برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
در این قسمت از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا در رابطه با یکی از موضوعات مهم و ویژه روانشناسی با عنوان معرفی رویکرد موسیقی درمانی و کاربرد آن در درمان اختلالات با شما علاقه مندان به مطالب روانشناسی و رویکردهای درمانی گفتگو کنیم.
معرفی رویکرد موسیقی درمانی و کاربرد آن در درمان اختلالات
در مقاله معرفی رویکرد موسیقی درمانی و کاربرد آن در درمان اختلالات رویکرد موسیقی درمانی مورد بررسی قرار گرفته و سپس به راهکارهای درمانی خواهیم پرداخت،پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
موسیقی درمانی
موسیقی درمانی یک حرفه پزشکی ثابت است که در آن موسیقی به عنوان یک راه درمانی برای رسیدگی به نیازهای جسمی، عاطفی، شناختی و اجتماعی افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از ارزیابی نقاط قوت و نیازهای هر مراجعه کننده، درمانگر موسیقی ایجاد، آواز خواندن یا گوش دادن به موسیقی را تجویز می کند. با استفاده از موسیقی در زمینه درمانی، توانایی های مراجعه کننده تقویت شده و به دیگر حوزه های زندگی شان منتقل می شود. درمان از طریق موسیقی همچنین راه هایی برای ارتباط بهتر فراهم می کند که می تواند برای کسانی مفید باشد که در بیان کلمات و احساسات خود مشکل دارند. موسیقی درمانی بسیاری از حوزه ها را تقویت می کند مانند: توانبخشی فیزیکی، افزایش انگیزه مردم برای مشارکت در درمان، حمایت احساسی مراجعه کنندگان و خانواده هایشان و راه هایی برای بیان احساسات.
کاربرد موسیقی درمانی
تا کنون به معرفی رویکرد موسیقی درمانی پرداختیم، حال کاربست موسیقی درمانی را معرفی میکنیم. موسیقی درمانی به درمان اختلالات زیر می تواند کمک شایانی کند.
- آسم
- اوتیسم
- آسیب مغزی
- افسردگی
- آلزایمر
- معلولیتها، از جمله شناختی، تکاملی و فیزیکی
- شرایط سلامت روانی
- درد
- بیماری پارکینسون
- سوء مصرف مواد
دو روش در موسیقی درمانی
– روش فعال: نواختن، خواندن و حرکات موزون پیرامون موسیقی است. در این روش واکنش های مختلف عاطفی، ذهنی، حسی و حرکتی تحریک و برانگیخته میشود
– روش غیر فعال: شنیدن موسیقی. در این روش بیشترین تاثیر و عملکرد در جهت بر انگیختن واکنش های عاطفی و ذهنی است محور های اصلی برنامه های موسیقی درمانی مثل شنیدن موسیقی آرام بخش و نواختن موسیقی در گروه های منظم و یا انفرادی ، خواندن آواز ها ،ترانه های فردی و گروهی و حرکات موزون پیرامون موسیقی است .
روش ها و تکنیک های موسیقی درمانی
۱- شنیدن موسیقی به طور غیر فعال : پس از معرفی رویکرد موسیقی درمانی و کاربرد آن به تشریح تکنیک های موسیقی درمانی می پردازیم. هدف های عمده درمانی در این روش کاهش درد ، اضطراب و استرس ناشی از بیماری و استفاده کم از داروهای بی حسی ویا کاهش عوارض جانبی داروها ودر نهایت کوتاه کردن مدت استفاده از داروها است .
۲- موسیقی و مشاوره : هدف عمده در این روش کاهش استرس ها ترس های ناشی از بیماری و جراحی و افزایش ارتباط های بین فردی و ایجاد آرامش و امید واری در بیماران است در این روش از موسیقی برای بحث و گفتگو و یا دآوری خاطرات بیماران به منظور افزایش مکالمه مثبت و ارتباط نزدیک با یکدیگر استفاده شده است
۳- موسیقی و رشد : هدف عمده در این روش افزایش یاد گیری و توانبخشی بیماران و جلو بری از واپس روی های رشدی است . در این روش از موسیقی به عنوان محرک تقویت کننده استفاده میشود وبه تقویت رفتارهای خاص خود یاری و یادگیری میانجامد
۴- موسیقی و محرک : این روش برای تقویت حواس بینایی ، شنوایی ،
لامسه به کار میرود و غالبا با فعالیت های خوشایند همراه میشود و تحریک های شنوایی ولامسه را فراهم می کند . در مواردی نیز در این روش از نمایش برای هدایت تصویرو تخیل بیماران استفاده میکنند. این روش ضمن داشتن کارایی در درمان بیمارانی که دچار تصفیه های حسی و حرکتی هستند، تاثیر بارزی در کاهش اضطراب و افسردگی معلولین دارد.
