برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
شاید شما هم اصطلاح فرار از مدرسه را شنیده باشید. فرار از مدرسه یکی از معضلات و آسیب هایی است که خانواده، مدرسه و جامعه را درگیر خودش می کند. زیرا وقتی نوجوانی از مدرسه فرار می کند هم به خودش آسیب وارد می کند و هم تحت خطرات محیطی قرار می گیرد. به عنوان مثال این افراد ممکن است به سمت مصرف مواد مخدر بروند.
بنابراین اگر والدین در خصوص فرزندشان بسیار نگران هستند کاملا حق دارند. چرا که با فرار از مدرسه مشکلاتی هم برای شخص و هم برای آینده فرد ایجاد می شود. اما سوال بسیار مهمی که باید به آن پاسخ دهیم این است که چرا برخی از افراد از مدرسه فرار می کنند؟ چه عواملی در این امر دخیل هستند؟ نقش والدین در این باره چیست و چه کارهایی باید انجام دهند تا از فرار کردن فرزندانشان از مدرسه جلوگیری کنند.
به همین دلیل در این بخش از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای با عنوان روش های مقابله با فرار از مدرسه در کودکان را در اختیار شما علاقه مندان به روانشناسی کودک و نوجوان قرار دهیم تا با علل و دلایل اصلی فرار از مدرسه آشنا شوید.
فرار از مدرسه
به طور کلی فرار از مدرسه یکی از اختلالات رفتاری کودکان است که بدون اطلاع دادن به مدرسه و خانواده از مدرسه فرار می کنند. فرار کردن از مدرسه موجب آسیب های شغلی و تحصیلی برای فرد می شود. به همین دلیل برخی از نظریه پردازان در خصوص فرار از مدرسه بر این باورند که این رفتار نوعی خودکشی اجتماعی است. فرار از مدرسه می تواند در هر سنی رخ دهد اما اگر این رفتار از سنین پایین تر رخ دهد آسیب های بسیاری به همراه دارد.
فرار از مدرسه با مدرسه هراسی چه تفاوتی دارد؟
فرار از مدرسه با ترس از مدرسه متفاوت است و فرق آن در اطلاع دادن به خانواده است. چرا که وقتی کودکی از مدرسه هراس داشته باشد از رفتن به مدرسه اجتناب می کند و در این باره والدینش آگاه هستند و می دانند که او به مدرسه می رود چون از رفتن به مدرسه ترس دارد. در این حالت کودک به شدت گریه می کند و مدام به پدر یا مادرش می چسبد و علایمی مانند دل درد، تهوع، اضطراب، دلشوره و ترس شدید در آنها دیده می شود.
در حالی که فرار از مدرسه بدون آگاهی والدین و مدرسه انجام می شود و فرد به قصد رفتن به مدرسه از خانه خارج می شود ولی در خیابان ها پرسه می زند و به مدرسه نمی رود. شایان ذکر است که فردی که ترس از مدرسه دارد دچار اضطراب فراگیر است، در حالی که فرار از مدرسه شامل گرایش هایی مانند رفتارهای ضد اجتماعی و قانون شکنانه است.
از طرف دیگر باید بدانید که هراس از مدرسه موجب می شود تا فرد از رفتن به مدرسه اجتناب کند و بخواهد در خانه بماند. ولی کودک یا نوجوانی که از مدرسه فرار می کند هم از خانه فراری است و هم از مدرسه و نمی خواهد در هیچ کدام بماند.
همچنین ترس از مدرسه موجب می شود تا فرد به صورت بلند مدت از رفتن به مدرسه اجتناب کند و این رفتار به صورت پیوسته اتفاق می افتد. در حالی که فرار از مدرسه هر از چند گاهی رخ می دهد و ممکن است فرد در طول یک ماه چندین بار از مدرسه فرار کند.
