برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
در هر جامعه ای مجموعه ای از بایدها و نبایدهای فرهنگی وجود دارد که به عنوان تابو شناخته می شود. به عنوان مثال شاید شما نیز چنین مواردی را شنیده باشید که ”چنین کاری را باید انجام بدهید، زیرا هرگز در خانواده ما کسی این کار را انجام نداده است” و یا ممکن است آنها بگویند که ”انجام این کار در دین ما ممنوع است” و یا گفتن این جمله که ”این کار گناه است و تو باید تنبیه شوی”.
تمامی این جملات که در بسیاری از مواقع آنها را شنیده ایم تحت عنوان تابو شناخته می شود و به دنبال آن کارهایی که ممنوع می باشد را انجام ندهیم. لازم به ذکر است که ممنوعیت ها همان قوانینی هستند که همواره وجود داشته و اگر کسی بخواهد آنها را بشکند قطعا برای خانواده یا جامعه ای که در آن زندگی می کند نوعی مسئله و دغدغه را ایجاد کرده است.
با این که تابو ممکن است واژه ساده ای به نظر برسد اما از درون دارای پیچیدگی های فراوانی است. به همین دلیل در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا به صورت کامل شما را با مفهوم تابو آشنا کنیم. زیرا اگر ما با ریشه ممنوعیت ها آشنا شویم و بدانیم که شکستن آنها چه پیامدهایی دارد می توانیم به نگرش تازه و بهتری دست پیدا کنیم.
تابو چیست؟
به صورت کلی تابو ممنوعیت چیزی است که معمولا در برابر یک گفته یا رفتار مبتنی بر حساسیت فرهنگی که آن را بیش از حد نفرت انگیز، مقدس یا صرفا توسط افراد خاصی مجاز است. در تمام جوامع و فرهنگ ها تابو و ممنوعیت های خاصی وجود دارد که افراد آن جامعه ملزم هستند به آنها احترام بگذارند. پیشنهاد می شود به کارگاه آموزش روانکاوی مراجعه فرمایید.
به یاد داشته باشید که تابوها به صراحت توسط عرف و یا مذهب ممنوع بود و اغلب به منظور محافظت و مراقبت از افراد تعریف می شود. اما باید اشاره کنیم که در خصوص رشد و توسعه تابو دلایل بسیاری وجود دارد که متناسب با هر جامعه آن ها متفاوت می باشند. به عنوان مثال گاهی اوقات پیشینه زیست محیطی و طبیعی یا پزشکی اثبات نشده در بسیاری از آنها وجود دارد. گاهی مواقع نیز تابوها دارای ریشه و دلیل مذهبی یا معنوی هستند. شایان ذکر است که تابوها می توانند باعث شوند تا از یک منبع بهتر و کارآمدتر استفاده کنیم.
اما گاهی اوقات تابو فقط برای یک بخش فرعی از جامعه اعمال می شود (به عنوان مثال تابوی بکارت) می توانند برای سرکوب همان بخش فرعی جامعه مفید باشند. برخی از تابوها هم وجود دارد که مختص یک گروه یا قبیله خاص هستند و انجام آنها به انسجام گروه کمک می کند. یعنی انجام آن تابو به آن گروه کمک می کند تا بتوانند در مقابل دیگران متمایز به نظر برسند و هویت خودشان را به خوبی حفظ نمایند.
یعنی به گونه ای احساس تعلق در آنها به وجود می آید. در علوم اجتماعی مفهوم تابو مربوط به ممنوعیت های شدید مرتبط با هر حوزه ای از فعالیت یا عرف انسانی است که بر اساس قضاوت اخلاقی، اعتقادات مذهبی یا هنجارهای فرهنگی مقدس یا ممنوع است. در واقع هنگامی که تابو از سمت برخی از افراد شکسته می شود به معنای نوعی اعتراض در نظر گرفته می شود که در مقابل تمام فرهنگ قرار می گیرد و معنای عمیقی دارد.
زیگموند فروید در این خصوص معتقد است که این مسائل ممنوعه از قدیمی ترین و کهن ترین مجموعه قوانین بشری است. در واقع تابوها قوانین و موضوعات ممنوعی هستند که تقریبا تمام انسان ها علاقه دارند تا آنها را پنهان کنند و از آن پرهیز کنند. شایان ذکر است که در فرهنگ های مذهبی، تابو هر چیز یا هر کسی است که دست زدن و نزدیک شدن به آن حرام است و با واژه ای مثل نجس و ناپاک از آنها یاد می شود. به یاد داشته باشید که تابو دو معنای مخالف به هم را شامل می شود. از یک سمت مفهوم مقدس که اجازه ندارید به آن دست ببرید و دیگری مفهوم اضطراب انگیز، پلید، نجس و خطرناک است.
