برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
آرتریت آنتروپاتیک، که به آرتریت روده‌ای نیز شناخته می‌شود، نوعی روماتیسم مفصلی است که با التهاب مفاصل مشخص می‌شود و ممکن است طیف وسیعی از علائم و نشانه‌ها را بروز دهد. این نوع آرتریت در دسته‌بندی بیماری‌های اسپوندیلوآرتروپاتی قرار می‌گیرد و با بیماری‌های التهابی روده (IBD) مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو مرتبط است.
در این بخش از مجله علمی برنا اندیشان، به دنیای جذاب و پیچیده “آرتریت آنتروپاتیک” سفر خواهیم کرد. اگر به دنبال کشف رازها و نکات جذاب درباره این بیماری هستید و می‌خواهید به دانش خود بیفزایید، همین حالا با ما همراه شوید و این مقاله را تا انتها بخوانید. آماده‌اید تا پرده از اسرار این بیماری برداریم؟ با برنا اندیشان بمانید و لذت یادگیری را تجربه کنید!
تاریخچه بیماری
ارتباط بین آرتریت و بیماری التهابی روده (IBD) برای اولین بار در دهه ۱۹۳۰ میلادی مورد توجه قرار گرفت. در این دوره، پزشکان و محققان نشانه‌هایی از وجود یک ارتباط محتمل بین این دو بیماری مشاهده کردند. با این حال، بررسی‌ها و تحقیقات دقیق‌تر در این زمینه در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی انجام شد که شواهد بیشتری از این ارتباط را ارائه دادند و نشان دادند که این دو بیماری می‌توانند با هم مرتبط باشند.
در دهه ۱۹۷۰ میلادی، این نوع آرتریت به عنوان بخشی از گروه اسپوندیلوآرتروپاتی‌ها (اسپوندیلوآرتریت‌ها) شناخته شد. این طبقه‌بندی به درک بهتر از مکانیزم‌های مشترک و ویژگی‌های بالینی این بیماری‌ها کمک کرد و مسیرهای جدیدی برای تشخیص و درمان آرتریت مرتبط با بیماری التهابی روده فراهم آورد.
میزان شیوع و بروز بیماری
هر دو نوع بیماری التهابی روده (IBD)، یعنی کولیت اولسراتیو (Ulcerative Colitis) و بیماری کرون (Crohn’s Disease)، با اسپوندیلوآرتریت مرتبط هستند. بر اساس تخمین‌ها، شیوع کولیت اولسراتیو و بیماری کرون بین ۰.۱ تا ۰.۵ درصد از جمعیت است و به نظر می‌رسد که میزان بروز هر یک از این بیماری‌ها در دهه‌های اخیر افزایش یافته باشد.
در مطالعات اخیر، مشخص شده است که اسپوندیلیت آنکیلوزان و آرتریت محیطی هر دو با کولیت و بیماری کرون روده همراه هستند. به طور خاص، اسپوندیلیت آنکیلوزان در حدود ۱ تا ۱۰ درصد و آرتریت محیطی در ۱۰ تا ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) تشخیص داده شده است. کمردرد التهابی و بیماری روده‌ای نیز شایع هستند و بسیاری از بیماران در روش‌های تصویربرداری، ساکروایلئیت را نشان می‌دهند. این ارتباطات نشان‌دهنده پیچیدگی و همپوشانی‌های موجود بین این بیماری‌هاست و اهمیت تشخیص و درمان جامع را برجسته می‌کند.
پیشنهاد می‌شود به کارگاه پزشکی بیماری زخم معده مراجعه فرمایید. تصور می‌شود که شیوع کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون در میان بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان حدود ۵ تا ۱۰ درصد باشد. با این حال، بررسی‌های دقیق‌تر از طریق کولونوسکوپی (Colonoscopy) بر روی بیماران مبتلا به اسپوندیلوآرتروپاتی‌ها نشان داده است که بین یک سوم تا دو سوم از این بیماران التهاب روده بدون علامت دارند که در بررسی‌های کولونوسکوپی یا بافت‌شناسی قابل مشاهده و مشخص است. این ضایعات التهابی در بیماران مبتلا به آرتریت واکنشی (Reactive Arthritis) نیز مشاهده شده است.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از بیماران ممکن است علائم گوارشی واضحی داشته باشند، اما همچنان دارای التهاب روده باشند که تنها از طریق روش‌های تصویربرداری و آزمایشات تخصصی قابل تشخیص است. این نکته بر اهمیت انجام بررسی‌های دقیق‌تر در بیماران مبتلا به اسپوندیلوآرتروپاتی‌ها برای تشخیص و مدیریت بهتر التهاب‌های پنهان روده تاکید می‌کند.