آشنایی با دلایل فرار از مدرسه
در خصوص علت های فرار از مدرسه می توانیم به دلایل گوناگونی اشاره کنیم. اما به طور کلی ۳ سطح از رفتار بر فرار از مدرسه تاثیر می گذارد که عبارتند از :
- صفات و خصوصیات فردی
- خانواده
- مدرسه
تاثیر خصوصیات فردی کودک در فرار از مدرسه
ویژگی های شخصی انسان نشات گرفته از عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک فرزندپروری والدین است که در ادامه به صورت کامل هر یک از آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.
تعارض های روانی
یکی از دلایل فرار از مدرسه در کودک و نوجوان وجود تعارض های روانی در فرد است. چرا که اختلالات خلقی در انسان می تواند سبب بروز چنین رفتارهایی شود. همچنین مشکلاتی مانند بیش فعالی و کم توجهی نیز می تواند باعث شود تا فرد از مدرسه فرار کند.
پیشنهاد ویژه : کارگاه روانشناسی تربیت فرزند
در کنار این عوامل اختلالاتی مانند اختلال نافرمانی مقابله جویانه، اختلال سلوک، مشکلات اضطرابی، اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی، افسردگی و پرخاشگری می تواند باعث شود تا فرد از مدرسه بگریزد و از خودش رفتارهای قانون شکنانه نشان دهد. تمامی این مشکلات می تواند ریشه در ژنتیک و وراثت فرد داشته باشد و یا به دلیل تاثیر والدین و نحوه فرزندپروری آن ها ایجاد شده باشد.
مشکلات تحصیلی
زمانی که عملکرد تحصیلی کودک پایین می شود موجب ایجاد تمایل به فرار ا مدرسه در او می شود. در بسیاری از مواقع دلیل آن مشخص و آشکار نیست ولی فرد به دلیل احساس شکستی که دارد از مدرسه فرار می کند. به عنوان مثال مشکل در درس هایی مانند ریاضیات و دیکته می تواند باعث سرخوردگی فرد شده و در نتیجه تمایلی به درس و کلاس نداشته باشد.
در چنین شرایطی لازم است تا مشکل فرد شناسایی شود و توسط مشاورین و روانشناسان تحت درمان قرار بگیرد. در برخی اوقات نیز چون عملکرد فرد پایین است و دچار اختلالاتی مانند کندی در یادگیری، اختلالات یادگیری و … است نیاز به آموزش های کمکی دارد تا بتواند به سطح استاندارد برسد.
اختلال در برقراری ارتباط
کودکان و نوجوانانی که در خصوص مهارت های ارتباطی دچار مشکل هستند در اکثر اوقات نمی توانند با سایر هم همکلاسی هایش ارتباط برقرار کند و دچار ناسازگاری می شود. در چنین شرایطی فرد در هیچ گروهی پذیرفته نمی شود و چون نمی تواند با دیگران به خوبی رابطه برقرار کنند مدام از سمت دیگران طرد می شود.
به همین دلیل این افراد توسط گروه هایی جذب می شوند که دارای اختلالات رفتاری هستند و از قانون پیروی نمی کنند. در نتیجه زمینه های فرار از مدرسه در آنها بیشتر می شود.
اضطراب جدایی
داشتن اضطراب جدایی یکی از عواملی است که می تواند باعث شود تا فرد از رفتن به مدرسه اجتناب کند. ریشه این مشکل مربوط به وابستگی شدید کودک در مراحل ابتدایی رشد است که در نتیجه فرد گرفتار اضطراب شدیدی می شود و همواره می خواهد در کنار خانواده اش بماند و دور شدن از آنها برایش بسیار سخت و دشوار است. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله جملات سمی والدین را مطالعه نمایید.
به یاد داشته باشید که اضطراب جدایی می تواند گذار باشد و بعد از مدتی خود به خود رفع شود اما مشکل از زمانی شروع می شود که این اضطراب در فرد ماندگار شده و مشکلات بسیاری برایش ایجاد می کند.