۵- موسیقی و بازخورد زیستی : در این روش از موسیقی برای تقویت پاسخ های فیزیولوژیکی استفاده میشود و موسیقی را باز خورد های زیستی بیماران همراه می نمایند و به این ترتیب از ناراحتی فیزیولوژیک می کاهند و پاسخ های مطلوب را در آنها افزایش می دهند.
پیشنهاد ویژه : آموزش تکنیک های موسیقی درمانی در رواندرمانی
فوایده شگفت انگیز موسیقی از نظر علم روانشناسی
۱. موسیقی می‌تواند عملکرد شناختی ذهن را بهبود دهد
تحقیقات در مورد فواید موسیقی نشان داده است گوش کردن به موسیقی در پس زمینه حین کار کردن، می‌تواند عملکرد مهارت‌های شناختی در افراد بزرگسال را تقویت کند. خصوصا این که تحقیق دیگری نشان داده، پخش کردن موسیقی‌هایی با ریتم سریعتر و موسیقی‌های با ریتم آرام‌تر، هر دو برای حافظه مفیدند و علاوه بر آن موسیقی با ریتم سریع در پس زمینه باعث پیشرفت در سرعت نتیجه‌گیری هم میشود. اگر می‌خواهید عملکرد ذهنی شما بهتر شود، دفعه بعدی که روی یک پروژه کار می‌کردید، یک موسیقی در پس‌زمینه پخش کنید. دقت کنید که موسیقی بی‌کلام بهتر از موسیقی‌هایی است که در آنها ترانه‌های پیچیده وجود دارد، چون کلام و ترانه ممکن است حواس شما را پرت کند. برای توضیحات بیشتر می توانید به ابتدای مقاله، مبحث معرفی رویکرد موسیقی درمانی مراجعه فرمایید.
۲. موسیقی می‌تواند باعث کاهش استرس شود
مدت زیادی است که موسیقی را برای کاهش استرس پیشنهاد میکنند. موسیقی‌هایی هستند که برای آرام کردن ذهن بر پایه مدیتیشن تولید می‌شوند و خوشبختانه علم از این موضوع حمایت می‌کند. گوش کردن به موسیقی می‌تواند در کنترل استرس موثر باشد. در یک تحقیق، شرکت‌کنندگان قبل از این‌که در شرایط استرس‌زا قرار بگیرند، در یکی از این سه شرایط قرار داده شدند؛ تعدادی از آنها به موسیقی آرامش‌بخش گوش کردند، برخی از آنها به صدهای ضبط شده از موج دریا گوش کردند و برای دسته سوم هیچ گونه موسیقی پخش نشد.
نتیجه نشان داد، گوش کردن به موسیقی آرامش‌بخش، روی عکس‌العمل‌های استرسی انسان، خصوصا دستگاه عصبی خودگردان (autonomic nervous system) تاثیر می‌گذارد. کسانی که به موسیقی گوش کرده بودند اغلب در شرایط استرس‌زا سریعتر بهبود پیدا می‌کردند.
۳. موسیقی می‌تواند به کمتر خوردن کمک کند
یکی از شگفت‌انگیزترین فواید موسیقی تاثیر آن در کاهش وزن است. اگر قصد کاهش وزن دارید، هنگام غذا خوردن به موسیقی ملایم گوش و نور را کم کنید.
بر اساس یکی از تحقیقات، افراد در رستوران‌هایی با موسیقی ملایم، ۱۸ درصد کمتر از افرادی غذا خوردند که به رستوران‌های دیگر می‌رفتند. اما چرا؟ محققین اضافه کردند، موسیقی و نور ملایم باعث میشود این افراد احساس راحتی بیشتری داشته باشند و احتمالا آرام‌تر غذا بخورند. در نتیجه آگاه‌تر باشند که چه می‌خورند و به چه اندازه می‌خورند.
۴. موسیقی ممکن است حافظه شما را تقویت کند
خیلی از دانش‌آموزان هنگام درس خواندن به موسیقی گوش می‌دهند. اما آیا این کار واقعا صحیح است؟ برخی احساس میکنند گوش کردن به موسیقی مورد علاقه باعث بهبود حافظه آنها میشود، در حالی که افراد دیگر از موسیقی تنها به عنوان یک مزاحم لذت‌بخش استقبال میکنند.
