طرحواره ایثار چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

اغلب افراد طرحواره ایثار را تحت عنوان نوع دوستی یا فداکاری می شناسند. یعنی افرادی که گرفتار طرحواره ایثار هستند همواره از نیازهای خود می گذرند و به صورت کامل خودشان را فدای دیگران می کنند. در واقع آنها به خواسته هایشان هیچ توجهی نمی کنند و فقط به تامین و رفع نیاز دیگران توجه می کنند.

شایان ذکر است که این افراد در شرایط سخت توقع دارند تا دیگران هم به آنها توجه داشته باشند و محبت هایشان را جبران کنند اما زمانی که در چنین شرایطی قرار می گیرند متوجه می شوند که کسی به فکر آنها نیست و در نتیجه دچار خشم و عصبانیت می شوند.

با توجه به اتفاقاتی که در زندگی افراد دارای طرحواره ایثار می افتد باید اشاره شود که معمولا روابط آنها دارای کیفیت لازم نیست. بنابراین اگر شما گرفتار طرحواره ایثار هستید و موجب شده تا نسبت به سایرین احساس بدی داشته باشید باید هر چه سریعتر برای درمان این طرحواره اقدامات لازم را انجام دهید.

ما در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا به صورت کامل تمامی ابعاد طرحواره ایثار را مورد بررسی قرار دهیم و روش های درمان آن را خدمت شما بیان نماییم. پس پیشنهاد می شود تا انتهای مقاله با گروه تخصصی برنا اندیشان همراه باشید.

طرحواره چیست؟

کودکان در دوران خردسالی شان تلاش می کنند تا بتوانند تفسیری از پدیده های پیرامون خود داشته باشند. از این رو با قوانین و چهارچوب هایی روبرو می شوند که میتواند ذهنیت آنها را تحت تاثیر قرار دهد. پیشنهاد می شود تا مقاله طرحواره درمانی را مطالعه نمایید.

به عنوان مثال اگر کودک کار خوبی انجام دهد که هیچ عیب و نقصی در آن وجود نداشته باشد از سمت دیگران مورد تشویق قرار می گیرد. به این ترتیب او یاد می گیرد که برای دریافت تشویق و تمجید دیگران باید در بهترین حالت خودش قرار داشته باشد.

به این شکل اتفاقات دیگری نیز در زندگی انسان می افتد و موجب می شود تا طرحواره های مختلفی در ذهن فرد شکل بگیرد. از این رو به تمامی باورها و افکاری که بر اساس زندگی اجتماعی در ذهن ما به وجود می آید طرحواره گفته می شود.

اما باید بدانیم که برخی از این طرحواره ها با عنوان تله های روانی شناخته می شوند و در جریان زندگی برای انسان مشکلات فراوانی را ایجاد می کنند. به همین دلیل نیاز است تا برای درمان هر یک از طرحواره های آزار دهنده اقدامات لازم را انجام دهیم که بتوانیم آن ها را تا جایی که امکان دارد تعدیل نماییم.به طور کلی روانشناسان تا به امروز ۱۸ طرحواره را شناسایی نموده اند که مهمترین آنها طرحواره ایثار است.

طرحواره ایثار

یکی از طرحواره ها یا همان تله های منفی زندگی طرحواره ایثار است که می تواند سبب بروز مشکلات بسیاری برای زندگی افراد شود. در تعریف کلی باید بدانیم که فرد دارای طرحواره ایثار نسبت به دیگران احساس مسئولیت بیش از حدی دارد و همواره خودش را برای دیگران فدا می کند. به این شکل که معمولا بخش اعظمی از وقتشان را صرف رفع و رجوع مشکلات دیگران می کنند.

مسئله مهمی که باید به آن اشاره شود مربوط به عدم توانایی مخالف فرد با خواسته های دیگران است. یعنی هنگامی که دیگران از آنها کاری را می خواهند که از توان فرد خارج است آنها نمی توانند به درخواست فرد پاسخ منفی دهند. زیرا در صورت مخالفت با دیگران دچار احساس گناه می شوند و گمان می کنند که فردی خودخواه هستند. همچنین پیشنهاد می شود برای کسب اطلاعات بیشتر به پکیج آموزش درمان طرحواره نقص و شرم مراجعه نمایید.

