برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
هرم نیازهای مازلو یکی از مفاهیم مهم و برجسته در علم روانشناسی است که بیان می کند انسان دارای نیازهای مختلفی است که اگر آنها را در یک هرم قرار دهیم نیازهایی که در بخش پایین هرم قرار می گیرد همان نیازهای اولیه و اساسی هر انسان است و نیازهایی که در بخش بالایی هرم قرار می گیرد نیازهای عالی و غیر حیاتی انسان است.
شایان ذکر است که این هرم دارای ۵ طبقه است که از نیازهای فیزیولوژیک در قسمت پایین هرم شروع می شود و به نیاز خودشکوفایی در قسمت بالای هرم ختم می شود. اگر ما با نظریه سلسله نیازهای مازلو آشنا باشیم می توانیم نگاه بهتری نیست به انسان ها داشته باشیم و بدانیم که چرا هر فردی در موقعیت های مختلف زندگی اش رفتارهای متفاوتی را از خودش نشان می دهد.
همچنین نباید آن را بیش از اندازه تعمیم دهیم و سعی کنیم تا تمام رفتارهای انسانی را در چارچوب آن قرار دهیم. در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای جامع در خصوص هرم نیازهای مازلو را در اختیار شما افراد علاقه مند به مجموعه مقالات روانشناسی قرار دهیم تا با نظریه نیازهای اساسی مازلو آشنا شوید و نگاه دقیق تری نسبت به انسان ها داشته باشید.
آشنایی با آبراهام مازلو
یکی از روانشناسان انسان گرا آبراهام مازلو (Abraham Maslow) بود که الگوی فکری اش بعد از دیدگاه های روانکاوی و رفتارگرایی شکل گرفت. لازم به ذکر است که مازلو در کتاب ها و آموزش های مدیریتی نقش مهمی دارد و صرفا در حیطه روانشناسی فعالیت نمی کرد. پیشنهاد می شود به پکیج کامل آموزش نظریه های شخصیت مراجعه نمایید.
نکته بسیار مهمی که در خصوص زندگی آبراهام مازلو وجود دارد این است که او در سن ۴۳ سالگی فوت کرد و فرصت بسط و گسترش نظریاتش را پیدا نکرد. یکی از کتاب های مهم مازلو کتاب انگیزش و هیجان است که در این کتاب می توانید با مازلو آشنا شوید که چقدر انگیزه دارد تا در این راه کارهای بزرگی انجام دهد.
نگاهی به هرم نیازهای مازلو
همانطور که در مقدمه نیز اشاره شد سلسله مراتب نیازهای مازلو دارای بخش های مختلفی است که شامل نیازهای اساسی و نیازهای غیر حیاتی است و اگر انسان بتواند نیازهای هر طبقه را به خوبی برطرف کند می تواند به سایر نیازهایش رسیدگی کند. در ادامه با برنا اندیشان همراه باشید تا با هرم نیازهای مازلو به صورت کامل آشنا شویم.
طبقه اول : نیازهای زیستی و فیزیولوژیک
در پایین ترین قسمت هرم نیازهای مازلو نیازهای زیستی قرار دارد که بخش بزرگی از سطح هرم را پوشش می دهد و اگر این نیازها به خوبی ارضا نشوند فرد نمی تواند به سایر نیازها بپردازد. یعنی مازلو بر این عقیده بود که نیازهای فیزیولوژیکی انسان بسیار اساسی و حیاتی است و اگر می خواهد زنده بماند باید تمامی آنها را برطرف کند.
به عبارت دیگر نیازهای زیستی هر انسان موجب می شود تا فرد بتواند نیازهای اولیه اش را رفع کرده و امکان ادامه حیات و زندگی را داشته باشد. به عنوان مثال خوراک، پوشاک، مسکن و نیازهای جنسی در بخش نیازهای زیستی قرار می گیرد. شایان ذکر است تا زمانی که نیازهای این بخش به خوبی برطرف نشود فرد نمی تواند انگیزه ای برای رفع سایر نیازها داشته باشد.
طبقه دوم : نیازهای امنیتی
یکی دیگر از نیازهای اساسی انسان داشتن امنیت جانی و روانی است. یعنی آزاد بودن و عدم محرومیت از حقوق طبیعی که به عنوان مهمترین نیازهای انسان شناخته می شود. به یاد داشته باشید که این نیاز شامل زمان حال و آینده می شود و انسان باید بدون وحشت بتواند به زندگی خودش ادامه دهد. نیاز به امنیت در شرایط مختلف مثل بدن و جسم فرد، خانواده، شغل، دارایی های فرد و سلامت او از جمله نیازهای اساسی در هرم نیازهای مازلو است.
طبقه سوم : نیازهای وابستگی و اجتماعی
بعد از آنکه نیازهای جسمی و امنیتی ارضا گردد حالا نوبت به برطرف کردن قسمت سوم نیازهای انسان است که تحت عنوان عشق و تعلق خاطر نیز شناخته می شود. همواره به این موضوع توجه داشته باشید که انسان موجودی اجتماعی است و باید برای ادامه زندگی با سایرین نیز در رابطه باشد. نیاز مربوط به عشق و تعلق خاطر از طریق برقراری رابطه عالی و رضایت بخش با دوستان، خانواده، هم کلاسی ها، شریک عاطفی و سایرین برطرف می شود.