ژن‌های موثر در ابتلا به آرتریت آنتروپاتیک ناشی از کرون و کولیت اولسراتیو
بیماری‌های کولیت روده (کولیت اولسراتیو یا کولیت زخمی) و بیماری کرون روده دارای زمینه‌های ارثی و ژنتیکی هستند، به‌ویژه بیماری کرون که نقش ژنتیکی بیشتری در آن مشاهده می‌شود. با این حال، ارتباط این بیماری‌ها با ژن‌های HLA کم است.
یکی از ژن‌های مرتبط با آرتریت آنتروپاتیک، HLA-B27 است که تا حدودی با این بیماری در ارتباط است. HLA-B27 در ۷۰ درصد از افرادی که به طور همزمان به بیماری التهابی روده (IBD) و اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا هستند، یافت می‌شود. با این حال، این ژن فقط در ۱۵ درصد از کسانی که به طور همزمان به بیماری التهابی روده (IBD) و آرتریت محیطی یا تنها به بیماری التهابی روده (IBD) مبتلا هستند، مشاهده می‌شود.
این تفاوت در توزیع ژن HLA-B27 نشان‌دهنده تاثیرات متفاوت ژنتیکی در انواع مختلف آرتریت مرتبط با بیماری‌های التهابی روده است و می‌تواند به درک بهتر از مکانیزم‌های بیماری و توسعه روش‌های درمانی کمک کند.
سه آلل از ژن NOD2 / CARD15 که بر روی کروموزوم ۱۶ قرار دارند، در تقریباً نیمی از بیماران مبتلا به بیماری کرون روده یافت شده‌اند. این آلل‌ها به خودی خود با اسپوندیلوآرتریت‌ها ارتباط مستقیم ندارند، اما در بیماران مبتلا به بیماری کرون که ساکروایلئیت دارند، نسبت به کسانی که این عارضه را ندارند، و در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان که ضایعات التهابی مزمن روده دارند، نسبت به آنانی که بافت‌شناسی روده‌شان طبیعی است، با فراوانی بیشتری یافت می‌شوند.
این ارتباطات مستقل از وجود ژن HLA-B27 هستند. علاوه بر دو آلل NOD، بیش از ۱۰۰ ژن دیگر شناسایی شده‌اند که با کولیت روده، بیماری کرون روده یا هر دو مرتبط هستند. از بین این ژن‌ها، حدود ۲۰ ژن با اسپوندیلیت آنکیلوزان نیز ارتباط دارند.
این یافته‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی‌های ژنتیکی و چندگانگی عوامل مؤثر در بروز و پیشرفت بیماری‌های التهابی روده و اسپوندیلوآرتریت‌ها هستند و می‌توانند به بهبود درک ما از این بیماری‌ها و توسعه روش‌های درمانی نوین کمک کنند.
آسیب‌شناسی بیماری
اطلاعات موجود درباره آرتریت محیطی مرتبط با بیماری التهابی روده (IBD) نشان‌دهنده شباهت بیماری سینوویال به سایر اسپوندیلوآرتریت‌ها است. ضایعات التهابی بدون علامت در کولون (روده بزرگ) و بخش انتهایی ایلئوم در بیماران مبتلا به اسپوندیلوآرتریت به دو دسته حاد و مزمن طبقه‌بندی می‌شوند.
در نوع حاد، التهاب روده‌ای به شکل التهاب باکتریایی حاد دیده می‌شود. در این حالت، بافت روده تا حد زیادی سالم و دست‌نخورده باقی می‌ماند، اما ارتشاح نوتروفیلی در لامینا پروپریا مشاهده می‌شود. این نوع التهاب معمولاً با علائم حاد و ناگهانی همراه است.
در نوع مزمن، ضایعات التهابی شباهت بیشتری به ضایعات مشاهده شده در بیماری کرون دارند. در این حالت، از بین رفتن پرزها و چاله‌های روده، تشکیل زخم‌های شبه‌آفت و ارتشاح سلول‌های تک‌هسته‌ای در لامینا پروپریا مشاهده می‌شود. این نوع التهاب معمولاً با تغییرات مزمن و طولانی‌مدت در ساختار روده همراه است.
این تفاوت‌ها در آسیب‌شناسی ضایعات التهابی نشان‌دهنده تنوع در نحوه بروز و پیشرفت بیماری‌های التهابی روده و آرتریت‌های مرتبط با آنها هستند. تشخیص دقیق نوع التهاب می‌تواند به تعیین بهترین روش‌های درمانی و مدیریت بیماری کمک کند.