نقش خانواده در فرار از مدرسه
خیلی مهم است که کودک و نوجوان در چه محیطی زندگی می کنند و با آنها چگونه برخورد می شود. همچنین توجه داشته باشید که تاثیر و اهمیت خانواده در دوران مدرسه و نوجوانی در بالاترین حد خودش قرار می گیرد.
درگیری های خانوادگی
تعارضات و درگیری های مداوم خانوادگی می تواند باعث شود تا کودک یا نوجوان از مدرسه فرار کند. چرا که اگر جو خانواده مدام متشنج باشد و والدین همواره با یکدیگر در حال دعوا باشند می تواند زمینه ساز فرار از مدرسه شود.
زیرا در چنین محیط هایی کودکان به سمت مشکلات رفتاری و ناسازگاری کشیده می شوند و گرایشات قانون شکنی و نافرمانی در آنها شکل می گیرد. بنابراین وجود محیط های خانوادگی پر تنش موجب ایجاد تمایل کودک و نوجوان به فرار از مدرسه می شود.
روش های فرزندپروری
مهم ترین عاملی که می تواند نقش پررنگی در رفتارهای قانون شکنانه کودکان داشته باشد روش های تربیتی والدین است. به عنوان مثال اگر والدین پرخاشگر و عصبی باشند می توانند گرایشات ضد اجتماعی را در فرزندانشان ایجاد کنند.
به علاوه انجام تنبیه بدنی، تحقیر کودک و ترساندن کودک و برچسب گذاری او باعث افت عزت نفس و اعتماد به نفس در کودک می شود و در نتیجه فرد گرایش زیادی به رفتارهای هنجارشکنانه دارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آشنایی با توقعات نوجوانان را بخوانید.
از طرف دیگر والدینی که بسیار سهل گیر هستند نیز باعث می شوند تا فرزندشان مهارت های زندگی را یاد نگیرند و در نتیجه به قانون توجهی نمی کنند. بنابراین اگر والدین نتوانند بر روی فرزندانشان نظارت مناسبی داشته باشند می توانند زمینه گرایش فرد به فرار از مدرسه را فراهم کنند.
فقر و مشکلات خانوادگی
زمانی که کودک و نوجوان در محیط های پراسترس و پر تنش زندگی می کنند و خانواده او در شرایط بد مالی قرار دارند به شدت در معرض رفتارهای پر خطر قرار می گیرد. تحقیقات گسترده ای که در این زمینه انجام شده است نشان می دهد که نوجوانانی که از مدرسه فرار می کنند و دچار اختلالات رفتاری هستند در محیط هایی بزرگ شده اند که از نظر اقتصادی تحت فشار بوده اند و استرس و تنش در تمام اوقات همراهشان بوده است.
نقش مدرسه در فرار از مدرسه
این که یک محیط برای فرد جذاب و دوست داشتنی باشد می تواند نقش مهمی در علاقه کودک داشته باشد. مدرسه دورانی است که کودک و نوجوان بخش زیادی از وقتشان را در آنجا می گذرانند. به همین دلیل اگر محیط مدرسه به شکلی باشد که هیچ جذابیتی برای فرد نداشته باشد می تواند زمینه ساز مشکلاتی مانند عدم تمایل را در افراد ایجاد کند.
رفتارهای نامناسب معلمان
برخی از معلمان رفتارهای نادرستی با دانش آموزان دارند مثلا او را تنبیه می کنند، با الفاظ زشت دانش آموز را صدا می کند. که همین موارد می تواند باعث ایجاد حس بیزاری فرد از مدرسه شود. بنابراین لازم است تا بر رفتار معلمان و کادر مدرسه نظارت دقیقی انجام شود تا مشکلی در این خصوص برای دانش آموز ایجاد نشود.
