برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
در این قسمت از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا در رابطه با یکی از موضوعات مهم و ویژه روانشناسی با عنوان معرفی اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین علائم و درمان به صورت کامل با شما علاقه مندان به مطالب روانشناسی و درمان اختلالات شخصیت گفتگو کنیم.
معرفی اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین علائم و درمان به صورت کامل
در مقاله معرفی اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین علائم و درمان به صورت کامل اختلال شخصیت اجتنابی مورد بررسی قرار گرفته و سپس به راهکارهای درمانی خواهیم پرداخت،پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین
اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری‌گزین (Avoidant Personality Disorder) یکی از اختلالات شخصیت گروه C است. فرار همیشگی از جمع، احساس حقارت، نداشتن اعتماد به نفس و حساسیت بیش از اندازه نسبت به دیدگاه و انتقادات دیگران، ویژگی اصلی کسانی است که دچار اختلال شخصیت اجتنابی هستند. این ویژگی‌ها بیش‌تر در پایان کودکی و آغاز نوجوانی در فرد دیده میشوند. کسانی که دچار این اختلال روان‌شناختی هستند از انتقاد، تأیید نشدن از سوی دیگران، پذیرفته نشدن و واکنش‌های گفتاری-رفتاری دیگران می‌ترسند. آنها احساس می‌کنند که دیگران میخواهند از آنها ایراد بگیرند. به دلیل همین ترس‌هایی که فرد به آنها دچار است، از قرار گرفتن در جمع و دیدار با دیگران خودداری می‌کنند.
کسانی که دچار این اختلال شخصیتی هستند دوستان انگشت‌شماری دارند و با آنان هم چندان صمیمی نیستند. این افراد معمولاً شغل‌هایی را انتخاب می‌کنند که انفرادی باشد تا امکان دوری کردن از دیگران را داشته باشند. برای نمونه رانندگی در جاده یا نگهبانی کارهایی است که برخی از شخصیت‌های اجتنابی بر عهده می‌گیرند. اما به این معنی نیست که هر کسی چنین کاری را انجام می‌دهد دچار شخصیت اجتنابی است.
ویژگی های شخصیتی افراد دوری گزین
– شخصیت دوری گزین با ویژگی هایی مانند فرار همیشگی از جمع، احساس حقارت و حساسیت بیش ازحد به نظرات منفی و انتقادات دیگران شناخته می شود.
– فقدان اعتماد به نفس، عدم اطمینان و دست کم گرفتن خود و نداشتن عزت نفس از ویژگی ها این افراد است.
– ترس از جمله ویژگی هایی است که در این بیماران بسیار مشخص است. افراد دوری گزین خجالتی بوده و از ترس مسخره شدن یا خجالت کشیدن درباره خود هیچ حرفی نمی زنند. چنین شخصی در اجتماع ممکن است از صحبت کردن در جمع به خاطر تپق زدن، خجالت، لکنت زبان یا دست پاچه شدن بترسد.
این افراد از انتقاد و عدم پذیرش می ترسند و همیشه فکر می کنند که دیگران میخواهند از آن ها ایراد بگیرند و تحقیرشان کنند. این افراد همواره نگران این هستند که از جانب دیگران طرد شوند و همین ترس باعث کناره گیری آن ها از جمع و جامعه می شود.
– اطلاعات و نظریه های مبهم را به شیوه منفی تفسیر می کنند.
– اهل ریسک پذیری نیستند، می‌ترسند و سعی می‌کنند که از هر موضوع مشکوکی فاصله بگیرند. بنابراین از هر موقعیت جدیدی در زندگی دوری می کنند زیرا در غیر این صورت بسیار آشفته میشوند
پیشنهاد ویژه : کارگاه درمان اختلالات شخصیت
نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال شخصیت اجتنابی
در کتاب DSM 5 نشانه‌های شناسایی و تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی یاد شده است. به یاد بسپارید تنها با دانستن نشانه‌ها می‌توانید اختلال روان‌شناختی را شناسایی کنید. زیرا برخی از اختلالات روان‌شناختی نشانه‌های همانند یا نزدیک به هم دارند و ممکن است در شناسایی اختلال دچار اشتباه شوید. برای نمونه ممکن است این اختلال را با اختلال شخصیت اسکیزوئید یا اضطراب اجتماعی اشتباه بگیرید. به همین خاطر است که فرآیند شناسایی و درمان اختلالات روانی از سوی روان‌شناس انجام می‌شود. نشانه‌های DSM 5 برای اختلال شخصیت اجتنابی چنین است:
فرد همیشه و در همه زمینه‌های زندگی در حضور دیگران احساس ناراحتی و رنج می‌کند. احساس می‌کند ناتوان و بی‌کفایت است. نسبت به واکنش و ارزیابی منفی دیگران نسبت به خودش به شدت حساس است. این وضعیت از پایان نوجوانی و آغاز بزرگسالی پدید آمده و در شرایط گوناگون دیده می‌شود. این حالت را حداقل با ۴ مورد از موارد زیر نشان می‌دهند:
۱- از کار و شغل‌هایی که در آنها نیاز به تماس اجتماعی، روابط میان‌فردی و تعامل اجتماعی زیاد است پرهیز می‌کند. چون از انتقاد، ایرادگیری یا مورد پذیرش نبودن می‌ترسد.
۲- دوست ندارد با دیگران روابط میان‌فردی و دوستانه نزدیک داشته باشد مگر این‌که مطمئن باشد که آنها وی را دوست دارند.
۳- حتی هنگامی که با کسی روابط میان‌فردی و دوستانه دارد با احتیاط گفت‌و‌گو می‌کند و احساساتش را به آسانی بروز نمی‌دهد. تودار است و نگران این است که شرمنده یا مسخره شود.