معمولا افرادی که در کنار فرد دارای طرحواره ایثار هستند کارهای آنها را تحسین می کنند و به آنها بازخوردهای مثبتی را ارائه می کنند و بیان می کنند که کار آنها بسیار انسان دوستانه است. این در حالی است که خود فرد از چنین شرایطی بیزار است و حتی چند دقیقه هم نمی تواند در این موقعیت باقی بماند.

آنها از این که نمی توانند به درخواست های دیگران پاسخ منفی دهند بسیار ناراحت هستند و از طرفی چون قادر نیستند تا برای خودشان وقت بگذارند نیز بسیار احساس بدی دارند. در عین حال همانطور که گفته شد آنها می خواهند دیگران نیز محبت هایشان را جبران کنند و زمانی که کاری برایشان پیش آمد دوست دارند سایرین هم برایشان وقت بگذارند.

اما دیگران هرگز چنین کاری را انجام نمی دهند و معمولا به درخواست های آنها پاسخ منفی می دهند. در همین زمان است که مشکلات آغاز می شود و فرد فکر می کند که دیگران در حال سوءاستفاده از او هستند. در نتیجه او بسیار عصبانی و خشمگین می شود که چرا به خودش توجهی ندارد و تمام وقتش را برای دیگران تلف می کند.

شایان ذکر است که وقتی دیگران به این افراد توجه نمی کنند باعث می شوند که کیفیت روابطشان سست شده و در نتیجه در بسیاری از موارد رابطه ها به طور کلی قطع می شوند.

طرحواره ایثار چه تفاوتی با فداکاری دارد؟

در این مقاله متوجه شدیم که افراد گرفتار طرحواره ایثار چه ویژگی هایی دارند و چه کارهای را در زندگی شان انجام می دهند. با این حال اطرافیان ممکن است این افراد را به عنوان اشخاص مهربان و فداکار بشناسند. اما باید بدانیم که بین فداکاری و طرحواره ایثار تفاوت های زیادی وجود دارد.

زیرا افراد فداکار در واقع به دلیل انتخابی که خودشان کرده اند به دیگران کمک می کنند و زمانی که قصد انجام کاری را دارند تمامی شرایط و ابعاد آن را مورد بررسی قرار می دهند و در ابتدا به خودشان نگاه می کنند که آیا تمایل به کمک رسانی به دیگران را دارند. زیرا این افراد اگر دوست نداشته باشند به کسی کمک کنند به آسانی جواب منفی به آنها می دهند و از این که درخواستشان را نپذیرفته اند نیز دچار احساس گناه نمی شوند.

این در حالی است که طرحواره ایثار موجب می شود تا فرد به اجبار درونی به دیگران کمک کند و از خواسته ها و نیازهای خودش بگذرد. در واقع این افراد هرگز نمی توانند به درخواست دیگران پاسخ منفی دهند و شما هر کاری از آنها بخواهید به راحتی به شما پاسخ مثبت می دهند.برای مطالعه بیشتر به مقاله درمان طرحواره بی ارزشی مراجعه نمایید.

زیرا اگر آنها بخواهند با درخواست دیگران مخالفت کنند دچار عذاب وجدان می شوند و در نتیجه احساس بدی نسبت به خودشان دارند و گرفتار نشخوار فکری می شوند. به این صورت که بعد از پاسخ منفی به دیگران مدام با خودشان ماجرا را مرور می کنند که ”ای کاش به او جواب منفی نمی دادم و کاری که از من خواسته بود را برایش انجام می دادم. آن کاری می خواست برای من بسیار آسان بود و می توانستم به راحتی برایش آن را انجام دهم.

اما نمی دانم چرا به او جواب منفی دادم. آیا او فکر می کند من فرد خودخواهی هستم و نمی خواهم به دیگران کمک کنم؟ آیا او رابطه اش را با من قطع می کند؟ نکند این ماجرا را برای دیگران تعریف کند و باعث شود تا دیگران احساس و فکر بدی در مورد من داشته باشند؟!” تمام این افکار به صورت نشخوار فکری ذهن فرد را درگیر خودش می کند و در نتیجه شخص به شدت از نظر روانی دچار آسیب می گردد.

