در رویکرد گشتالت مبحثی وجود دارد که تحت عنوان تکنیک صندلی خالی شناخته می شود. شایان ذکر است که تکنیک صندلی خالی از نظر احساسی بسیار شدید است اما به افراد کمک می کند تا بتوانند مشکلاتی مانند غم، افسردگی و اختلالات شخصیت را به راحتی مهار کنند.

اگر با علم روانشناسی آشنا باشید می دانید که گفتگو درمانی اساس و سنگ بنای بسیاری از روش های سلامت روان است. بنابراین باید اشاره شود که تکنیک صندلی خالی یک روش بسیار خاص در علم روانشناسی است که به عنوان بخشی از گفتگو درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای جامع در خصوص تکنیک صندلی خالی را در اختیار شما افراد علاقه مند به مکتب گشتالت قرار دهیم تا به صورت کامل با این تکنیک بی نظیر درمانی آشنا شوید و از آن برای مقابله با مشکلات استفاده کنید.

راهنمای مطالعه مقاله نمایش

آشنایی با تکنیک صندلی خالی

در تعریف کلی باید بیان کنیم که تکنیک صندلی خالی در روانشناسی که به آن تکنیک دو صندلی و یا کار روی صندلی نیز گفته می شود یک روش درمانی است که در گفتار درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف تکنیک صندلی خالی این است که به مراجع کمک کند تا بتواند با بخش هایی از خود یا افرادی در گذشته گفتگو نماید.

به این صورت که در مدت زمان یک جلسه درمانی یک صندلی خالی در کنار فرد قرار داده می شود و فرد با یک شخص یا جنبه ای از خودش شروع به گفتگو می کند. یعنی صرفا یک صندلی خالی در کنار فرد قرار دارد ولی مراجع تصور می کند که واقعا آن فرد یا بخشی از خودش بر روی صندلی نشسته است. پیشنهاد می شود تا به کارگاه آموزش گشتالت درمانی مراجعه نمایید.

شما به عنوان درمانگر باید گذشته فرد را به خوبی مورد بررسی قرار دهیم و کشف کنید که چه فردی از نظر جسمی یا روانی به مراجع آسیب رسانده است. این فرد می تواند پدر، همسر سابق یا دوستی باشد که دیگر وجود ندارد.

حتی گاهی اوقات لازم است که فرد در تکنیک صندلی خالی با آن بخش از خودش گفتگو نماید که به او آسیب روحی زده است.باید اشاره شود که ایده اصلی تکنیک صندلی خالی حل تعارضات با افزایش آگاهی در لحظه حال و اکنون است.

تاریخچه تکنیک صندلی خالی

همانطور که گفته شد تکنیک صندلی خالی یک روش درمانی در مکتب گشتالت است. از این رو باید اشاره شود که این تکنیک توسط درمانگران گشتالت رایج شده است. اما اولین بار توسط جاکوب لوی مورنو (Jacob Levy Moreno) که یکی از دانشجویان زیگموند فروید بود در سال ۱۹۲۱ توسعه داده شد. در واقع مورنو به طبیعت بازتابی روان درمانی اعتراض کرد و ترجیح داد از تکنیکی استفاده کند که بتواند رابطه مشارکتی فعالی با مراجع داشته باشد.

در سال های بعدی او از تکنیک صندلی خالی در زمینه های گروهی به نام سایکودراما استفاده کرد. شایان ذکر است که وقتی در اتاق درمان از تکنیک صندلی خالی استفاده می شود افراد فکر می کنند که واقعا فردی بر روی صندلی در مقابل آنها نشسته است.

در واقع تکنیک صندلی خالی به مراجع کمک می کند تا بتواند ریشه های شخصی ناراحتی های درونی که در گذشته شکل گرفته است را به خوبی شناسایی کند. همچنین از تکنیک صندلی خالی برای بررسی ادراک و رفتار شخصی که ممکن است منجر به برخی از اعتقادات خاص، خودگویی های منفی و یا سایر چالش های احساسی شود استفاده می شود. به یاد داشته باشید که مکتب گشتالت که در گشتالت درمانی متداول شده است عموما در زمان حال تمرکز دارد تا درک کند که چگونه محیط های گذشته و حال بر رفاه احساسی تاثیر می گذارد.

تکنیک صندلی خالی برای چه افرادی مناسب است؟

همانطور که گفته شد گشتالت درمانی بر تجربه های مجدد رویدادها و تعاملاتی که ممکن است دلیل و علت اصلی ناراحتی های عاطفی انسان باشد تاکید می کند. بنابراین بهترین افراد برای تکنیک صندلی خالی اشخاصی هستند که ممکن است برای یک تجربه درمانی بالقوه آماده باشند. همچنین پیشنهاد می شود تا به کارگاه روانشناسی نظریه های مشاوره مراجعه نمایید.