ریشه تابو از کجا آمده است؟
لازم به ذکر است که تابو واژه ای است که از زبان پولینزی و به معنای ممنوعه و حرام به کار می رود. در این زبان، متضاد کلمه تابو، نوآ است. در واقع نوآ مربوط به مسائل عادی و روزمره می شود که در دسترس تمام افراد قرار دارد. زیگموند فروید پدر علم روانکاوی در کتاب توتم و تابو نیز همین تعریف را برای تابو آورده است. در واقع او تابو را چیزی فراتر از ممنوعیت های اخلاقی یا مذهبی می داند و بر این باور است که تابوها به خودی خود قانونی جامع و مستقل هستند.
آیا باید تابوها را جدی بگیریم؟
هر فردی در زندگی خود باورها و عقایدی دارد که بر اساس آنها فکر می کند که نباید خیلی از کارها را انجام دهد. در این خصوص باید اشاره شود که والدین، مدرسه و جامعه در ایجاد چنین فکر و باوری بسیار موثر هستند. گاهی اوقات نیز به دلیل فرایند زندگی ممکن است افراد خودشان به چنین باورهایی دست پیدا کرده باشند. این افکار تمام ذهن شما را به خود مشغول می کند اما خودتان به شدت چنین فکرهایی را زننده می دانید. به عنوان رابطه جنسی با محارم و یا خیانت به همسر و شکنجه انسان ها که به صورت کارهای غیر انسانی و ضد اخلاقی شناخته می شوند. همچنین پیشنهاد می شود به کارگاه آموزش علوم اجتماعی مراجعه فرمایید.
انسان ها به صورت خودکار تابوها را انجام نمی دهند، زیرا در ابتدا لازم دارند تا وجدان راحتی داشته باشند و از سمت جامعه مجازات و تنبیه نشوند. به طور کلی باید بیان کنیم که اساس ممنوعیت ها به این خاطر است که برای دریافت مقبولیت نزد افراد و جامعه و جلوگیری از محرومیت ها، تابوها گفته نمی شوند و یا افراد آنها را پنهان می کنند. اما ممکن است گاهی اوقات افراد به سمت انجام تابوها گرایش خاصی داشته باشند و به صورت دائم به آنها فکر کنند. در این نقطه انسان دچار تعارضات درونی می شود و به نوعی بین گناه و لذت ذهن روح شان به شدت آزار می بیند.
تعارض میان مقاومت و هوس
نکته بسیار جالبی که در خصوص تابوها وجود دارد این است که انسان ها اغلب به صورت قراردادی تابوها را وضع می کنند اما خودشان باز هم تمایل دارند که قوانین وضع شده را زیر پا بگذارند و تابوهایی که قبول کرده اند را انجام دهند. بسیاری از قوانین از باورهای درونی، به خصوص از انسان ها نخستین ناشی می شود. قوانین وضع می شود تا بقا را تامین کنند و شکستن این قوانین گناه محسوب می شود اما همواره افراد زیادی وجود داشته اند که به دلیل شکستن تابوها مجازات شده اند.
چه موضوعاتی تابو است؟
همانطور که اشاره شود تابوها همان قوانینی است که ممنوع بوده و افراد نباید آنها را انجام دهند. در طول تاریخ و به دلایل متفاوتی تابوهای مختلفی ایجاد شده است. از قدرت گرفتن کلیسا تا جلوگیری از گسترش جهل و توحش، ارتباط جنسی با اعضای خانواده، روابط جنسی فردی، مسائل مربوط به مردگان یا تولید مثل، خوراکی و … موضوعات متنوع تابوها هستند.
شایان ذکر است که همواره تابو با احساس گناه در رابطه است و هر چیزی که موجب احساس گناه شود می تواند به نوعی تابو باشد. به هر حال تابو بسیار گسترده و وسیع است اما اگر بخواهیم مختصر بگوییم، چند دسته کلی دارد که در ادامه آن ها را خدمت شما بیان می کنیم.
