برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
اختلال فصاحت با شروع کودکی، یا به عبارت دیگر لکنت زبان، یکی از اختلالات ارتباطی است که در دوران کودکی بروز می‌کند و ممکن است بر توانایی صحبت کردن و ارتباط برقرار کردن تأثیرگذار باشد. در این بخش، به صورت جامع به مفهوم و جزئیات اختلال فصاحت با شروع کودکی پرداخته خواهد شد. این اختلال به عنوان یکی از زیر شاخه‌های اختلالات ارتباطی شناخته می‌شود.
در فرآیند توضیح این اختلال، از DSM-5 (کتاب راهنمای تشخیص و آمار اختلالات روانی) بهره گرفته خواهد شد تا با دقت بیشتر به توضیحات مرتبط با این اختلال بپردازیم. این اختلال، که در کودکان ظاهر می‌شود، نقاط مختلفی از نحوه‌ی بیان و تفسیر زبان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
ضمن مرور و تبیین معیارها و شاخص‌های DSM-5، سعی خواهیم کرد به دقت به ویژگی‌ها و علائم اختلال فصاحت با شروع کودکی پرداخته و تأثیرات آن بر فرآیند یادگیری و ارتباطات اجتماعی کودکان را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. این توضیحات به منظور افزایش آگاهی در خصوص این اختلال و ارائه‌ی راهکارهای موثر برای مداخله و پشتیبانی از افراد مبتلا به این اختلال ارائه خواهد شد. در این مقاله از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای کامل در مورد اختلال فصاحت با شروع کودکی را در اختیار شما افراد علاقه مند به درمان لکنت زبان در کودکان قرار دهیم.
اختلال فصاحت با شروع کودکی
این نوع اختلال، که به طور معمول در دوران کودکی بروز می‌کند، به یکی از زیرشاخه‌های اختلالات ارتباطی تعلق دارد. در این اختلال، کودک به طریقی که کلمات، هجاها یا حروف را اظهار می‌کند، به صورت بریده‌بریده، کش‌دار، طولانی یا با دشواری سختی می‌آورد. علاوه بر این، تکرار در زمان تلفظ این اختلال به شدت رخ می‌دهد. این وضعیت باعث ایجاد اضطراب و ناهنجاری در زمان مکالمه کودکان می‌شود.
در این اختلال، مشاهده می‌شود که نحوه استفاده از زبان و فصاحت زبانی کودکان، با سن و انتظارات معمولی که از آنان داریم، همخوانی ندارد. به عبارت دیگر، این کودکان نمی‌توانند به طور صحیح و مناسب با سطح سنی خود از زبان استفاده کنند و این وضعیت موجب ایجاد چالش‌های ارتباطی و تبادل اطلاعات در آنان می‌شود.
ملاک های تشخیصی اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان)
معیارهای تشخیصی اختلال فصاحت با شروع کودکی، یا به عبارت دیگر لکنت زبان، به ابعاد و ویژگی‌های خاصی اشاره دارد که با سن و مهارت زبانی فرد هماهنگی ندارد و با گذر زمان ادامه پیدا می‌کند. این اختلال به صورت مکرر و واضح در افراد بروز می‌کند و شامل یک یا چندی از موارد زیر می‌شود:
1. تکرارهای صدا و هجا.
2. طولانی کردن صدای حروف صدا دار و بی‌صدا.
3. کلمات بریده‌بریده (مانند مکث‌های داخل کلمه).
4. وقفه‌های قابل شنیدن یا ساکت (مکث‌های کامل یا ناکامل در گفتار).
5. درازگویی‌ها (جایگزین کردن کلمه برای اجتناب از کلمات مشکل‌آفرین).
6. تکرارهای کلمه تک‌هجایی (مانند “من – من – من – من او را می‌بینیم”).
این اختلال می‌تواند منجر به ایجاد اضطراب در مورد مهارت گفتاری شود و یا محدودیت‌هایی را برای ارتباطات، مشارکت اجتماعی، یا عملکرد تحصیلی و شغلی، به صورت فردی یا در هر گونه رابطه، ایجاد کند. نشانه‌های این اختلال در اوایل دوره رشد آشکار می‌شوند.
توجه: تشخیص اختلال فصاحت با شروع بزرگسالی ممکن است به دلیل شروع دیرتر نشانه‌ها، به صورت دقیقتر صورت گیرد.