چرا طرحواره ایثار ایجاد می شود؟

در واقع افرادی که گرفتار طرحواره ایثار هستند از عمق وجودشان احساس بی ارزشی می کنند. همین موضوع باعث می شود تا برای جبران حس بی ارزشی شان به سمت دیگران گرایش داشته باشند. چرا که این کار موجب می شود تا احساس خوبی نسبت به خودشان به دست آورند. اما سوالی که ایجاد می شود این است که اصلا چرا افراد دچار طرحواره ایثار می شوند؟

در ابتدای مقاله نیز اشاره شد که تمامی طرحواره های مربوط به دوران کودکی فرد می شود و به دلیل تجربیاتی که برای کودک ایجاد شده است تله های روانی متفاوتی در روان شخص تشکیل می شود. از این رو اگر می خواهیم دلیل اصلی هر یک از طرحواره ها را در انسان ها مورد بررسی قرار دهیم باید به دوران کودکی شان سفری داشته باشیم.

افرادی که در دوران کودکی شان با مشکلاتی مانند بیماری، از دست دادن فردی عزیز، مشکلات اقتصادی و سایر مسائل مجبور شده اند تا عهده دار مسئولیت های زیادی باشند معمولا در سال های بعدی زندگی گرفتار طرحواره ایثار می شوند.

زیرا این افراد تحت تاثیر تله های روانی دوران کودکی شان قرار دارند و گمان می کنند باید از نیازها و خواسته های خودشان بگذرند و همواره در خدمت دیگران حاضر شوند. همچنین لازم است تا مقاله آشنایی با طرحواره استحقاق را بخوانید.

از طرف دیگر زمانی که والدین به فرزندشان توجه و محبت نداشته باشند و یا عشق و محبت آنها شرطی باشد باوری در ذهن کودک شکل می گیرد که بر اساس آن او فکر می کند که نیازها و خواسته هایش هیچ ارزشی نداشته و زمانی سایرین برایش ارزش قائل هستند که او کاری برایشان انجام دهد.

به همین دلیل همواره به والدین عزیز پیشنهاد می شود که در رابطه با فرزندانشان اصول صحیح فرزندپروری را یاد بگیرند تا بتوانند فرزندان سالمی را رشد و پرورش دهند. حتی بسیار تاکید می شود که بهتر است والدین برای تربیت فرزندان خود از روانشناسان متخصصی که در حوزه کودک فعالیت می کنند راهنمایی و مشاوره دریافت نمایند. چرا که رفتارهای منفی والدین در دوران کودکی می تواند آسیب های زیادی را به سلامت روان فرد وارد آورد.

طرحواره ایثار چه پیامدهایی دارد؟

همانطور که گفته شد طرحواره ایثار یک تله روانی بوده و می تواند احساس فرد را نسبت به دنیا و دیگران تغییر دهد. چرا که فرد در دوران کودکی گرفتار مشکلات و مسائلی بوده که احساس ارزشمندی اش را به طور کامل از دست داده و در نهایت چنین طرحواره ای در ذهن او شکل گرفته است.

شایان ذکر است که تله روانی ایثار می تواند مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد کند. زیرا افرادی که گرفتار این طرحواره هستند همواره درگیر مشکلات دیگران بوده و هیچ وقت نمی توانند به نیازهایشان توجهی بکنند. همین موضوع موجب می شود تا کیفیت زندگی شان افت کند و تقریبا به کارهای مهم و ضروری زندگی شان نرسند.

از طرفی باید بدانیم افرادی که طرحواره ایثار دارند در واقع دچار نوعی توقع می شوند که دیگران باید پاسخ محبت های من را بدهند و اگر من نیز زمانی از آنها کمکی خواستم آنها باید به من کمک کنند. اما مشکل از آنجایی آغاز می شود که دیگران اغلب به درخواست های این افراد پاسخ منفی می دهند و همین موضوع می تواند زمینه خشم و نفرت را در فرد ایجاد کند.

به همین دلیل زمانی که فرد در مواقع خاصی به دیگران مراجعه می کند و با پاسخ منفی روبرو می شود اغلب ناراحت شده و در نتیجه رابطه اش را با دیگران به طور کلی قطع می کند. با توجه به مسائل و مشکلاتی که از طرحواره ایثار ایجاد می شود نیاز است تا برای درمان این تله روانی به دنبال راه حل باشیم. زیرا مسئله درمان طرحواره ایثار بسیار مهم است و نیاز است تا فرد برای درمان آن به یک روان درمانگر متخصص مراجعه کند.