تابوهای اخلاقی
این نوع تابو شامل بایدها و نبایدهای اخلاقی مانند خیانت، صداقت، انصاف، عدالت، شفت، انصاف و هر عملی است که در ذهن خیلی از انسان ها به خودی خود به عنوان عمل اشتباه شناخته می شود. ممکن است از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت باشد اما این مفاهیم معمولا جهان شمول هستند. همچنین پیشنهاد می شود به کارگاه آموزش روان درمانی وجودی مراجعه فرمایید.
تابوهای اجتماعی
این نوع تابوها به هنجارهای فرهنگی جامعه مربوط می شود. این محیط می تواند یک خانواده، کشور، قومیت و یا یک نژاد باشد. به عنوان مثال ممکن است در یک خانواده بعد از ۹ شب به خانه آمدن به عنوان یک تابو شناخته شود. یا مثلا در یک فرهنگ مثل فرهنگ اعراب، ازدواج با پسر عمو و دختر عمو واجب است. در جایی مصرف الکل در خیابان و در جایی پوشش زنان به عنوان تابو شناخته می شود. رابطه با محارم در دوره ای از مصر باستان جز آداب دربار به حساب می آمد اما اکنون به تابو تبدیل شده است. انجام تابوهای اجتماعی، معمولا باعث می شود تا فرد تنبیه شود و از سمت اعضای جامعه طرد می شود.
تابوهای مذهبی
این نوع از تابو همانطور که از نام آن مشخص است شامل قوانین و مقرراتی است که در هر دین و آیینی وجود دارد و مردم خود را به انجام ندادن آن توصیه می کنند. به عنوان مثال همجنس گرایی در دین مسیحیت و اسلام ممنوع است. همچنین مصرف خوراکی های ممنوعه، محدودیت ها و قوانین ازدواج، عدم ارتباط با نامحرم در اسلام، عدم ازدواج با نزدیکان در مسیحیت و … برخی از تابوهایی است که در ادیان مختلف وجود دارد.
تابوهای قانونی
تابوهای قانونی نیز شامل قوانین و مقرراتی است که در هر جامعه وضع می شود و اگر افراد آن ها سرپیچی کنند با برخوردهای قضایی مواجه می شوند. به عنوان مثال دزدی، درگیری و آسیب رساندن به دیگران، کلاهبرداری و … از جمله ممنوعیت ها و تابوهای قانونی به حساب می آیند.
تابو و تابو شکنی در دنیای امروز
با توجه به رشد جوامع و تغییراتی که در دنیا حاصل شده است تعریف های مربوط به تابو نیز امروزه نسبت به گذشته فرق کرده است. زیرا در گذشته بیشتر تابوها مربوط به باورهای مذهبی و اعتقادی بوده است. اما امروزه تابوها اغلب برای مواردی به کار می رود که از نظر اجتماعی مورد قبول نباشد و در اصطلاح انسان ها آن را نپذیرند. لازم به ذکر است که برخی از تابوها همواره ثابت هستند و کسی نمی تواند آنها را تغییر دهد.
این تغییرات به عنوان تابو شکنی و هنجار شکنی شناخته می شود که گاهی درست و گاهی اشتباه است. مثلا در جامعه امروزی صحبت کردن راجع به مسائل جنسی بدون توجه به نکات بهداشتی و آموزشی به عنوان تابو شناخته می شود. همچنین مصرف مواد مخدر و یا ارتباط با جنس مخالف و نوع پوشش نیز برخی از مسائلی است که هم در گذشته و هم امروزه به عنوان تابو شناخته می شوند.
نتیجه گیری
زیگموند فروید در تحقیقاتی که انجام داده است به این نتیجه رسیده که بین آداب و رسوم و تابوها و وسواس فکری رابطه وجود دارد. یعنی اگر فردی به صورت دائمی به تابوها و انجام ندادن آنها فکر کند گرفتار اختلالات روانی مانند وسواس می شود. همچنین همانطور که گفته شد تابوها شامل قوانینی است که انسان ها به نوعی گرایش دارند تا گاهی اوقات به سمت آنها گرایش پیدا کنند. از این رو نوعی مقاومت در وجود انسان احساس می شود و اگر این موارد در بلند مدت ادامه یابد می تواند به سلامت روان انسان آسیب وارد کند. پس اگر شما هم در خصوص این موضوعات دچار مشکل هستید پیشنهاد می شود تا به یک روانشناس مراجعه کنید و مشکل تان را با متخصص سلامت روان در میان بگذارید.