شایان ذکر است با اینکه تکنیک صندلی خالی دارای کاربردهای فراوانی است اما برای تمامی افراد مناسب نیست. دو فرد متخصص با نام های اسکات کلوگ و آماندا تورس در نشریه ای در سال ۲۰۲۱ در رابطه با تکنیک صندلی خالی بیان کرده اند که این تکنیک می تواند برای افراد زیر مناسب باشد.

اختلالات اضطرابی
افسردگی
بدرفتاری بین فردی
اندوه
اختلالات شخصیتی
آسیب های اجتماعی
مناقشه داخلی
نفرت از خود

همچنین لازم است اشاره شود که در رابطه با تکنیک صندلی خالی تحقیقات زیادی هم انجام شده است که نشان می دهد این روش در موارد خاصی مورد استفاده قرار گرفته و نتیجه بخش بوده است. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۰ مطالعه ای بر روی ۱۲ فرد مبتلا به اختلال افسردگی انجام شد که در فرایند درمان از روش درمان متمرکز بر شفقت در روش صندلی خالی استفاده شد.

در نهایت مشخص شد که تکنیک صندلی خالی به تغییر نحوه ارتباط شرکت کنندگان با خود بسیار کمک می کند. همچنین در سال ۲۰۱۴ نیز تحقیقی بر روی زنان بوسنیایی که شوهرانشان را در جنگ از دست داده بودند انجام شد که برای درمان آنها از تکنیک صندلی خالی استفاده شد و نتیجه آن نشان داد که تکنیک صندلی خالی گشتالت و گروه درمانی برای درمان نشانه های برخی از بیماری های روانی شایع بسیار مفید و موثر است.

مراحل تکنیک صندلی خالی

برای مشخص کردن مراحل تکنیک صندلی خالی باید اشاره کنیم که این موضوع به فرد شرکت کننده و درمانگر دارد. یعنی شما به عنوان مراجع می توانید قبل از شروع جلسه درمانی از درمانگر خود سوال کنید که او یک جلسه گشتالت درمانی را به چه صورتی به پیش می برد. در ادامه با برنا اندیشان همراه باشید تا شما را با برخی از مراحل تکنیک صندلی خالی آشنا کنیم.

شناسایی شی

شما به عنوان مراجع باید با درمانگر خود صحبت کنید و مشخص نمایید که در تکنیک صندلی خالی با چه فردی می خواهید گفتگو کنید. به عنوان مثال ممکن است درمانگر شما مکالمه ای را با دیوار احساسی استعاری که در زمان های خاصی ظاهر می شود را توصیه کند.

همچنین ممکن است پیشنهاد کند که به عنوان مثال با فردی که به تازگی از دست داده اید و در سوگ او هستید صحبت کنید به طوری که تصور کند آن فرد بر روی صندلی خالی در مقابل شما نشسته است. برای آموزش بیشتر به پکیج جامع گروه درمانی مراجعه فرمایید.

انجام گفتگو

شما با کمک درمانگر می توانید با جنبه های مختلف خود یا فردی که تصور می کنید بر روی صندلی خالی نشسته است صحبت کنید. گاهی اوقات ممکن است موضوع، رفتاری آزار دهنده باشد و شما نقش مقابل را بازی می کنید و به سوالات خودتان پاسخ می دهید. به عنوان مثال در رابطه با دیوار احساسی، درمانگر شما ممکن است سوال کند که چرا ظاهر می شود و اگر به این صورت نباشد چه اتفاقی رخ می دهد.

تغییر مکان

بسیاری از شما ممکن است مکان خودتان را تغییر دهید و نقش مخالف را با شخص یا جنبه ای که با آن صحبت می کنید بازی کنید. نحوه ظاهر شدن آن بستگی به اهداف شما در درمان دارد. در ادامه شما را با برخی از درخواست هایی که ممکن است در فرایند تکنیک صندلی خالی بخواهید تا درمانگر انجام دهد آشنا می کنیم.

شما ممکن است بخواهید که :

با احساسات حل نشده زندگی کار کنید
راه مواجهه پس از یک رویداد آسیب زا را پیدا کنید
با اندوه کنار بیایید

ارزیابی و بحث

بعد از یک جلسه درمانی با استفاده از تکنیک صندلی خالی، ممکن است درمانگر بخواهد با شما صحبت کند. ممکن است تشویق شوید که در مورد مکالمه و احساسی که دارید صحبت کنید.