۴- در موقعیت‌های اجتماعی و در تعامل با دیگران همیشه به این فکر می‌کند که ممکن است از او ایراد بگیرند یا باورهایش را نپذیرند.
۵- در روابط میان‌فردی تازه و در تعامل با افراد جدید عصبی می‌شود چون احساس ناتوانی و بی‌کفایتی می‌کند.
۶- احساس می‌کند که جذابیت شخصی ندارد، مهارت‌های اجتماعی ندارد یا خود را پایین‌تر از دیگران احساس می‌پندارد.
۷- معمولاً ریسک‌پذیر نیست. دوست ندارد در فعالیت‌های تازه شرکت کند چون ممکن است به دیگران ثابت شود که او ناتوان است و این باعث شرمندگی او شود.
ریشه های شکل گیری اختلال شخصیت اجتنابی در این افراد
داشتن والدین سخت گیر با استانداردهای بالا که باعث می شود به فرزندان خود فشار زیادی وارد نمایند.
داشتن والدین ناارزنده ساز، یعنی والدینی که مدام فرزندان خود را موردسرزنش قرارمی دهند و می گویند و برچسب های منفی به فرزند خود می زنند به طور مثال میگویند تو ضعیف هستی، تو هیچی نمی شوی و خنگی و…و همیشه تمرکز بر روی نقاط ضعف کودک خود دارند واصلا نقاط مثبت فرزند خود را در نظر نمی گیرند.
افراد دارای شخصیت اجتنبای مدام احساس عدم شایسنگی می نمایند بنابراین استرس و اضطرابشان در موقعیت هایی که قرار است شایستگی هایشان را ابراز کنند یا مورد چالش قرار بگیرند تحریک می شود و ترس از این دارند که مبادا شایستگی هایشان مورد چالش افراد قرار بگیرد.
شباهت بین اختلال شخصیت اجتنابی و اختلال شخصیت اسکیزوئید
بین اختلال شخصیت اسکیزوئید و اجتنابی همبستگی بالایی وجود دارد،فردی که اسکیزوئید است علاقه ای به حضور درجمع ندارد و اغلب درجمع ها حضور پیدا نمی کند که باعث می شود مهارت های بین فردی او رشد نکند و زمانی که بخواهد وارد جمع شود به دلیل ناتوانی در مهارت های میان فردی خود نمی تواند وارد جمع شود به همین دلی بین اختلال شخصیت اسکیزوئید و اجتنابی همبستگی بالا است.
در ظاهر می توان گفت افراد دارای اختلال افسردگی،اسکیزوئید، اجتنابی و گاهی اختلال پارانوئید از جمع گریزانند، اما انگیز های این گریز درهر کدام متفاوت می باشد، بنابراین براساس ظاهر نمی توان گفت که تامی این افراد یکی هستند، مثلا افسرده ها حوصله جمع ندارند، پارانوئید ها اعتماد نمی کنند وفردی که اختلال شخصیت اجتنابی دارد حضور در جمع باعث اضطراب در عملکرد آنها می شود.
از فیلم‌های مشهور با شخصیت اجتنابی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱. پدر خوانده (۱۹۷۲) نقش فردو کلرئونه
۲. زلیج (۱۹۸۳)
درمان
اختلال شخصیت اجتنابی نیازمند روان‌درمانی است. اما به منظور کاهش اضطراب می‌توانیم دارو درمانی را نیز برای فرد به کار بگیریم. داروها نقش کنترل کنندهٔ جانبی دارند و درمان اصلی با روان‌درمانی انجام می‌شود.
دارو درمانی اختلال شخصیت اجتنابی
همان‌گونه که گفته شده برای اختلال شخصیت اجتنابی دارو درمانی کاربرد اساسی ندارد. در حقیقت داروها زمانی تجویز میشوند که بخواهیم میزان اضطرابی که فرد به آن دچار است را کاهش دهیم. پس در برخی از شرایط داروهای ضد اضطرابی برای فرد تجویز میشوند. اما داروها نقش کنترل کننده دارند و فرآیند درمانی با روان‌درمانی انجام می‌شود.
روان‌درمانی اختلال شخصیت اجتنابی
برای درمان اختلال شخصیت روش‌های گوناگون مانند رفتاردرمانی شناختی، طرحواره درمانی و روانکاوی کاربرد دارند. در روان‌درمانی این اختلال شخصیت تلاش بر این است که مهارت‌های اجتماعی و روابط میان‌فردی به فرد آموزش داده شوند. هم‌چنین باورهای نادرستی که فرد نسبت به دیگران و تعامل با آنها دارد مورد بررسی قرار می‌گیرند تا باورهای درست جایگزین شوند. از آن‌جایی که اعتماد به نفس این افراد پایین است باید برای تغییر نگرش و خودپنداره‌های منفی فرد تلاش کرد. با افزایش اعتماد به نفس، روند اجتماعی شدن فرد شتاب پیدا می‌کند. یکی از چالش‌های مهم در فرآیند روان‌درمانی کسانی که دچار این اختلال شخصیت هستند جلب و حفظ اعتماد آنان است. اگر درمانجو نتواند به روان‌شناس اعتماد کند یا از فرآیند درمانی احساس ناامنی و ترس کند، روان‌درمانی اثرگذار نخواهد بود. روان‌شناس باید بتواند اعتماد درمانجو را جلب و حفظ کند.
معرفی یار مهربان
کتاب روانشناسی اختلالات شخصیت
نویسنده:احمد علامه فلسفی
تهیه و تنظیم: میترا نمازی
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