طبقه چهارم : عزت نفس
در هرم نیازهای مازلو بخش چهارم مربوط به عزت نفس است. یعنی وقتی انسان بتواند نیازهای اولیه اش را به خوبی برطرف کند و همچنین نیاز مربوط به عشق و وابستگی اش را هم ارضا کند حالا به عزت نفس بالایی دست پیدا می کند و حال خوبی دارد.
در واقع نیازهای طبقه سوم نقش بسیار مهمی در ایجاد احساس عزت نفس داشته و زمانی که حرمت نفس در انسان شکل بگیرد باعث می شود تا فرد نگرش سالم و بهتری نسبت به خود و جهان پیرامون داشته باشد.
طبقه پنجم : نیاز به خودشکوفایی
زمانی که به این قسمت از هرم نیازهای مازلو می رسیم لازم است تا تمام استعدادهای پنهان آدم شناخته شود. یعنی مهم نیست که این استعدادها چی هست و چی نیست بلکه مازلو در این باره بیان می کند که آنچه انسان می تواند باشد، باید باشد. همچنین پیشنهاد می شود به پکیج نظریات مشاوره مراجعه فرمایید.
لازم به ذکر است که ۴ نیاز قبلی تحت عنوان نیازهای کمبود شناخته می شود و جز اساسی ترین نیازهای انسان هستند و اگر می خواهیم به طبقات بالای نیازها برسیم باید به طور کامل تمامی نیازهای اولیه و ابتدایی را برطرف کنیم.
باید اشاره شود که نیاز به خودشکوفایی یک نیاز عالی است ولی تمام افراد نمی توانند به این مرحله برسند و صرفا افراد کم و محدودی وجود دارند که می توانند تمامی نیازهای اولیه شان را به خوبی برطرف کنند و سپس به خودشکوفایی دست پیدا کنند. به عنوان مثال اکتشاف گران و مخترعین به عنوان چنین افرادی شناخته می شوند که توانسته اند تا به خودشکوفایی دست پیدا کنند.
توسعه هرم نیازهای مازلو
در طبقه بندی جدید سلسله نیازهای مازلو دو بخش جدید نیز به آن اضافه شده است که قبل از خودشکوفایی قرار می گیرد که به شرح زیر می باشند.
- نیاز به درک پدیده ها
- نیاز به نظم و زیبایی
نقد هرم نیازهای مازلو
یکی از نقدهایی که به نظریه مازلو وارد می شود این است که آبراهام مازلو بیان می کند نیازهای هر طبقه وابسته به ارضای نیازهای طبقه قبل است و تا زمانی که فرد نیازهای مرحله قبل را برطرف نکرده باشد نمی تواند نیازهای سایر طبقات را به خوبی رفع کند. به عنوان مثال ما می توانیم نیازهای طبقه سوم را به خوبی برطرف نکنیم ولی به خودشکوفایی برسیم.
بنابراین بسیار مهم است که نگاه عمیق و دقیقی نسبت به نیازهای انسان داشته باشیم. چرا که برای شناخت انسان ها لازم است تا نیازهایش را بفهمیم و آنها را درک کنیم. در طول تاریخ نیز افرادی وجود داشته اند که نیازهای اولیه شان به خوبی برطرف نشده است ولی توانسته اند تا به افراد بزرگ و برجسته ای تبدیل شوند.
به عنوان مثال بسیاری از نقاشان معروف که وقتی زندگی شان را مورد بررسی قرار می دهیم متوجه می شویم در فقر به سر می برده اند و حتی نیاز به امنیت نیز برایشان ارضا نشده است و تعلق و وابستگی مناسبی هم نداشته اند اما توانسته اند تا به خودشکوفایی برسند و به فردی که باید تبدیل شوند.
همواره باید به این نکته توجه داشته باشیم که انسان موجودی انعطاف پذیر است و نباید مانند ربات به او نگاه کنیم، چرا که انسان ماشین نیست و نمی توانیم نگاه ثابتی به او داشته باشیم. چرا که در موقعیت های مختلف انسان ها رفتارهای مختلفی را از خودشان نشان می دهند که می تواند بسیاری از نظریات را با چالش مواجه کند.
اما به طور کلی باور بر این است که انسان به عنوان موجودی نیازمند باید بتواند نیازهای اساسی اش را برطرف کند چرا که در غیر این صورت ممکن است مشکلات فراوانی برایش ایجاد شود. یعنی هنگامی که پیشینه های قبلی را مورد بررسی قرار می دهیم مشاهده می کنیم که صرفا تعداد کمی از افراد خارج از هرم نیازهای مازلو توانسته اند تا به خودشکوفایی برسند و به عنوان استثنا شناخته می شوند و استثنا هرگز نمی تواند قاعده را نفی کند.
زیرا افراد بسیاری را هم مشاهده می کنیم که به دلیل عدم رفع نیازهای اولیه شان حتی جانشان را هم از دست داده اند. به همین دلیل باید نگاه بهتری نسبت به انسان ها و نیازهایش داشته باشیم تا بتوانیم به شناخت کاملی از انسان دست پیدا کنیم.