بیماری‌زایی آرتریت آنتروپاتیک
بیماری التهابی روده (IBD) و اسپوندیلوآرتریت هر دو به عنوان بیماری‌های با واسطه ایمنی شناخته می‌شوند، اما نحوه دقیق ایجاد این بیماری‌ها همچنان به طور کامل مشخص نیست و ارتباط دقیق بین آرتریت و التهاب روده‌ای هنوز نامشخص است. با این حال، اشتراکات ژنتیکی میان این بیماری‌ها نشان‌دهنده مکانیسم‌های بیماری‌زای مشترک است.
شواهد متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد لکوسیت‌ها (گلبول‌های سفید) بین روده و مفاصل در حال حرکت هستند. تحقیقات نشان داده است که گلبول‌های سفید مخاطی در مبتلایان به بیماری التهابی روده (IBD) می‌توانند از طریق چندین مولکول اتصالی مختلف به عروق سینوویال متصل شوند. علاوه بر این، ماکروفاژهای دارای مارکر CD163 در ضایعات التهابی روده و سینوویوم (سینوویت) در اسپوندیلوآرتریت‌ها حضور دارند.
این شواهد نشان می‌دهند که نوعی ارتباط ایمنی میان روده و مفاصل وجود دارد که می‌تواند توضیح‌دهنده ارتباط بین این دو سیستم باشد. تحقیقات بیشتر در این زمینه می‌تواند به درک بهتر مکانیسم‌های بیماری‌زایی و توسعه روش‌های درمانی مؤثرتر کمک کند.
علائم آرتریت در بیماری کرون و کولیت روده
اسپوندیلیت آنکیلوزانی که همراه با بیماری التهابی روده (IBD) بروز می‌کند، علائمی مشابه اسپوندیلیت آنکیلوزان ایدیوپاتیک دارد. این اختلال می‌تواند مسیری مستقل از بیماری روده را طی کند و در بسیاری از بیماران، سال‌ها پیش از شروع علائم بیماری التهابی روده (IBD) ظاهر شود.
آرتریت محیطی نیز ممکن است قبل از بروز علائم بیماری روده آغاز شود و می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز پیدا کند، از جمله:
1. حملات حاد خود محدود شونده: این نوع آرتریت به صورت اولیگوآرتریت (الیگوآرتریت) بروز می‌کند و معمولاً همزمان با عودهای بیماری التهابی روده (IBD) اتفاق می‌افتد. در این حالت، التهاب مفاصل محدود به تعداد کمی از مفاصل است و به طور ناگهانی و حاد ظاهر می‌شود.
2. آرتریت چند مفصلی مزمن و متقارن: این نوع آرتریت که به عنوان پلی‌آرتریت شناخته می‌شود، مسیر مستقل از فعالیت بیماری التهابی روده (IBD) را طی می‌کند. این نوع آرتریت معمولاً مزمن‌تر و متقارن است و می‌تواند باعث درد و سفتی در چندین مفصل شود.
این تنوع در علائم آرتریت مرتبط با بیماری التهابی روده نشان‌دهنده پیچیدگی این بیماری‌ها است و تاکید بر اهمیت تشخیص دقیق و مدیریت مناسب هر نوع آرتریت دارد.
الگوهای درگیری مفصلی در کولیت و بیماری کرون روده
الگوهای درگیری مفصلی در کولیت روده و بیماری کرون روده بسیار مشابه هستند. به طور کلی، ساییدگی‌ها و دفورمیتی‌ها در آرتریت محیطی مرتبط با بیماری التهابی روده (IBD) شایع‌اند و نیاز به جراحی مفصل به ندرت پیش می‌آید. آرتریت تخریبی منفرد هیپ یکی از عوارض نادر بیماری کرون روده است.
داکتیلیت و آنتزیت نیز در این بیماران مشاهده می‌شوند. علاوه بر این، حدود ۲۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) که دچار آرتریت هستند، همچنین با دردهای مفصلی یا نشانه‌های فیبرومیالژی مواجه می‌شوند.
علاوه بر اختلالات مفصلی، سایر علائم خارج روده‌ای بیماری التهابی روده (IBD) نیز وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- التهاب چشم به صورت یووئیت: مشابه یووئیت در اسپوندیلیت آنکیلوزان.
- پیودرما گانگرنوزوم (Pyoderma Gangrenosum): یک اختلال نادر پوستی.
- اریتما ندوزوم (Erythema Nodosum): التهاب چربی زیر پوست که به شکل توده‌های قرمز و دردناک ظاهر می‌شود.
