در این بخش از پایگاه دانش فروشگاه برنا اندیشان تصمیم داریم تا درمورد یکی دیگر از موضوعات بسیار مهم و کاربردی علم روانشناسی که در بین همگان بسیار طرفدار دارد با عنوان مهارت نه گفتن – راهکارهای عملی برای مهارت نه گفتن مقاله ای را در اختیار شما کاربران محترم وب سایت برنا اندیشان و تمامی علاقه مندان به علوم رفتاری قرار دهیم،پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
مهارت نه گفتن – راهکارهای عملی برای مهارت نه گفتن
مهارت نه گفتن از آن جمله از مهارت هایی است که هر انسانی باید آن را بداند و در زندگی اش آن را به کار ببرد. ما در این مقاله تصمیم داریم تا در مورد این مهارت به صورت کامل با شما عزیزان گفتگو نماییم و همچنین مهارت نه گفتن را از دیدگاه دکتر هلاکویی مورد بررسی قرار دهیم.
توصیه هایی برای نه گفتن و آموختن مهارت نه گفتن
مطمئن شوید که چه میخواهید، آیا میخواهید بگویید “بله” یا “نه”. اگر مطمئن نیستید بگویید که باید در موردش فکر کنید و زمانی را برای دادن پاسخ خود مشخص کنید.
- اگر مطمئن نیستید که چه چیزی از شما خواسته شده، توضیح بیشتری بخواهید.
- تا جاییکه میتوانید پاسخ کوتاهی داده و از دادن توضیحات طولانی و آوردن دلایل زیاد خودداری کنید.
- از عباراتی با ضمیر “من” استفاده کنید و به جای سرزنش یا محکوم کردن دیگری به مطرح کردن موضوع بپردازید.
- به جای عباراتی مانند “فکر نمیکنم بتوانم ….” از کلمه “نه” استفاده کنید.
- بهجای قضاوت کردن، مواردی را که وجود دارد مطرح کنید.
- درخواست خود را بهصورت واضح و مستقیم بیان کنید.
- سعی کنید حرکات غیر کلامی تان با پیامی که میدهید همخوانی داشته باشد.
- بهجای گفتن “نمیتوانم” ، بگویید “این کار را نخواهم کرد”.
- گاهی مجبورید امتناع خود از انجام آن کار را چند بار تکرار کنید.
- در این صورت به جای اینکه هر بار دلیل جدیدی بیاورید، “نه” گفته و همان دلیل قبلی را تکرار کنید.
- اگر علیرغم اینکه چند بار نه گفتید فرد مقابل به اصرار خود ادامه داد، سکوت کرده یا موضوع صحبت را تغییر دهید. در موارد بحرانی حتی میتوانید به گفتگوی خود پایان دهید.
افراد منفعل گاهی حتی وقتی با چیزی مخالف هستند، برای آرام نگه داشتن شرایط، تظاهر به موافقت میکنند، برای مثال لبخند زده، سرشان را تکان داده یا بهدقت گوش میکنند. در حالی که لازم است بهطور مستقیم یا غیرمستقیم مخالفت خود را نشان دهند. لزومی ندارد که احساس گناه کنید. شما رسالت ندارید به هر قیمتی که شده تمام مشکلات دیگران را حل کرده یا همه را خوشحال کنید. اگر حتما می خواهید به فرد مقابل کمک کنید، میتوانید پیشنهاد خود را به او بگویید.
ابراز وجود همدلانه
میتوانید ضمن نشان دادن همدلی خود، ابراز وجود کنید. از این طریق به طرف مقابل خود نشان میدهیم که متوجه وضعیت او بوده و احساساتش را درک میکنیم. مثال: (برای اعتراض به کسی که مرتباً حرفهای شما را قطع میکند). میدانم که شما نیز افکار و باورهای جالبی در این مورد دارید، اما ایکاش اجازه میدادید تا حرفهایم را تمام کنم.
خیلی از افراد نه تنها در رد یک درخواست مشکل دارند و گفتن ”نه“ برایشان مشکل میباشد، بلکه بیان احساسات مثبت مثل قدردانی از دیگران، ابراز محبت و علاقه و بیان تمجید و ستایش نیز برایشان کاری سخت و مشکل است.
لیکن باید توجه کرد که ابراز عواطف مثبت به صورت گرم، صمیمانه و جامعه پسندانه یکی از اجزاء بسیار مهم مهارتهای اجتماعی است و روابط انسانه را به هم نزدیک و زیبا میسازد. مثالهایی از بیان قاطعانه: ”چه کلاه زیبایی داری“ ”نکته مهمی را مطرح کردی“ رفتارت نشان میدهد که خیلی باهوشی“. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که رفتار قاطعانه را میتوان با محتواهای مختلف بیان کرد. این محتواها میتوانند ملایم یا شدید باشند. اینکه یک رفتار قاطعانه با چه محتوایی بیان شود بهتر خواهد بود را موقعیت ، نوع درخواست طرف مقابل و رابطه ما با طرف مقابل تعیین مینماید.
