برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
مکانیسم دفاعی جبران یکی از مفاهیمی است که بیشتر در نظریه روانشناسی آلفرد آدلر دیده می شود. در اصطلاح تخصصی به مکانیسم جبران compensation هم گفته می شود که باعث می شود تا فرد در زمینه هایی که دارای ضعف است بیشترین تلاش را داشته باشد. یعنی هنگامی که شخص متوجه می شود در حوزه ای از زندگی اش احساس ضعف و حقارت دارد در همان بخش انرژی زیادی را صرف می کند.
لازم به ذکر است که اگر از مکانیسم دفاعی جبران به صورت افراطی استفاده نکنیم می توانیم در برخی از زمینه ها به پیشرفت دست پیدا کنیم. اما به یاد داشته باشید که جبران افراطی اغلب باعث می شود تا ضعف های درونی فرد بیشتر شود. ما در این بخش از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا به صورت کامل شما را با مکانیسم دفاعی جبران آشنا کنیم و بدانید که این مکانیسم چه ویژگی هایی دارد و چه تاثیری بر سلامتی روان ما می گذارد.
آشنایی با مکانیسم دفاعی جبران
همانطور که در مقدمه نیز اشاره شد مکانیسم دفاعی جبران که تحت عنوان compensation هم شناخته می شود یکی از عملکردهای بخش ناخودآگاه ذهن انسان است که باعث می شود تا افراد به کمک آن از ضعف ها و ناتوانایی هایی که دارند فرار کنند. یعنی فرد دقیقا در بخشی که احساس ضعف می کند بیشترین تلاش را از خودش نشان می دهد.پیشنهاد می شود به مقاله مکانیسم دفاعی والایش مراجعه نمایید.
در واقع مفهوم جبران در نظریه آلفرد آدلر دیده می شود که بر این اساس مکانیسم جبران به فرد کمک می کند تا با تلاش بسیار عقده های حقارتی که در وجودش ایجاد شده است را فراموش کرده و در مقابل دیگران به برتری دست پیدا کند.
استفاده افراطی از مکانیسم دفاعی جبران
ما در مقالات قبلی بیان نمودیم که ساز و کار تمام مکانیسم های دفاعی به این صورت است که باعث می شود تا اضطراب و تنش هایی که در فرد ایجاد شده است کاهش یابد. اما اگر از آنها به طور افراطی استفاده کنیم بعد از مدتی دچار اختلالات روان رنجوری می شویم. در این خصوص متخصصان بر این باورند که یکی از مشکلات بارزی که در افراد دارای اختلالات روانی مشاهده می شود استفاده بیش از حد از مکانیسم دفاعی جبران است.
به عنوان مثال خودشیفتگی یک نوع جبران بیمارگونه در برابر عزت نفس آسیب دیده است. به این صورت که افراد برای خودشان نوعی هویت آرمانی را فراهم می کنند و از این طریق تلاش می کنند تا از اعتماد به نفس تخریب شده شان محافظت کنند و همین موضوع باعث می شود تا از ضعف هایی که در زندگی دارند به صورت ناخودآگاه فرار کنند.
مکانیسم دفاعی جبران چه مزایا و معایبی دارد؟
شایان ذکر است که اگر ما به صورت نرمال و استاندارد از مکانیسم دفاعی جبران در زندگی مان استفاده کنیم و در این خصوص هیچ افراطی نداشته باشیم می توانیم در زندگی به انگیزه و پیشرفت دست پیدا کنیم و در مسیر مثبتی از زندگی قرار بگیریم.
به عنوان مثال بسیاری از افرادی که از نظر جسمی یا روانی دچار نقص و ضعف هستند از طریق مکانیسم دفاعی جبران تلاش می کنند تا بر ضعف هایی که دارند غلبه نمایند و زندگی جدیدی را برای خودشان ایجاد می کنند. شاید شما هم مشاهده کرده باشید که افراد دارای معلولیت در زمینه هایی مانند هنر و ورزش به افتخارات زیادی دست پیدا کرده اند. همچنین پیشنهاد می شود به پکیج روانشناسی فردی آلفرد آدلر مراجعه نمایید.