تحقیقات نشان داده است که گوش دادن به موسیقی هنگام درس خواندن می‌تواند مفید باشد، اما تاثیر آن به فاکتورهای زیادی از جمله نوع موسیقی، لذتی که شنونده از موسیقی می‌برد و حتی سواد موسیقایی شنونده بستگی دارد.
در یک تحقیق به این نتیجه رسیدند که دانش‌آموزان آشنا با موسیقی، هنگام گوش دادن به موسیقی خنثی و بدون ژانر (neutral music)، در آزمون‌های یادگیری عملکرد بهتری نشان می‌دهند؛ احتمالا به این دلیل که این نوع موسیقی کمتر حواس‌شان را پرت می‌کند و راحت‌تر می‌توانند آن را نادیده بگیرند.
از سوی دیگر دانش‌آموزانی که دانشی از موسیقی نداشتند، هنگام گوشی کردن به موسیقی شاد و روحیه‌بخش (positive music) بهتر یاد می‌گرفتند. احتمالا به این دلیل که این نوع موسیقی بدون تداخل داشتن با پروسه‌ی شکل‌گیری حافظه، احساسات مثبت بیشتری را برمی‌انگیزد.
در یک تحقیق دیگر، دانش و توانایی‌های شرکت‌کنندگانی که در حال یادگیری یک زبان جدید بودند، با آواز خواندن کلمات و اصطلاحات جدید، نسبت به صرف مکالمه ساده یا ریتمیک، بهبود پیدا کرد.
بنابراین هر چند موسیقی می‌تواند روی حافظه تاثیر بگذارد، ولی نتیجه ممکن است در افراد مختلف با هم فرق کند. اگر حواس شما با موسیقی پرت میشود، بهتر است در سکوت یا با پخش کردن موسیقی خنثی در پس زمینه درس بخوانید.
۵. موسیقی می‌تواند به تحمل درد کمک کند
تحقیقات در زمینه فواید موسیقی نشان داده است که موسیقی می‌تواند به مدیریت درد بسیار کمک کند. یک تحقیق روی افراد دارای سندرم «فیبرومیالژیا» (Fibromyalgia) انجام شد که در آن افرادی که برای یک ساعت و بیشتر به موسیقی گوش داده بودند، کاهش قابل توجهی در درد را تجربه کردند. فیبرومیالژیا یک سندروم درد اسکلتی-عضلانی مضمن است.
در مطالعاتی که در سال ۲۰۱۵ در مورد تاثیر موسیقی روی درد انجام شد، به این نتیجه رسیدند که بیمارانی که قبل، حین و حتی بعد از جراحی موسیقی گوش کرده بودند، میزان درد و استرس کمتری، نسبت به کسانی که موسیقی گوش نداده بودند، احساس کردند. در حالی که فواید موسیقی در هر سه مرحله مشهود بود، محققان اضافه کردند فواید گوش کردن به موسیقی قبل از جراحی بیشتر از بقیه بوده است. این مطالعه روی ۷ هزار بیمار انجام شد و طی آن نتیجه گرفتند، آن‌هایی که به موسیقی گوش می‌دهند، به داروی کمتری برای تسکین درد خود دارند.
۶. موسیقی می‌تواند کمک کند بهتر بخوابید
بی‌خوابی مشکلی جدی است که بسیاری از مردم را در گروه‌های سنی مختلف درگیر می‌کند. در حالی که رویکردهای زیادی برای درمان این مشکل وجود دارد، تحقیقات نشان داده، گوش کردن به موسیقی آرامش‌بخش کلاسیک می‌تواند درمان مفید، موثر و قابل اجرایی باشد.
در تحقیقاتی که برای این موضوع روی دانشجویان انجام شد، شرکت‌کنندگان به سه دسته تقسم شدند؛ دسته‌ای به موسیقی کلاسیک گوش دادند، دسته‌ای به کتاب صوتی (Audio Book) و دسته‌ای هم به هیچ‌کدام. محققین کیفیت خواب همه را مشاهده کردند و دریافتند کسانی که به موسیقی گوش داده بودند، مشخصا کیفیت خواب بهتری را نسبت به دو گروه دیگر تجربه کردند. از آن‌جا که موسیقی در درمان مشکلات خواب موثر است، می‌تواند درمان ایمن و ساده‌ای برای درمان بی‌خوابی باشد.