پیشنهاد ویژه:کارگاه آموزش مهارت های زندگی دانش آموزان
نقاشی در مورد مهارت نه گفتن
در ادامه با برنا اندیشان همراه باشید تا نقاشی هایی در رابطه با قدرت نه گفتن را با یک دیگر نگاه کنیم که بسیار زیبا هستند و می توانیم برای آموزش مهارت و قدرت نه گفتن به کودکان از نقاشی ها هم استفاده کنیم.
همانطور که می دانید یکی از روش های آموزش، نقاشی ها هستند که بسیار کمک می کنند تا فرایند یادگیری آسان تر شود، به همین دلیل لازم است تا از تجهیزاتی که در این حوزه قابل استفاده هستند بهره ببریم تا بتوانیم قدرت نه گفتن را هم خودمان بیاموزیم و هم به فرزندانمان آموزش دهیم تا بتوانند به راحتی نه بگویند و هرگز از ” نه گفتن ” ترس و واهمه ای نداشته باشند.
تمرین
در حالی که گروه هایی چند نفره تشکیل دادهاید، سبک ارتباطی قاطعانه را (بصورت دو نفره) تمرین کنید تمامی اعضای گروه تمرین مذکور را انجام دهند.
- یکی از دوستانتان سیگاری را روشن کرده و از شما میخواهد که همراه با او شما نیز سیگار بکشید. شما نمیخواهید درخواست او را بپذیرید.
- دوستتان از شما میخواهد که با هم به یک گردش دوستانه بروید ولی شما میخواهید یکی از دروس خود را در آن روز مرور کنید و بعضی از کارهای شخصیتان را انجام دهید. بنابراین نمیخواهید درخواست ایشان را بپذیرید.
فرض کنید هم کلاسی شما از شما میخواهد به همراه او مواد مخدر مصرف کنید، شما بسته به نوع ارتباطتان با آن فرد و موقعیتی که در آن از شما درخواست میشود و… به طرق مختلف و با استفاده از روشهایی که قبلاً ذکر شدند میتوانید این درخواست را رد کنید. مثلاً میتوانید:
روش ”نه گفتن“ را بصورت ”من علاقه ای ندارم“ ، ”متشکرم من اهل مواد نیستم“ و ”یا تکان دادن سر و گفتن نه من مصرف نمیکنم“، مورد استفاده قرار دهید.
یا روش استفاده از شوخی را به طرق زیر میتوانید به کار ببرید:
- ”من سلولهای مغزم را برای کارهای مهمتر لازم دارم.“
- ”به اندازه کافی گرفتاری و دردسر دارم و نمیخواهم فهرست آن را طولانیتر کنم“
- ”همینجوری هم مشکلاتم به اندازه کافی زیاد هستند“.
- یا میتوانید توپ را به زمین طرف مقابل بیاندازید:
- ”من ترا با هوشتر از این میدانم که چنین پیشنهادی را به من بدهی“
- ”تو دوست مهمی برای من هستی و بنابراین من انتظار یک پیشنهاد بهتر را از تو داشتم“
ابراز وجود افزایشی
در ابراز وجود افزایشی افراد کار را با کمترین مقدار ابراز وجود شروع میکنند و اگر طرف مقابل بی تفاوت بود، بتدریج بر میزان ابراز وجود خود میافزایند. به عنوان مثال: دوست شما با سماجت و اصرار از شما میخواهد که به همراه او سیگار بکشید و یا حداقل یک پک بزنید. شما به شیوه زیر میتوانید از ابراز وجود افزایشی استفاده کنید:
- نه من مواد مصرف نمیکنم.
- برای دومین بار دارم بهت میگم که من اهل مواد و اینجور کارها نیستم.
- ببین دوبار گفتم و اکنون ازت میخوام که دیگه در این مورد حرف نزنی.
- ازت میخوام همین حالا از من دور شوی.
عوارض ابراز وجود
غیبت کردن: ممکن است دیگران که تغییری ناگهانی در رفتار شخص دیدهاند، با اطمینان از اینکه گفتههای آنها به گوش وی خواهد رسید شروع به غیبت و بدگویی پشت سر او کنند. مثلاً ”یک شبه آدم بزرگی شده“ ”نمیدانم کی پوست خربزه زیر پایش انداخته“، ”فکر میکنه خیلی آدم مهمیه “.