اما همانطور که گفته شد استفاده افراطی از تمام مکانیسم های دفاعی می تواند سلامت روان افراد را با خطرات زیادی مواجه کند. یعنی اگر ما بخواهیم از مکانیسم دفاعی جبران به صورت افراطی استفاده کنیم بعد از مدتی متوجه می شویم که شخصیت بالغی برای خودمان ایجاد نکرده ایم و به جای آنکه ضعف های زندگی مان را رفع کرده باشیم برای خودمان چالش های فراوانی را هم ایجاد کرده ایم.
به طور مثال فردی که می خواهد از ضعف ها و نقص های خودش فرار کند و به همین خاطر برای خودش اعتماد به نفس کاذبی را ایجاد می کند بعد از مدتی از نظر فردی دچار مشکل می شود و ادامه دار بودن موضوع می تواند رابطه اش با دیگران را دچار چالش و آسیب کند.
جنبه های مثبت مکانیسم جبران
یکی از سوالاتی که در ذهن بسیاری از افراد ایجاد می شود این است که آیا مکانیسم دفاعی جبران می تواند بخش های مثبتی هم داشته باشد. در پاسخ باید اشاره کنیم که بله، در واقع تمام مکانیسم های دفاعی می توانند جنبه های مثبتی داشته باشند و به افراد کمک می کنند تا نقص ها و مشکلاتی که دارند را از بین ببرند. به عنوان مثال مکانیسم جبران مفهومی است که اگر افراد بتوانند به خوبی از آن استفاده کنند قادر هستند تا انگیزه ای را در زندگی شان ایجاد کنند و در نتیجه به پیشرفت دست پیدا می کنند.
رابطه مکانیسم جبران و اختلالات روانی
با توجه به مواردی که در قسمت بالا به آنها اشاره شد باید بدانیم که استفاده افراطی از تمامی مکانیسم های دفاعی باعث می شود تا فرد دچار مشکلات روان رنجوری شود و در نتیجه اختلالات روان شناختی زیادی برای فرد ایجاد می شود. در واقع اگر ما از مکانیسم دفاعی جبران به صورت افراطی استفاده کنیم باعث می شود تا گرفتار اختلالات و مشکلات روانی شویم. همچنین پیشنهاد می شود برای مطالعه بیشتر به مقاله مکانیسم دفاعی سرکوب مراجعه فرمایید.
نتیجه گیری
بسیاری از روانشناسان بر این باورند که رفتارهای انسان در زندگی به دلیل جبران های افراطی در جهت نیازهای برآورده نشده است. یعنی اگر افراد نتوانند در جریان رشد نیازهای روان شناختی شان را به خوبی شناسایی کنند و همچنین به شیوه ای سالم با آنها برخورد نکنند بعد از مدتی کارایی مکانیسم دفاعی جبران از دست رفته و به صورت افراطی عمل می کند. در این حالت فرد قادر نیست تا تنش ها و اضطراب هایی که دارد را کاهش دهد و در نهایت مشکلات روانشناختی فراوانی برایش ایجاد می شود.
به همین دلیل اگر ما در زمینه ای که احساس ضعف میکنیم بیش از حد انرژی مصرف کنیم نتیجه ای برعکس به دست می آوریم. از این رو همواره به یاد داشته باشید که در زندگی شخصی اگر گرفتار سیکل معیوبی شدید لازم است تا از یک متخصص سلامت روان مشاوره دریافت کنید. زیرا روانشناس به به شما کمک می کند تا بتوانید مشکلات زندگی تان را به خوبی شناسایی کرده و در جهت پیشرفت گام های مثبتی را بردارید.