این اختلال به علت نواقص در حوزه‌های گفتاری-حرکتی یا حسی ناشی می‌شود، و با فقدان فصاحت که به علت صدمات عصبی مانند سکته، تومور یا آسیب، یا به دلیل بیماری جسمانی دیگر ایجاد نمی‌شود. این وضعیت با اختلالات روانی دیگر به دلیل عوامل بدنی توجیه بهتری نمی‌یابد.
ویژگی های تشخیصی اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان)
ویژگی اصلی اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان)، ناهماهنگی در فصاحت معمول و الگوهای زمانی گفتار با سطح سنی فرد است. این اختلال با تجلی تکرار یا طولانی کردن صداها و هجاها، همچنین اظهارات دیگر عدم فصاحت گفتاری، از جمله بیان کلمات به صورت بریده‌بریده (مانند مکث‌های داخل کلمه)، وقفه‌های قابل شنیدن یا سکوت (یعنی، مکث‌های کامل یا ناکامل در گفتار)، درازگویی‌ها (یعنی، جایگزین کردن کلمه برای اجتناب از کلمات مشکل‌آفرین)، ادای کلمات با تنش جسمانی اضافی و تکرارهای کلمه تک‌هجایی (مانند “من – من – من – من او را می‌بینیم”) به وضوح مشخص می‌شود.
این اختلال به شدت به پیشرفت تحصیلی یا حرفه‌ای، و همچنین به ارتباطات اجتماعی فرد آسیب می‌زند. میزان اختلال در مواقع مختلف متفاوت بوده و اغلب زمانی شدیدتر است که فشار خاصی برای برقراری ارتباط وجود داشته باشد، مانند شرکت در کنفرانس مدرسه یا مصاحبه برای کسب شغل. به درستی معلوم است که عدم فصاحت در مواقعی همچون روخوانی، خواندن آواز یا صحبت کردن با اشیاء بی‌جان یا حیوانات خانگی ناپدید می‌شود.
ویژگی های مرتبط با تشخیص اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان)
احتمال وجود پیش‌بینی ترسناک در اختلال فصاحت با شروع کودکی وجود دارد. سخنگو ممکن است با استفاده از مکانیزم‌های زبانی، مانند تغییر آهنگ گفت و گو، اجتناب از استفاده از کلمات یا صداهای خاص، یا پرهیز از مواقع گفتاری خاص، مانند تماس تلفنی یا گفتگو در حضور دیگران، سعی در جلوگیری از وقوع عدم فصاحت می‌کند. این افراد ممکن است از اقداماتی که به ایجاد عدم فصاحت منجر می‌شود، اجتناب کنند.
علاوه بر این، اختلال فصاحت با شروع کودکی ممکن است با حرکات حرکتی همراه باشد، از جمله پلک‌زدن‌ها، تیک‌ها، لرزش لبها یا صورت، تکان دادن سر، حرکات تنفسی، یا گره کردن مشت. توانمندی‌های زبانی کودکان مبتلا به این اختلال گسترده بوده و هنوز رابطه دقیق بین اختلال فصاحت و توانمندی‌های زبانی مشخص نشده است.
شکل گیری و روند اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان)
اختلال فصاحت با شروع کودکی، یا لکنت زبان مرتبط با دوران رشد، در حدود 80 تا 90 درصد از افراد مبتلا، غالباً تا سن 6 سالگی ظاهر می‌شود و این دوره شروع از 2 تا 7 سالگی گسترش می‌یابد. آغاز این اختلال می‌تواند به صورت پنهان یا ناگهانی اتفاق بیفتد. اغلب، نقص در فصاحت با شکل‌گیری آهسته و به تدریج، با تکرار حروف بی‌صدا در ابتدای کلمات یا عبارات، آغاز می‌شود.
در ادامه، با پیشرفت اختلال، ناهماهنگی در فصاحت به مراتب مزاحم‌تر و تکرارهای بیشتر در کلمات یا عبارات معنی‌دار شده ویژه این افراد مشاهده می‌شود. زمانی که کودک به مشکلات گفتاری خود آگاه می‌شود، ممکن است به کاربرد مکانیزم‌هایی مثل اجتناب از صحبت در حضور دیگران یا استفاده از سخنان کوتاه و ساده برای جلوگیری از عدم فصاحت و پاسخ به هیجانات، روی آورد.