پویا نبودن محیط مدرسه
تعداد زیادی از مدارس پویا نیستند و به همین دلیل دانش آموز از چنین محیطی دلسرد می شود و انگیزه ای برای رفتن به مدرسه ندارد. به عنوان مثال وجود قوانین دگم و متعصبانه، عدم کشف خلاقیت دانش آموز، جذاب نبودن محتوای درسی و … در مدت زمان کوتاهی موجب می شود تا دانش آموز علاقه ای به مدرسه نداشته باشد.
چرا که دانش آموزان در زمینه های مختلفی استعداد دارند و اگر مدرسه توجهی به آنها نکند باعث از بین رفتن تعداد زیادی استعداد می شود و در نتیجه آسیب های رفتاری زیادی را در دانش آموزان ایجاد می کند.
فشارهای زیاد تحصیلی
برخی از مدارس از دانش آموزان توقعات زیادی دارند و همواره به او فشار وارد می کنند. به عنوان مثال تکالیف زیادی به او داده می شود که با سن او تناسب ندارد و انتظارات معلمین از دانش آموزان بیش از حد انتظار است.
یا مثلا زمانی که دانش آموزی درس نخوانده باشد و به دلایل مختلفی نتوانسته باشد تکالیفش را انجام دهد برخورد سختی با او می شود که استرس زیادی را به فرد وارد می کند. بنابراین به یاد داشته باشید که دانش آموز یک انسان است و با نسل شما بسیار فرق دارد. همچنین پیشنهاد می شود تا مقاله وظایف مشاور مدرسه را بخوانید.
یعنی اگر در سنین شما معلمان به شدت شما را تنبیه می کرده اند و در فصل زمستان دستهایتان را در برف فرو می کردند و سپس با خط کش به کف دستانتان ضربه می زدند دلیل نمی شود که شما نیز چنین رفتارهایی را ادامه دهد. چرا که این رفتارها بیمارگونه است و هرگز سبب رشد فردی انسان نمی شود و صرفا اضطراب و استرس شدیدی را به فرد وارد می آورد و او را از آموختن مهارت های زندگی دور می کند.
پس لازم است در خصوص رفتار معلمان با دانش آموزان تجدید نظر شود و به جای تنبیه محیط کلاس را دوستانه و جذاب نمایید تا تمامی دانش آموزان به مدرسه و معلم علاقه داشته باشند.
درمان مشکل فرار از مدرسه
در خصوص جلوگیری از مشکل فرار از مدرسه می توانیم به روش هایی اشاره کنیم که به شما کمک می کند تا بتوانید کاری کنید که کودک و نوجوان تان از مدرسه فرار نکنند.
- معلمان باید آشنایی بیشتری با خانواده و دانش آموز داشته باشند.
- کودکانی که دچار مشکل هستند را شناسایی کنید تا به آنها توجه ویژه ای شود.
- اگر کودکی دچار ضعف تحصیلی است حتما به او کمک شود.
- استعدادها و خلاقیت های کودکان شناسایی شود.
- نظارت بر رفتار معلمان و کادر مدرسه و جلوگیری از تنبیه بدنی.
- شناسایی مشکلات و تعارضات خانوادگی کودکان و نحوه تربیت آنها.
- تبدیل محیط مدرسه به محیطی شاد و جذاب.
- شناسایی دانش آموزان مشکل دار و کمک به آنها.
نتیجه گیری
همانطور که توضیح دادیم فرار از مدرسه دلایل گوناگونی دارد و در این خصوص والدین باید توجه ویژه ای به فرزندانشان داشته باشند. چرا که فرار از مدرسه موجب می شود تا مشکلات زیادی برای آینده فرد ایجاد شود. به همین دلیل والدین باید مشکل اصلی فرار از مدرسه را کشف کنند تا بتوانند به فرزندشان کمک کنند که آن مشکل را حل نمایند. اگر در شرایطی هستید که خودتان نمی توانید به دانش آموزان کمک کنید حتما از مشاورین و روانشناسان این حوزه کمک بگیرید.