- چماقی شدن ناخن انگشتان دست: تغییر شکل و افزایش ضخامت ناخن‌ها.
این علائم خارج روده‌ای در بیماری کرون تا حدی شایع‌تر از کولیت روده هستند و می‌توانند به تشخیص و مدیریت بیماری کمک کنند.
یافته‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری: ارتباط با HLA-B27
یافته‌های آزمایشگاهی نشان‌دهنده وضعیت التهابی و متابولیک مرتبط با بیماری التهابی روده (IBD) هستند. مایع مفصلی در این بیماران دارای ماهیت التهابی است که وجود یک آرتریت التهابی را تأیید می‌کند.
بین ۳۰ تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان و بیماری التهابی روده (IBD) حامل ژن HLA-B27 هستند. این در حالی است که بیش از ۸۵ درصد از بیمارانی که فقط به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا هستند و ۵۰ تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان و پسوریازیس این ژن را دارند.
این اطلاعات نشان می‌دهد که در صورت تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان قطعی یا احتمالی در فردی که HLA-B27 منفی است و به پسوریازیس نیز مبتلا نیست، احتمال وجود بیماری التهابی روده (IBD) باید مورد توجه قرار گیرد.
پیشنهاد می‌شود به کارگاه پزشکی بیماری های آئورت مراجعه فرمایید. تغییرات تصویربرداری در رادیوگرافی با اشعه ایکس در اسکلت محوری بدن مشابه تغییراتی است که در اسپوندیلیت آنکیلوزان مشاهده می‌شود. ساییدگی‌ها در آرتریت محیطی شایع نیستند اما ممکن است رخ دهند، به ویژه در مفاصل انگشتان پا. همچنین، احتمال بروز بیماری تخریبی منفرد هیپ نیز وجود دارد.
این یافته‌ها تاکید بر اهمیت تشخیص دقیق و استفاده از آزمایشات ژنتیکی و تصویربرداری برای مدیریت و درمان موثر بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان و بیماری التهابی روده (IBD) دارند.
تشخیص آرتریت آنتروپاتیک
تشخیص آرتریت آنتروپاتیک، به دلیل شیوع بالای اسهال و آرتریت به دلایل مختلف، نیازمند بررسی دقیق است. شایع‌ترین علل هم‌زمانی اسهال و آرتریت، آرتریت واکنشی و آرتریت مرتبط با بیماری التهابی روده (IBD) هستند. با این حال، دلایل نادرتر نیز وجود دارند که می‌توانند باعث بروز این اختلالات شوند، از جمله بیماری سلیاک، سندرم‌های قوس کور، و بیماری ویپل.
برای تشخیص دقیق، معمولاً نیاز به بررسی جامع بیماری روده‌ای وجود دارد. در این فرآیند، پزشکان باید تاریخچه پزشکی بیمار، علائم بالینی و نتایج آزمایشات مختلف را مد نظر قرار دهند تا بتوانند تشخیص درست را ارائه دهند و برنامه درمانی مناسبی را تدوین کنند.
همچنین، تشخیص افتراقی میان آرتریت واکنشی و آرتریت مرتبط با IBD اهمیت دارد، زیرا هر یک از این شرایط نیازمند رویکردهای درمانی متفاوتی هستند. استفاده از آزمایشات تصویربرداری، آزمایشات ژنتیکی، و بررسی‌های دقیق روده‌ای می‌تواند به روشن شدن علت زمینه‌ای و تشخیص صحیح کمک کند.
درمان آرتریت آنتروپاتیک
در سال‌های اخیر، درمان بیماری کرون روده با استفاده از داروهای ضد TNF بهبود قابل توجهی یافته است. داروهایی مانند اینفلیکسی ماب (Infliximab)، آدالیموماب (Adalimumab)، و سرتولیزوماب (Certolizumab pegol) در ایجاد و حفظ پسرفت بالینی در بیماری کرون روده مؤثر هستند. به ویژه اینفلیکسی ماب (Infliximab) در بیماران مبتلا به کرون که فیستول نیز دارند، کارایی بالایی نشان داده است. آرتریت ناشی از بیماری التهابی روده (IBD) نیز به این داروها پاسخ مثبتی می‌دهد.
سایر درمان‌های مؤثر
علاوه بر داروهای ضد TNF، درمان‌های دیگری نیز برای بیماری التهابی روده (IBD) و آرتریت مرتبط با آن وجود دارد:
- سولفاسالازین: این دارو برای درمان التهاب‌های روده‌ای و آرتریت محیطی مفید است.