پرخاشگری: کسانی که مخصوصاً به سوء استفاده از شخص عادت کردهاند و همواره عقاید، نظرات و خواستهای خود را بر او تحمیل کردهاند، امکان دارد سعی کنند تا با تهدید و پرخاشگری سلطه قبلی خود را بر او حفظ کنند
عذرخواهی مکرر: عدهای ممکن است تغییر رفتار شخص را به خود منتسب کنند و فکر کنند که کاری کردهاند که باعث رنجش او شده است. بنابراین شروع به معذرت خواهی از وی نمایند. افراد کم رو، بی جرأت و نگران چنین روشی را ممکن است از خود ظاهر ساند.
انتقام جویی: عده ای نیز در ظاهر رفتار جرأت مندانه شخص را میپذیرند ولی در خفا ممکن است به فکر خراب کردن، تهمت زدن و انتقام گیری از وی باشند.
باید مواظب این عوارض و خطرات بود و با استفاده درست و به جا از شیوه های مناسب ابراز وجود از احتمال این عواقب منفی کاست.
مهارت نه گفتن دکتر هلاکویی
دکتر هلاکویی در رابطه با موضوع مهارت نه گفتن معتقد است که اگر والدین ناآگاه در روند تربیت کودک مشکلی ایجاد کنند می توانند زمینه ساز بسیاری از مشکلات در آینده فرد باشند. مخصوصا در سن ۳ تا ۶ سالگی که شخصیت کودک در حال شکل گیری است اگر کودک به این باور برسد که او ذاتا خوب و دوست داشتنی است در بزرگسالی دیگر به دنبال تایید طلبی نبوده و زندگی سالمی خواهد داشت و اگر بر عکس این رویداد رخ دهد کودک به این باور می رسد که او فردی خوب و دوست داشتنی نیست و همواره دیگران باید او را تایید کنند. بنابراین لازم است تا والدین در این خصوص مطالعه کنند و هرگز اختلالی در روند رشد کودک ایجاد نکنند.
پیشنهاد ویژه : سمینار شخصیت سالم از دکتر هلاکویی
از طرف دیگر انسان باید در هر سنی به این باور برسد که اصلا نیازی نیست که دیگران او را تایید کنند، چرا که حتی خبر مرگ انسان نیز برای دیگران مهم نبوده و اصلا به این موضوع فکر نمی کنند، حالا شما در چنین حالتی معتقد هستید باید همواره رضایت دیگران را به دست آورید؟ این کار دقیقا مانند این است که شما در حال رانندگی هستید و مدام پنجره را پایین می آورید و از سایر رانندگان سوال می کنید که آیا شما حالتان خوب است؟ آیا از رانندگی من راضی هستید؟ من چه کاری انجام دهم که شما راضی باشید؟ می بینید که چقدر این موضوع خنده دار و مسخره است. بنابراین انسان سالم باید مهارت نه گفتن را بیاموزد و خیلی راحت اگر توان انجام کاری را ندارد به دیگران نه بگوید و بعد از گفتن نه هم هیچ احساس بدی نداشته باشد، در این صورت است که شما حالتان خوب است و می توانید بگویید که یک انسان سالم هستید.
حال در ادامه به صوت مهارت نه گفتن از دکتر هلاکویی گوش دهید.
تمرین ـ ایفای نقش
در موقعیت زیر روش خلع سلاح را تمرین نمایید : یکی از هم کلاسیهایتان از شما میخواهد که همراه هم نزد معلم درس ریاضی رفته و به نحوه امتحان او اعتراض کنید گرچه نمره شما نیز در آن درس چندان رضایت بخش نیست اما انتقادی به نحوه امتحان معلم خود ندارید ، بنابراین درخواست دوست خود را قبول نمیکنید و دوستتان درجواب شما میگوید ”واقعاً که بچهای“ ”ترسو“.
در موقعیت زیر روش ابراز وجود افزایشی را تمرین کنید
در تاکسی نشسته اید و به طرف منزل خود میروید، در بین راه راننده با یکی از مسافران بر سر کرایه به مشاجره میپردازند. بعد از اینکه تا کسی به حرکت خود ادامه میدهد، راننده که عصبانی شده، حرفهای نامناسب و زشت بر زبان میآورد. شما نمیخواهید که این حرفها را بشنوید و بنابراین تصمیم میگیرید به این عمل راننده اعتراض کنید.
در موقعیت زیر روش رد قاطعانه را تمرین کنید
یک نفر از دوستانتان از شما میخواهد که اگر میخواهی با من دوست باشی باید رابطه ات را با شخص دیگر (مثلاً یکی دیگر از دوستانت) قطع کنی. شما با خواست او موافق نیستید و نمی خواهید آن را بپذیرید.
معرفی یار مهربان
نویسنده: سوزان نیومن
ترجمه: سمانه فلاح
تهیه و تنظیم: میترا نمازی
کارشناس ارشد روان شناسی بالینی