افسردگی فصلی چیست؟ علل، علائم و درمان آن از دیدگاه روانشناسی

در این قسمت از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا در رابطه با یکی از موضوعات مهم و ویژه روانشناسی با عنوان افسردگی فصلی چیست؟ علل، علائم و درمان آن از دیدگاه روانشناسی با شما علاقه مندان به مطالب روانشناسی و درمان اختلالات روانشناسی گفتگو کنیم.

راهنمای مطالعه مقاله نمایش

افسردگی فصلی چیست؟ علل، علائم و درمان آن از دیدگاه روانشناسی

در این مقاله افسردگی فصلی چیست؟ علل، علائم و درمان آن از دیدگاه روانشناسی اختلال افسردگی فصلی مورد بررسی قرار گرفته و سپس به راهکارهای درمانی خواهیم پرداخت،پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

افسردگی فصلی

افسردگی فصلی نوعی اختلال خلقی است و علائم آن شبیه همان افسردگی معمولی است ولی افسردگی فصلی فقط در برخی از فصول سال رخ می‌دهد و با تغییر فصل ناپدید میشود. این افسردگی معمولا در اواخر پاییز و اوایل زمستان آغاز می‌شود و با فرا رسیدن فصل بهار و تابستان ناپدید میشود. البته افسردگی فصلی در ماه‌های تابستانی هم شاید رخ بدهد، اما شیوع آن در تابستان کمتر از ماه‌های زمستان است.
افسردگی فصلی اکثرا به‌ عنوان اختلالی جداگانه از انواع دیگر افسردگی طبقه بندی نمی‌شود. افسردگی فصلی، مدلی از افسردگی است که در فصول خاصی اتفاق می افتد و در واقع الگویی تکرارشونده دارد. برای تشخیص افسردگی فصلی، لازم است افراد حداقل به مدت ۲ سال نشانه‌های کامل افسردگی را در فصل‌های خاصی (زمستان یا تابستان) داشته باشند و این علایم فقط در آن فصول تکرار شوند.

علائم افسردگی فصلی

اختلال افسردگی فصلی بیشتر در مناطقی از کره زمین که دارای عرض جغرافیایی بالاتری هستند و نور آفتاب کمتری دارند وجود دارد. علائم افسردگی فصلی در زمستان به شرح زیر است:

1- پایین بودن سطح انرژی

2- مشکل در تمرکز و هوشیاری

3- احساس کسالت، خستگی و کاهش کارایی در روز

4- افزایش اشتها، وزن و میل به مصرف کربوهیدرات

5- تمایل بیشتر به‌ تنهایی

6- افزایش خواب‌آلودگی و بهم خوردن ریتم خواب

7- کاهش علاقه و عدم لذت بردن از انجام کارهای روزانه

علاوه بر اختلال افسردگی فصلی در زمستان، نوع دیگر اختلال افسردگی فصلی وجود دارد که در تابستان رخ می دهد اما شیوع آن بسیار اندک است.

پیشنهاد ویژه : کارگاه آموزشی افسردگی و افسردگی اساسی

نشانه‌های افسردگی فصلی در ماه‌های تابستانی

۱. کاهش اشتها که با کاهش وزن همراه است؛
۲. بی‌خوابی
۲. آشفتگی
۳. بی‌قراری
۴. اضطراب و پریشانی
۵. رفتار خشونت‌آمیز.
عواملی که میتواند خطر ابتلا به افسردگی فصلی را افزایش بدهند عبارتند از:
۱. زنان چهار برابر بیشتر از مردان دچار افسردگی فصلی می‌شوند.
۲. افرادی که در فاصله‌ی دورتری از خط استوا زندگی می‌کنند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به افسردگی فصلی هستند. تعداد مبتلایان به افسردگی فصلی در شمال آمریکا و کانادا نسبت به آمریکای لاتین ۹ برابر است.
۳. کسانی که در خانواده‌شان سابقه‌ افسردگی وجود دارد، بیشتر از دیگران خطر ابتلا به افسردگی فصلی را دارند.
اختلال دوقطبی: افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا هستند بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به افسردگی فصلی هستند. در این وضعیت علائم افسردگی در فصول خاصی تشدید می‌شود.
۴. احتمال ابتلا به افسردگی فصلی در جوانان نسبت به سالمندان بیشتر است. این اختلال حتی در کودکان و نوجوانان نیز اتفاق می افتد.