آیا طرحواره ایثار درمان می شود؟

در رابطه با تله های روانی اشاره شد که تمامی آنها در دوران کودکی شکل می گیرند و در لایه های زیرین مغز فرد قرار دارند و در واقع بخشی از شخصیت فرد شده است. به همین دلیل ریشه کنی کامل طرحواره امکان پذیر نیست و صرفا می توانیم تا جایی که امکان دارد اثر آن را کاهش دهیم و به تعادل درست پیدا کنیم.

زیرا همواره افراد زیادی بوده اند که برای درمان طرحواره روش های مختلفی را امتحان کرده اند و مجدد متوجه شده اند وقتی در موقعیت های مشابهی قرار می گیرند باز هم رفتارهای گذشته شان را تکرار می کنند. به همین دلیل نیاز است تا برای درمان طرحواره ایثار به یک روانشناس متخصص مراجعه کنید.

درمان طرحواره ایثار

یکی از درمان هایی که در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از افراد بوده است طرحواره درمانی است که گسترش زیادی داشته است. در واقع هدف اصلی در طرحواره درمانی این است که طرحواره معیوب را پیدا کرده و سپس برای درمان آن اقدامات لازم را انجام دهیم.

در واقع اولین قدم برای درمان طرحواره ایثار این است که روانشناس این فکر را در ذهن فرد قرار می دهد که فرد صرفا مسئول زندگی خودش بوده و باید برای نیازهای خودش تلاش کند. یعنی اولویت اول زندگی اش کسی جز خود فرد نیست.

در کنار این مورد نیاز است که روان درمانگر آثار و پیامدهای توجه بیش از حد به دیگران را به شخص نشان دهد و همچنین اشاره شود که کمک زیاد به دیگران و پذیرفتن تمامی درخواست های دیگران هرگز احساس خوبی را به تو نمی دهد. یعنی فرد باید به این باور برسد که هرگز به خاطر انجام کارهای زیاد برای دیگران نمی تواند به آرامش واقعی دست پیدا کند.

به یاد داشته باشید که طرحواره ایثار خطاهای شناختی و باورهای غلطی را در ذهن افراد ایجاد می کند و موجب می شود تا فرد گمان کند اگر به تمام درخواست های دیگران پاسخ مثبت دهد به این معناست که او انسان خوبی است و از این طریق می تواند به احساس ارزشمندی برسد. در واقع این تفکر به کلی اشتباه بوده و به دلیل وجود مشکلات درونی فرد به چنین باوری می رسد.

در واقع تمامی طرحواره ها انسان را در یک چرخه باطل قرار می دهند. به این صورت که فرد گرفتار احساس بد درونی می شود و برای نجات از آن حالت اقدام به انجام کارهای اشتباه می کند و در نتیجه برای مدتی حالش خوب است و مجدد به وضعیت اولیه اش باز می گردد.

برای مثال فردی که گرفتار طرحواره ایثار است چون از درون خودش را فرد ارزشمندی نمی داند فکر می کند اگر همواره در خدمت دیگران باشد و به دیگران کمک های زیادی بکند موجب می شود تا دیگران او را تشویق کنند و در نتیجه او به حال خوبی دست پیدا می کند.

او چنین کاری را انجام می دهد و به صورت موقت حالش خوب می شود اما این وضعیت دائمی نبوده و مجدد فرد گرفتار حال بد می شود. از این رو نیاز است تا تمامی طرحواره های روانی به صورت دقیق مورد درمان قرار بگیرند تا فرد از دور باطل بیماری خارج شود.

از این رو در جلسات درمانی باید تکالیفی به فرد داده شود که بتواند تمامی افکار اشتباهش را از ذهنش خارج کند و در عوض، افکار مثبت و سالمی را در ذهنش جایگزین نماید.

به عنوان مثال باید به او تکلیفی داده شود که او با درخواست افراد دیگر مخالفت کند و به راحتی نیازها و خواسته هایش را بیان کند.

نوشته قبلی

آموزش ارتباط با دختران و نحوه شروع گفتگو

نوشته بعدی

آسکشوال یا بی جنس گرایی یعنی چه؟