۷. موسیقی می‌تواند انگیزه را بالا ببرد
محققان دلیل این که موسیقی ورزش کردن را راحت‌تر می‌کند این‌گونه توصیف میکنند که گوش کردن به موسیقی با ریتم تند هنگام ورزش، باعث افزایش انگیزه در افراد میشود تا آنها سخت‌تر تلاش کنند. یک آزمایش برای بررسی این مورد از فواید موسیقی انجام شده است و در آن سرعت تمپوی موسیقی که افراد حین دوچرخه سواری گوش می‌کردند را کم و زیاد کردند. از این تحقیق نتبجه گرفتند که بیشتر کردن سرعت موسیقی باعث افزایش عملکرد در میزان مسافتی که دوچرخه‌سوار طی می‌کند، سرعتی که پدال می‌زند و قدرتی که اعمال می‌کند میشود. برعکس، پایین آوردن سرعت تمپوی موسیقی باعث کاهش عملکرد در تمام این فاکتورها شد.
شرکت کنندگان با گوش کردن به موسیقی در حین دوچرخه‌سواری، نه‌تنها قدرت بیشتری احساس می‌کردند، بلکه احساس رضایت و لذت بیشتری هم داشتند. محققین توصیه میکنند، اگر شما هم به صورت روتین ورزش می‌کنید، می‌توانید از فواید موسیقی در حین ورزش استفاده کنید و علاوه بر افزایش قدرت، تمرکز و سرعت، انگیزه ورزش کردن را نیز در خود افزایش دهید.
۸. موسیقی می‌تواند روحیه را بهتر کند
یکی دیگر از فواید موسیقی از نظر علمی تاثیر آن بر روحیه است؛ تحقیقات نشان داده است که موسیقی نقش پررنگی در روحیه هر فرد دارد. در یک تحقیق در مورد دلیل گوش دادن افراد به موسیقی، شرکت کنندگان توانایی موسیقی برای کمک به کسب روحیه بهتر و خودآگاهی بیشتر را تایید کردند.
تحقیقی دیگر نشان داد تلاش آگاهانه برای بالا بردن روحیه با گوش کردن به موسیقی روحیه‌بخش و شاد می‌تواند در دو هفته تاثیر خود را نشان دهد.
۹. موسیقی ممکن است علائم افسردگی را از بین ببرد
محققین فهمیده‌اند که موسیقی درمانی می‌تواند روشی ایمن و موثر برای بهبود بسیاری از اختلالات، شامل افسردگی باشد. طبق نتایج این تحقیقات موسیقی درمانی علاوه بر کاهش افسردگی و اضطراب در بیمارانی که از شرایطی مانند سکته مغزی یا زوال عقل، رنج می‌برند، هیچ عوارض جانبی نشان نداده است. این یعنی موسیقی درمانی یک روش بسیار ایمن و کم خطر است.
همچنین محققین اعلام کردند، در حالی که گوش کردن به موسیقی می‌تواند در روحیه بسیار موثر باشد، نوع موسیقی بسیار مهم است. این تحقیقات نشان می‌دهد موسیقی کلاسیک و موسیقی مخصوص مدیتیشن، بهترین نتیجه را در بهبود روحیه افراد دارند؛ درحالی که موسیقی Heavy Metal و Techno ناموثر یا حتی مضرند.
۱۰. موسیقی می‌تواند استقامت و عملکرد را تقویت کند
از دیگر فواید روانی گوش کردن به موسیقی تقویت عملکرد است. محققین به این نکته پی بردند که اضافه کردن موسیقی قوی و ریتمیک مثل موسیقی‌هایی با ریتم تند به پیاده‌روی و دویدن، می‌تواند افراد را به وجد بیاورد. دونده‌ها با گوش کردن به موسیقی نه‌تنها سریعتر می‌دوند، بلکه احساس انگیزه برای دویدن و استقامت بیشتری هم پیدا میکنند.
دکتر Karageorghis در مجله Wall Street می‌گوید: «موسیقی می‌تواند مانند یک داروی محرک یا آرام‌بخش، میزان برانگیختگی احساسی و روانی را تغییر دهد.» گوش کردن به موسیقی در حال ورزش کردن، ادراک فرد از فشار وارد شده از ورزش را کم می‌کند و در نتیجه او سخت‌تر ورزش می‌کند و به خودش بیشتر سخت می‌گیرد. علت موضوع هم این است که توجه شما از ورزش به سمت موسیقی هدایت میشود و شما کمتر متوجه علائم سختی و فشار ورزش، مثل نفس‌نفس زدن، عرق کردن و درد عضلات می‌شوید.
معرفی یار مهربان
کتاب موسیقی درمانی
نویسنده: راجندر منن
ترجمه: جمشید هاشمی (آرام)
تهیه و تنظیم: میترا نمازی
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