علل اختلال افسردگی فصلی

افرادی که به افسردگی فصلی مبتلا هستند، احتمالا در تنظیم سروتونین در بدنشان مشکل دارند. سروتونین انتقال‌دهنده‌ عصبی مهمی است که در تنظیم خلق‌وخوی افراد تاثیر جدی دارد. مقدار پروتئین انتقال‌دهنده‌ سروتونین در بدن افراد مبتلا به افسردگی فصلی، در ماه‌های زمستان پنج درصد بیشتر از ماه‌های تابستان است. افزایش پروتئین انتقال‌دهنده‌ سروتونین باعث میگرد سروتونین به این پروتئین متصل شود و مقدارش در سیناپس‌های عصبی کاهش یابد و درنتیجه افسردگی ایجاد می‌شود.
گاهی در بدن افراد مبتلا به افسردگی فصلی بیش از حد هورمون ملاتونین تولید میشود. ملاتونین هورمونی است که خواب را تنظیم می‌کند و ترشح آن در تاریکی افزایش می‌یابد. از آنجا که شب‌ها در زمستان طولانی‌تر هستند، ملاتونین بیشتری در بدن تولید می‌شود که به خواب‌آلودگی و بی‌حالی می‌انجامد. به همین دلیل است که معمولا افراد مبتلا به افسردگی فصلی، خواب‌آلودی و کسلی دارند. در افراد مبتلا به افسردگی فصلی کمبود ویتامین دی نیز دیده میشود. ویتامین دی، نقش مهمی در فعالیت سروتونین دارد. بنابراین کمبود ویتامین دی میتواند با علائم بالینی قابل توجهی از افسردگی فصلی مرتبط باشد.
درمان اختلال افسردگی فصلی

برای درمان افسردگی فصلی چهار درمان اصلی داریم:
۱. دارودرمانی
۲. نوردرمانی
۳. روان‌درمانی
۴. مصرف مکمل ویتامین دی.
این درمان‌ها ممکن است گاهی به تنهایی انجام شوند یا از ترکیبی از آنها استفاده شود.

الف. درمان دارویی

داروهایی موسوم به بازدارنده‌های بازجذب سروتونین که برای درمان افسردگی استفاده میشوند در درمان اختلال افسردگی فصلی هم مؤثر هستند. سازمان غذا و داروی آمریکا به‌جز این داروها، داروی بوپروپیون یا ولبان را نیز برای درمان این نوع افسردگی تأیید کرده است. ولی هرگز بدون مشورت با پزشک از این داروها یا هیچ داروی دیگری استفاده نکنید. همانند دیگر داروها، این بازدارنده‌ها نیز عوارض جانبی خطرناکی دارند. پزشک شما با توجه به شرایط‌تان، داروی مناسب را برای‌تان تجویز کرده و عوارض جانبی داروها را کنترل می کند.

ب. نوردرمانی

نور درمانی به این شکل است که فرد برای جبران نور آفتاب که در ماه‌های پاییز و زمستان کاهش می‌یابد، در معرض لامپ نور مصنوعی درخشانی قرار می‌گیرد. نیاز است که بیمار هر روز ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در مقابل این نور بنشیند و از ۱۰,۰۰۰ واحد نور فلورسنت سفید که از این لامپهای نورانی ساطع می‌شود، استفاده کند. با این کار، علائم افسردگی فصلی به‌طور قابل توجهی بهتر می‌ شوند. لامپهای نورانی معمولا فیلترهایی برای حذف کردن اشعه‌ فرابنفش دارند و نور آنها ۲۰ برابر بیشتر از نور عادی محیط داخلی منزل است. این کار لازم است از اوایل پاییز تا اوایل فصل بهار همه روز انجام شود.

ج. روان‌درمانی

رفتار درمانی شناختی نوعی روان‌درمانی است که در بهبود افسردگی فصلی مؤثر بوده است. این نوع درمان بر شناسایی افکار منفی و جایگزین کردن آنها با افکار مثبت و آموزش رفتارهای مناسب متکی است. در کنار این درمان از روشی بنام فعال‌سازی رفتاری نیز استفاده میشود. هدف از فعال‌سازی رفتاری این است که به فرد کمک کند فعالیت‌هایی را که برایش جذاب و لذت‌بخش هستند را شناسایی کرده و انجام دهد. به این ترتیب فرد می‌تواند روزهای زمستانی را به‌راحتی و بدون افسردگی طی کند.

د. استفاده از مکمل ویتامین دی

مصرف ویتامین دی به‌عنوان یک درمان موثر برای افسردگی فصلی نیست. دلیل استفاده از این ویتامین این است که سطح این ویتامین در مبتلایان به افسردگی فصلی، بسیار پایین است. کمبود این ویتامین معمولا به دلیل این است که در رژیم غذایی به اندازه‌ی کافی ویتامین D وجود ندارد و نیز بیمار به اندازه‌ مورد نیاز در معرض نور آفتاب قرار نمی‌گیرد. فعلا شواهد متناقضی در مورد تأثیر ویتامین دی وجود دارد. برخی تحقیقات نشان دادند که مصرف ویتامین دی به اندازه‌ نوردرمانی مؤثر است، ولی برخی تحقیقات دیگر معلوم کردند که مصرف این ویتامین در بهبود افسردگی فصلی افراد هیچ اثری ندارد.

معرفی یار مهربان