شناخت مزایا و معایب تکنیک صندلی خالی

همانطور که گفته شد تکنیک صندلی خالی برای برخی افراد مناسب است اما برای برخی دیگر به خوبی کار نمی کند. از این رو ممکن است برخی افراد در استفاده از تکنیک صندلی خالی مزایای احساسی مورد نظرشان را دریافت نکنند. اما در بسیاری موارد این امکان وجود دارد که تکنیک مورد نظر به افراد کمک می کند تا بتوانند به آرامش واقعی دست پیدا کنند.

اما لازم است اشاره شود که در فرایند درمان به دلیل وجود برخی از تجربیات ممکن است تاثیر دومینوی منفی بر روابط خانوادگی تان را تجربه کنید. زیرا ممکن است مجبور شوید نحوه عملکرد خود در زندگی را تنظیم کنید که همین موضوع منبع جدیدی از استرس یا چالش های غیر منتظره است. بنابراین شما به عنوان مراجع باید قبل از شروع فرایند درمان با درمانگر خود در مورد تکنیک صندلی خالی صحبت کنید. پیشنهاد می شود تا به پکیج کامل آموزش روانشناسی ویژه دکترا مراجعه فرمایید.

گاهی اوقات تکنیک صندلی خالی یک تجربه درمانی شدید محسوب می شود. اما باید اشاره شود که در بسیاری از موارد این روش به افراد کمک می کند تا بتوانند بسیاری از آسیب های گذشته و غم های دردناک زندگی شان را به خوبی مهار کنند. به یاد داشته باشید که جستجوی حمایت برای سلامت روان و احساسی اغلب اولین قدم برای رفاه شما است.

تاثیرات مثبت تکنیک صندلی خالی

با توجه به وجود رفتارهای احساسی در زندگی باید اشاره شود که شرکت در جلسات تکنیک صندلی خالی در اغلب موارد می تواند احساسات شدیدی را ایجاد کند. اما این تکنیک موجب می شود تا افراد بتوانند با احساسات درونی شان رابطه برقرار کنند و در نتیجه یک ذهنیت مثبت پیدا می کنند و می توانند از اندوه و غمی که برایشان ایجاد شده است رها شوند.

شایان ذکر است که مدرسه گشتالت توسط فریتز پرلز تاسیس شد و به طور کلی مکتب گشتالت بر اساس نظریه های پرلز بنا شده است. همانطور که گفته شد هدف اصلی رویکرد گشتالت این است که چالش های احساسی باید در اینجا و اکنون حل شوند.

این روانشناسان پیشگام بر این باورند که در برخی موارد فرد مجبور است مجددا ضربه های حسی را تجربه کند تا از آنها شفا یابد. لازم به ذکر است که درمانگران گشتالت اولین افرادی بودند که از تکنیک صندلی خالی برای درمان های فردی استفاده کرده اند. برای اجرای تکنیک صندلی خالی اجزای زیر موجود است.

بررسی احساسات
حرکت بین صندلی ها
گفتگو با دیگری یا در تصور شخص دیگری یا جنبه ای از خود

گاهی اوقات برای انجام تکنیک صندلی خالی از چندین صندلی استفاده می شود. فردی که دارای افکار منفی نسبت به خود است ممکن است الگوهای فکری منفی خودکار را در هنگام ظهور بر روی صندلی خالی قرار دهد و دید جدیدی به فرد بدهد. با این که تجربه احساسات در لحظه کنونی در درمان گشتالت مرکز است، اما تمرین کنندگان این روش تاکید می کنند که فرد میشه در زمینه ای از جمله محیط ها و تجربیات گذشته و حال خود درک می شود.

مصاحبه اولیه با یک مشاور

اگر بر این باور هستید که تکنیک صندلی خالی در درمان به شما کمک می کنید می توانید قبل از آن با یک مشاوری که از این تکنیک استفاده می کنید مشورت نمایید. زیرا ممکن است قبل از هر چیزی بخواهید که با متخصصان حوزه سلامت روان مشورت کنید.

مصاحبه با درمانگران و روانشناسانی که از تکنیک صندلی خالی استفاده می کنند به شما کمک می کند تا بتوانید دید بهتری نسبت به این روش داشته باشید. شایان ذکر است که تکنیک صندلی خالی ممکن است به شما در حل مسائل عاطفی که ریشه در گذشته شما دارد کمک کند. در ادامه شما را با اثرات مثبت تکنیک صندلی خالی آشنا می کنیم.

باز شدن گره های کور شکست یک رابطه عاطفی در گذشته
کاهش و از بین رفتن افکار منفی آسیب زا نسبت به خود
تجربه بینش بیشتر نسبت به احساسات فردی

چگونه تکنیک صندلی خالی را انجام دهیم؟

برای انجام تکنیک صندلی خالی لازم است تا بر روی یک صندلی قرار بگیرید و جلوی شما هم یک صندلی دیگر باشد. تصور کنید که فردی که با او دچار درگیری هستید در مقابل شما بر روی آن صندلی خالی نشسته است. حتی ممکن است فرد مقابل بخشی از خود شما باشد که با آن چالش و درگیری دارید. حالا باید با آن صندلی خالی گفتگو کنید و تمامی احساسات، افکار و درک خود از موقعیت تان را توضیح دهید.

