روانشناسی کودک است. درمان دیگر نیز برای مواردی با شدت کمتر ترس از تاریکی قابل استفاده است، که والدین می‌بایست زمینه‌های مناسبی را برای کمک به کودک در درمان این ترس فراهم کنند و به او یاد دهند که چگونه با مشکلات و ترس‌های خود مقابله کند.
در هر دو روش درمانی، مهمترین نکته این است که نیاز به توجه به نیازها و تجربه‌های خاص کودک داریم. برای مواردی که ترس از تاریکی در آنها به شدت بروز کرده است، مشاوره تخصصی از جمله راه‌حل‌های مفید است. از طرف دیگر، در موارد کمتر شدت ترس، والدین می‌توانند نقش مهمی در کمک به کودک برای مقابله با این ترس ایفا کنند و به او بیاموزند که چگونه با مشکلات و ترس‌های خود مواجهه کند.
به طور خلاصه، روش‌های درمانی برای ترس از تاریکی در کودکان بستگی به شدت این ترس دارند و نیاز به تعیین نیازها و وضعیت خاص کودک دارند. اهمیت توجه به نیازهای او و ارتباط مؤثر والدین با کودکانشان در این فرآیند بسیار مهم است.
آموزش شجاعت به کودک
تحقیقات نشان می‌دهند که زمانی که شما در کودکی حس شجاعت و قدرت مقابله را در فردی ایجاد می‌کنید، او را به این دست از مهارت‌های رشدی تجهیز می‌کنید که به او در مقابله با ترس‌ها و نگرانی‌هایش کمک می‌کند. برای کودکانی که جز والدینشان کسی ندارند که به آنها این حس مقابله با ترس‌ها را بیاموزد، والدین می‌بایست به او آموزش دهند که چگونه با شجاعت به این چالش‌ها پاسخ دهد. ایجاد این اعتماد به نفس و توانایی مقابله در کودکان از طریق انگیزه‌دهی و تشویق والدین ممکن است بسیار مؤثر باشد.
تعامل و بررسی با کودک
بعضی مواقع، برای دستیابی به تغییر در نگرش و حذف ترس‌های کودکانه، نیاز است تا حس همدیگری و اشتراک فکری را در آنها تقویت کنیم.
به عنوان مثال، اگر کودک از تاریکی داخل کمد می‌ترسد، به او بگویید: “بیا، فرض کن که با هم هستیم تا بررسی کنیم که چه چیزی در اونجاست.”
وقتی با کودک به این بررسی مشترک می‌پردازید، او به شما متوجه می‌شود که ترس از تاریکی در شما هم وجود دارد، اما در واقعیت چیزی وجود ندارد که ترساندنی باشد. این تعامل به عنوان یکی از اقدامات کلیدی در راستای درمان ترس از تاریکی در کودکان مطرح می‌شود.
اجازه صحبت کردن به کودک
گاهی والدین ترس‌ها و احساسات کودکان خود را توهین‌آمیز و نادرست می‌پندارند و حتی اجازه بیان این ترس‌ها را از کودکان خود می‌گیرند. واقعیت این است که حداقل حقی که باید به یک کودک تعلق گیرد، این است که به او اجازه دهیم تا احساسات خود را بیان کند.
درمان ترس از تاریکی در کودکان نیازمند درک بهتری از دنیای ذهنی کودکان است. اگر والدین قادر به این درک نباشند، مشورت با یک متخصص مانند مشاور یا روانشناس کودک لازم است. این مشورت هر چه زودتر و با یک فرد با تجربه تر انجام شود، می‌تواند به کودک در کنترل بهتر ترس کمک کند و به ارائه راه‌حل‌های بهتر و دقیق‌تری برای او کمک نماید.