تحقیقات نشان می‌دهد که 65 تا 85 درصد از کودکان با اختلال فصاحت بهبود یابند، و شدت این اختلال در سن 8 سالگی می‌تواند یک نشانه پیش‌بینی‌کننده باشد که بهبود یافتن یا ادامه این مشکل تا دوران نوجوانی و بعد از آن را پیش‌بینی کند.
عوامل خطر و پیش آگهی اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان)
عوامل خطر اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان) می‌توانند شامل چندین عامل باشند. یکی از عوامل مهم، وجود تاریخچه خانوادگی است، به عبارت دیگر، اگر در خانواده افرادی با این اختلال حضور داشته باشند، احتمال ابتلا به این اختلال در فرزندان نیز افزایش می‌یابد. عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز این اختلال ایفا کنند.
پیشنهاد می شود به پکیج دکتری روانشناسی مراجعه فرمایید. محیط زندگی کودکان نیز تأثیرگذار است؛ به عنوان مثال، فراهم بودن شرایط محیطی تحریک‌آور برای زبان‌آموزی می‌تواند در پیشگیری از اختلال فصاحت مؤثر باشد. همچنین، مواردی مانند مشکلات شنوایی، ناراحتی‌های روانی، یا تنظیمات اجتماعی نامناسب نیز می‌توانند به عوامل خطر افزوده شوند. پیش‌آگهی از این اختلال نیازمند شناخت دقیق علائم در اوایل دوره کودکی و مداخلات موثر در زمینه گفتار و زبان است تا از ادامه و تشدید مشکلات جلوگیری شود.
ژنتیکی و فیزیولوژیکی
خطر ابتلا به لکنت زبان در خویشاوندان درجه اول افراد مبتلا به اختلال فصاحت با شروع کودکی بیشتر از سه برابر خطر مشابه در کل جمعیت می‌باشد. به عبارت دیگر، اگر در خانواده افرادی با این اختلال حاضر باشند، احتمال انتقال این اختلال به اعضای خانواده دیگر نسبت به جمعیت کل بسیار بیشتر است.
این نکته نشان‌دهنده تأثیر قوی عوامل ژنتیکی در بروز و گسترش اختلال فصاحت می‌باشد. برای پیشگیری و مداخله موثر در این زمینه، افزایش آگاهی نسبت به این خطر ارتباطی و اعتنای ویژه به افراد در محدودۀ خانواده با اختلال فصاحت، امری حیاتی و ضروری است.
پیامدهای کارکردی اختلال فصاحت (لکنت زبان) با شروع کودکی
نقص فصاحت به عنوان یک نشانه از اختلال گفتاری، نه تنها بیماری را مشخص می‌کند بلکه ممکن است در معرض استرس و اضطراب قرار گیرد و این شرایط می‌توانند تأثیر مستقیمی بر شدت و تداوم اختلال داشته باشند. بنابراین، علاوه بر تأثیر جسمی این اختلال، ابعاد روانی آن نیز مهم است.
استرس و نگرانی افراد مبتلا به عدم فصاحت می‌تواند باعث ایجاد مشکلات اجتماعی شود، چرا که فرد ممکن است از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی یا ارتباط با دیگران خودداری کند. در نتیجه، بهبود و مداخله در این اختلال نه تنها نیازمند به اصلاح مشکلات گفتاری فیزیکی است، بلکه نیازمند به مدیریت استرس و اضطراب و تقویت مهارت اجتماعی نیز دارد.
تشخیص افتراقی اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان)
تشخیص افتراقی اختلال فصاحت با شروع کودکی (لکنت زبان) از سایر مشکلات گفتاری مستلزم ارزیابی دقیق و کاملی است. ابتدا باید اطمینان حاصل شود که عدم فصاحت ناشی از عوامل فیزیولوژیکی یا توسعه‌ای نیست، مانند مشکلات شنوایی یا نقص حرکتی. این امور باید به‌صورت دقیق ارزیابی شوند تا تفاوت‌های اختلالی مشخص گردند. همچنین، تفاوت بین لکنت زبان و اختلال گفتاری دیگر، مانند اختلال نقص زبان یا اختلال تلفظ، باید مورد بررسی قرار گیرد.
مهم‌ترین نکته در تشخیص افتراقی، بررسی تأثیر عدم فصاحت بر عملکرد روزمره فرد است؛ به عبارت دیگر، اگر این مشکل به گونه‌ای باشد که در ارتباطات اجتماعی، تحصیلی یا شغلی مختلف اختلال ایجاد کند، احتمالاً به عنوان یک اختلال واقعی مورد تشخیص قرار می‌گیرد. تشخیص افتراقی دقیق از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوان درمان‌های مناسب و مؤثری را برای بهبود وضعیت افراد مبتلا به این اختلال ارائه داد.