در این مرحله همه چیز بسیار جالب می شود و بعد از آنکه موضوعات خود را به اشتراک گذاشتید لازم است تا بر روی صندلی مقابل خود قرار بگیرید و به تمامی آن چیزی که گفته اید در نقش مقابل خود پاسخ دهید. برای انجام تکنیک صندلی خالی می توانید چندین بار بین صندلی ها رفت و برگشت کنید و در همین حال درمانگر با آشکار شدن وضعیت این ارتباط را با پرسش ها و بینش های موجود مورد بررسی قرار می دهد.

هدف گشتالت درمانی از تکنیک صندلی خالی چیست؟

همانطور که قبلا اشاره شد تکنیک صندلی خالی به مراجع کمک می کند تا اینجا و اکنون تجربیات فعلی خودش را وارد کند. همانطور که آنچه را اتفاق افتاده را به صورت شفاهی بیان می کنید چکیده و مشخص تر می شود. یعنی شما در بین انجام تمرینات لازم است تا نقش فرد مقابل را بر عهده بگیرید و از دیدگاه خودتان به سوالات پاسخ دهید و در میان بینش بهتری نسبت به شرایط پیدا می کنید.

همچنین اگر شما با بخشی از خودتان درگیری و مشکل داشته باشید تکنیک صندلی خالی به شما کمک می کند تا بتوانید جنبه های مختلف خودتان را هم تجربه کنید و به مبارزه با بینش های اشتباه و نادرست تان بپردازید. بنابراین می توانیم بیان کنیم که هدف نهایی گشتالت درمانی و تکنیک صندلی خالی این است که شما بتوانید جنبه های نهان و مخفی خودتان که باعث آسیب شده اند را به خوبی کشف کنید.

نمونه مشکلات مراجعین برای تکنیک صندلی خالی

فرد دارای احساسات طولانی مدت و حل نشده است که ریشه در صدمات جدی دارد.
احساسات مربوط به شخص دیگری است که در زندگی مراجع به شدت مهم بوده است.
احساسات در حال حاضر تجربه می شوند.

در خصوص احساسات حل نشده باید بدانید که این موارد می تواند شامل خاطرات تلخ و تجربیات سختی باشد که شما از پدر، مادر یا همسر سابق خودتان داشته باشید. به عنوان مثال دخترانی که بعد از فوت یک پسر در خانواده به دنیا می آیند همواره مورد مقایسه قرار می گیرند.

حتی دخترانی که در خانواده هایی به دنیا آمده اند که خواهان جنسیت پسر بوده اند متاسفانه خانواده ها دقت لازم را نداشته و نمی دانند که پشت هر یک از مقایسه ها و رنجش هایی که در کودک یا نوجوان حتی جوان خانه خود اعمال می کنند چه آسیب هایی را به او می زند.

این گونه رفتارها موجب می شود تا فرد همواره از خودش ناراضی باشد و هرگز خودش را دوست نخواهد داشت و به همین دلیل احساس ناکافی بودن می کند. شایان ذکر است که تمامی این احساسات باعث می شود تا فرد از نظر شغلی، تحصیلات، ازدواج و سایر مسائل دچار آسیب شود.

نتیجه گیری

همانطور که اشاره شد هدف نهایی و اصلی تکنیک صندلی خالی در رویکرد گشتالت درمانی بر این است که درمانگر تیر نهایی را به هدف می زند و تلاش می کند تا گره های کور زندگی مراجع را باز کند. در واقع درمانگر تمامی کارها را با همدلی انجام می دهد و لحن او در فرایند درمان بسیار مهربان و دلسوزانه است. چرا که درمانگر باید درمان را برای درمانجو آسان کند که بتواند سریع تر به نتیجه بهتر دست پیدا کنند.

همواره به یاد داشته باشید که تکنیک صندلی خالی مانند سایر روش های درمانی نیاز به چندین جلسه درمانی دارد و گاهی اوقات لازم است تا درمانگر و مراجع چندین گام به عقب داشته باشند و همین فرایند باعث می شود تا مراجع در برخی موارد از لحاظ احساسی بسیار درگیر شود.

فرد درمانگر باید درمانجو را توجیه کنید که در بین درمان اگر دچار استرس یا ترس شد بیان کند و جلسه را در همان جا به اتمام برسانند و جلسه بعدی را به بررسی احساسات دفن شده اختصاص دهند.