- گلوکوکورتیکوئیدهای سیستمیک: این داروها نیز در کاهش التهاب و مدیریت آرتریت مؤثر هستند.
- داروهای سرکوبگر ایمنی: این داروها برای کنترل سیستم ایمنی و کاهش التهابات مفصلی استفاده می‌شوند.
استفاده از NSAIDها
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایندومتاسین، بروفن، ایبوپروفن، و ژلوفن نیز می‌توانند در تسکین درد و کاهش التهاب مؤثر باشند. با این حال، باید به این نکته توجه داشت که این داروها ممکن است حملات شعله‌وری بیماری التهابی روده (IBD) را ایجاد کنند و بنابراین باید با احتیاط استفاده شوند.
مشکلات نادر درمان
همان‌طور که در مورد پسوریازیس مشاهده شده است، موارد نادری از بیماری التهابی روده (IBD) (چه کولیت روده و چه بیماری کرون) به دنبال درمان ضد TNF، به‌ویژه با داروی اتانرسپت (Etanercept)، که برای درمان بیماری‌های مختلف مفصلی تجویز شده است، ایجاد شده‌اند. این موارد نادر نیازمند نظارت دقیق پزشکی و تنظیمات درمانی مناسب هستند.
درمان آرتریت آنتروپاتیک نیازمند یک رویکرد چند جانبه است که شامل داروهای ضد TNF، سولفاسالازین، گلوکوکورتیکوئیدهای سیستمیک، داروهای سرکوبگر ایمنی و NSAIDها می‌شود. هر چند که این داروها معمولاً مؤثر هستند، اما نیاز به نظارت دقیق برای جلوگیری از عوارض و حملات شعله‌وری بیماری وجود دارد.
نتیجه‌گیری
آرتریت آنتروپاتیک، این هم‌نشین ناخوانده بیماری‌های التهابی روده (IBD)، با چالش‌ها و پیچیدگی‌های خود، همچنان یکی از موضوعات جذاب و پرابهام در دنیای پزشکی است. هم‌زمانی التهاب مفاصل و روده، دو سیستم کلیدی بدن را به چالشی دوگانه می‌کشاند که نیازمند توجه و درمان چندوجهی است.
در دهه‌های اخیر، پیشرفت‌های علمی و دارویی، نور امیدی در دل بیماران مبتلا به آرتریت آنتروپاتیک افکنده است. داروهای ضد TNF همچون اینفلیکسی ماب، آدالیموماب، و سرتولیزوماب، به عنوان قهرمانان این میدان، نه تنها در کنترل علائم بیماری التهابی روده موفق بوده‌اند، بلکه در کاهش التهاب‌های مفصلی نیز اثرات قابل توجهی نشان داده‌اند. این موفقیت‌ها نشان‌دهنده تحولاتی است که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به طور چشمگیری بهبود بخشد.
همچنین، استفاده از داروهایی مانند سولفاسالازین، گلوکوکورتیکوئیدهای سیستمیک، و داروهای سرکوبگر ایمنی، به عنوان ابزارهای تکمیلی، افق‌های درمانی گسترده‌تری را پیش روی ما قرار می‌دهد. این داروها با هدف قرار دادن مکانیسم‌های التهابی، کمک می‌کنند تا بیماران بتوانند با کمرنگ‌تر شدن درد و التهاب، زندگی روزمره خود را با آرامش بیشتری سپری کنند.
البته، همراهی این مسیر با داروهای NSAID نیز نشان می‌دهد که راهکارهای تسکینی همچنان جایگاه ویژه‌ای دارند، هر چند که نیاز به احتیاط و نظارت دقیق برای جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی وجود دارد.
در نهایت، فهم بهتر و دقیق‌تر از مکانیسم‌های ژنتیکی و ایمونولوژیکی این بیماری، به ما این امکان را می‌دهد که در آینده نزدیک، درمان‌های حتی مؤثرتری را ارائه دهیم. این چشم‌انداز روشن، هم برای پزشکان و محققان و هم برای بیماران، انگیزه‌ای برای ادامه مسیر و امید به روزهای بهتر است.
بنابراین، آرتریت آنتروپاتیک، با همه پیچیدگی‌هایش، نه تنها یک چالش بلکه فرصتی برای نوآوری و پیشرفت در علم پزشکی است. با پیگیری و تلاش مستمر، می‌توانیم به دستاوردهای بزرگی در مدیریت و درمان این بیماری دست یابیم و زندگی بهتری را برای بیماران فراهم آوریم. این امید، انگیزه‌ای است که ما را به سوی آینده‌ای روشن‌تر و سالم‌تر سوق می‌دهد.