کمبودهای حسی
عدم فصاحت گفتار ممکن است به اختلالات مختلفی نظیر اختلال شنوایی، کاهش حسای دیگر یا مشکلات گفتاری – حرکتی مرتبط باشد. ارتباط دقیق با عوامل فیزیولوژیکی و توسعه‌ای ذکر شده باعث می‌شود تا ابتدا علل احتمالی عدم فصاحت گفتار بررسی گردد. اگر علایم و نشانه‌های این مشکلات از چیزهای معمولی بیشتر باشد، تشخیص اختلال فصاحت با شروع کودکی ممکن است انجام شود.
برای این منظور، نیاز به ارزیابی دقیق و جامع از جمله بررسی شنوایی، ارزیابی حسی و بررسی مهارت گفتاری – حرکتی وجود دارد. تشخیص صحیح این اختلال اهمیت زیادی دارد تا بتوان درمان مناسبی را برای بهبود وضعیت گفتاری افراد مبتلا به عدم فصاحت فراهم کرد.
عدم فصاحت های گفتار عادی
این اختلال باید از عدم فصاحت های معمولی که در بسیاری از کودکان طبیعی رخ می‌دهد، تمییز یابد. به عنوان مثال، تکرارهای کلمه یا عبارت (مانند «من، بستنی می‌خواهم، می‌خواهم»)، عبارت‌های ناقص، اصوات یا حروف ناقص، عبارات تکمیل نشده، و اظهارات معترضانه از جمله مواردی هستند که در کودکان عادی نیز ممکن است یافت شوند.
اما در اختلال فصاحت با شروع کودکی، این نقصان در فصاحت به گونه‌ای خاص و متمایز از الگوهای معمولی ظاهر می‌شوند. این اختلال نیازمند تحلیل دقیقی است که شامل بررسی علائم و شدت آنها، تأثیر آن بر عملکرد روزمره فرد، و تفاوت با الگوهای عادی گفتار کودکان معمولی باشد.
عوارض جانبی دارو
تاخیر در توسعه زبانی عمدتاً به عنوان یک نشانه از کاستی های عقلانی تلقی می‌شود و تا زمانی که کودک قادر به اجرای آزمون‌های استاندارد توانمندی‌های شناختی نشود، تشخیص نهایی به گونه قاطعی امکان‌پذیر نیست. این تشخیص به طور خاص اعطا نمی‌شود مگر اینکه نقص‌های زبانی به طور آشکاری بیشتر از محدودیت‌های عقلانی بروز کنند.
به عبارت دیگر، در صورتی که مشکلات زبانی به حدی واضح و برجسته باشند که به اندازه کافی از چالش‌های شناختی تاثیرگذار باشند، تشخیص تأخیر در توسعه زبانی قابل اعطاست. این نیاز به بررسی دقیقتر از علائم زبانی، ارزیابی تأثیرات آن بر عملکرد عقلانی، و تفاوت آن با محدودیت‌های معمولی در توسعه کودکان دارد.
عدم فصاحت ها با شروع بزرگسالی
در صورتی که عدم فصاحت با شروع در دوران نوجوانی یا بعد از آن اتفاق بیفتد، به عنوان “عدم فصاحت با شروع بزرگسالی” شناخته می‌شود، که به جای ارتباط با اختلال عصبی-رشدی، به علت صدمات خاص عصبی، بیماری‌های جسمانی متفاوت، یا اختلالات روانی مشترک است.
این عدم فصاحت‌ها ممکن است ناشی از آسیب‌های خاصی در سیستم عصبی یا اثرات بیماری‌های جسمانی و اختلالات روانی باشند که می‌توانند از طریق معاینات و تست‌های مختلف تشخیص داده شوند. اما این نوع عدم فصاحت با شروع بزرگسالی به تنهایی به عنوان یک موجب تشخیص در DSM-5 در نظر گرفته نشده و نیازمند ارزیابی گسترده‌تر و متخصصانه تر می‌باشد.
اختلال توره
آوایی و آواگری های مکرر در اختلال توره باید از نظر ماهیت و زمان‌بندی، از صداهای تکراری مرتبط با عدم فصاحت با شروع کودکی قابل تشخیص باشند. این آواگری‌ها و تکرارهای صوتی معمولاً با الگوهای خاص و تکراری همراه هستند و در زمان بندی خود نیز نمونه‌هایی خاص را از خود نشان می‌دهند.
همچنین پیشنهاد می شود به مقاله اختلال یادگیری خاص مراجعه فرمایید. تشخیص این ویژگی‌ها به عنوان یک بخش از اختلال توره به امکان تمایز این اختلال از سایر مشکلات گفتاری، به ویژه عدم فصاحت با شروع کودکی، کمک می‌کند. این نکته حائز اهمیت است زیرا اختلالات توره به عنوان یک دسته از اختلالات عصبی مختلف، با ویژگی‌های خاصی که در آواگری و حرکات مکرر نمایان می‌شوند، تشخیص داده می‌شوند.
درمان اختلال فصاحت با شروع کودکی
درمان اختلال فصاحت با شروع کودکی یا لکنت زبان به عنوان یک چالش گفتاری در کودکان، نیاز به رویکردهای متنوع و گسترده دارد. در طول سال‌ها، روش‌های مختلفی برای افزایش فصاحت و بهبود مهارت‌های گفتاری در افراد مبتلا به این اختلال ارائه شده است. در زیر تعدادی از روش‌ها و مداخلات معمول برای درمان اختلال فصاحت با شروع کودکی ذکر شده است:
1. تحلیل گویش:
برخی از تخصصی‌ترین روش‌ها بر اساس تحلیل دقیق صداها و نحوه گویش کودکان است. این تحلیل شامل بررسی مشکلات خاص در تلفظ، ریتم، و تناوب گفتار می‌شود.
2. تمرینات تلفظ:
استفاده از تمرینات و بازی‌های گفتاری جهت تقویت عضلات دهان و فک‌ها کمک به بهبود تلفظ و صدای گویش می‌کند.
3. آموزش تنفس:
تکنیک‌های تنفسی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا نحوه صحیح تنفس را یاد بگیرند و از تنش‌های احتمالی در زمان گفتار کاسته شود.
4. آموزش مهارت‌های ارتباطی:
تقویت مهارت‌های ارتباطی و افزایش اعتماد به نفس از طریق تمرینات گروهی و بازی‌های تعاملی.
5. توانمندسازی خانواده:
آموزش و راهنمایی خانواده در مورد چگونگی حمایت از کودک و ایجاد محیط‌های مساعد برای توسعه گفتار.
6. مشاوره روان‌شناختی:
مشاوره و پشتیبانی روان‌شناختی به کودکان و خانواده‌ها برای مدیریت استرس و اضطراب ممکن است مؤثر باشد.
7. استفاده از فناوری:
اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی مخصوص به گفتار می‌توانند به کودکان در تمرین و بهبود مهارت‌های گفتاری کمک کنند.
ترکیب متداولی از این روش‌ها، با توجه به نیازها و ویژگی‌های هر کودک، معمولاً توسط یک تیم گروهی متخصص، از جمله گفتاردرمان‌ها، متخصصین ارتباطات، و مشاورین روان‌شناختی اجرا می‌شود.
نتیجه گیری
اختلال فصاحت با شروع کودکی یا لکنت زبان یک واقعیت پیچیده است که نیاز به رویکردهای گوناگون و گسترده درمانی دارد. مشکلات گفتاری در کودکان ممکن است تأثیرات متنوعی بر جوانب زندگی اجتماعی، تحصیلی، و حتی روانی آنان داشته باشد.
درمان این اختلال با توجه به مشخصات هر فرد و نیازهای او انجام می‌شود. از تحلیل دقیق گویش تا تمرینات تلفظ و آموزش مهارت‌های ارتباطی، تداوم درمان از طریق مشاوره روان‌شناختی و مشارکت خانواده، اقدامات مختلفی جهت بهبود گفتار و افزایش اعتماد به نفس ارائه می‌شود. تجربه نشان داده است که تیم‌های متخصص و رویکردهای ترکیبی می‌توانند بهترین نتایج را در درمان این اختلال به دست آورند.
در نهایت، با توجه به پشتیبانی مؤثر خانواده و مراقبت‌های فراگیر، بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال توانسته‌اند مهارت‌های گفتاری خود را بهبود بخشند و با چالش‌های زندگی به شکل مثبتی برخورد کنند.
