کارگاه آموزش درمان وسواس به صورت جامع و تخصصی

بسیاری از ما در خانواده، دوستان و نزدیکان با کسانی برخورد داریم که از اختلال وسواسی- جبری (OCD) یا به گونه ای رفتار وسواسی رنج می برند.در این بخش از فروشگاه برنا اندیشان قصد داریم تا یکی دیگر از کارگاه های روانشناسی پرطرفدار و جذاب و بسیار کاربردی با عنوان کارگاه آموزش درمان وسواس به صورت جامع و تخصصی را برای دانلود در اختیار شما کابران محترم برنا اندیشان قرار دهیم.

کارگاه آموزش درمان وسواس به صورت جامع و تخصصی

در کارگاه آموزش درمان وسواس به صورت جامع و تخصصی اختلال وسواس جبری مورد بررسی قرار گرفته و سپس روش های درمان آن بیان می شود.

وجود این اختلال یا اینگونه رفتارها یا افکارها موجب ناراحتی، رنج و مشکلات بسیاری برای خود فرد و اطرافیان می باشد که به استرس، کاهش کارایی، اضطراب در زندگی روزمره منجر می شود. همچنین وسواس در مشکلات دیگری از جمله ناآرامی، تنش، افسردگی، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس نیز نقش دارد.

در حال حاضر مسأله وسواس یکی از معضلات بسیار مطرح و گسترده در بسیاری از جوامع بشری است. مطالعات بسیار وسیعی که در این خصوص انجام شده است،

حاکی از آن است که وسواس از جمله مشکلات مطرح بسیار شایع در فهرست اختلالات و مشکلات در دنیا می باشد که بسیاری از افراد در این طیف قرار می گیرند. خصیصه و ویژگی اصلی اختلال وسواسی- جبری (OCD)، وجود وسواس های عملی یا فکری مکرر و شدید است که علاوه بر رنج و تنش در روند فعالیت های طبیعی روزانه و کارکردهای اجتماعی و شغلی نیز اختلال بوجود می آورد.

نگاهی به موضوع وسواس

در خصوص وسواس باید به دو گونه وسواس فکری و وسواس جبری اشاره نمود. وسواس فکری عبارت است از فکر، اندیشه یا احساسی مزاحم و فراگیر وسواس جبری عبارت است از نوعی رفتار اجباری و آگاهانه و عود کننده. افراد مبتلا به اختلال وسواسی- جبری از غیر منطقی بودن این ویژگی آگاهی دارند ولی این وسواس های فکری یا عملی را بصورت یک رفتار ناخواسته می دانند. هر چند پرداخت. و تلاش برای کاستن اضطراب در افراد مبتلا انجام می شود، ولی در کل، این اقدامات در نهایت به کاهش اضطراب منجر نمی گردد.

بر اساس ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان، در جهان میزان شیوع مادام العمر این اختلال در جمعیت عمومی حدود دو تا سه درصد است. بسیاری از پژوهشگران بر این اعتقاد هستند که در بین بیماران سرپایی و مراجعه کننده به مراکز درمانی روانپزشکی و روانشناسی، حدود ده درصد به این اختلال مبتلا می باشند. تحقیقات و بررسی های همه گیر شناختی در کشورهای مختلف نیز نشان داده است که این ارقام در تمام حوزه های فرهنگی یکسان است، احتمال ابتلا به این اختلال در مرد و زن یکسان است. میانگین سن شروع حدود بیست سالگی و در زنها کمی دیرتر است ولی می تواند در نوجوانی و کودکی هم شروع شود. مطالعات چندی در خصوص شیوع این اختلال در کشور ما نیز انجام شده است که حدود شیوع را یک و نیم درصد تخمین می زنند.

پیشنهاد ویژه : کارگاه داروشناسی ویژه روانشناسان

در خصوص سبب شناسی نیز پژوهشگران به عوامل زیستی، عوامل روانی – اجتماعی و عوامل روان پویشی اشاره کرده اند. علایم بیش از نیمی از بیماران دچار اختلال وسواسی جبری به طور ناگهانی شروع می شود بیش از نیمی از آنها شروع این علایم را پس از یک واقعه مهم یا مطرح در زندگی خود بیان می کنند. این اختلال معمولا سیری دراز مدت و متغیر دارد. بر اساس DSM-5 ، حدود بیست تا سی درصد از بیماران مبتلا به این اختلال در صورت اقدام اولیه، بهبود چشمگیر یا متوسط در علایم بیماری خود پیدا می کنند. این بهبودی در حدود بیست تا چهل درصد باقی می ماند و حدود یک سوم نیز به اختلال افسردگی اساسی مبتلا می شوند.

بسیاری بر این باورند که اختلال وسواسی- جبری خاص افراد بزرگسال می باشد ولی پژوهش ها وجود وسواس های فکری عملی را در نوجوانان و کودکان تأیید می کنند که بر اشکال مختلفی تظاهر پیدا می کند ولی بطور عمده علایم در الگوهای عمده، آلودگی، افکار مزاحم، تردید مرضی، تقارن یا سایر علایم دیده می شود.

امروزه در درمان اختلال وسواسی- جبری به دلیل نقش عمده عوامل زیستی، درمان های دارویی و استفاده از روان درمانی گسترش خوبی داشته است. با توجه به مطالعات گسترده ای که صورت گرفته است، می توان چنین بیان کرد که درمانهای روان شناختی همراه با درمان دارویی می توانند به نحو مؤثری در کاهش علایم این اختلال نقش داشته باشند.

اختلال وسواس جبری چیست؟

اختلال وسواس فکری یا عملی، یک اختلال اضطرابی مزمن است که با اشتغال ذهنی مفرط درمورد نظم و ترتیب و امور جزئی و همچنین کمال‌طلبی همراه است، تا حدی که به از دست دادن انعطاف‌پذیری، صراحت و کارایی می‌انجامد.

در اختلال وسواسی-فکری عملی افکار وسواس‌گونه و اضطراب‌آور و ترس با وسواس‌های عملی همراه می‌شود. این وسواس‌های عملی کارهایی وسواس‌گونه هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس‌های فکری خود انجام می‌دهد. این کردارها تکراری و کلیشه‌ای و تا اندازه‌ای غیرارادی هستند. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی 5-DSM، اختلال وسواسی -جبری و اختلالات مرتبط شامل اختلال وسواسی- جبری OCD، اختلال بدریخت انگاری بدن، اختلال ذخیره‌سازی، اختلال کندن مو، اختلال خراشیدن پوست، اختلال وسواسی -جبری و اختلالات ناشی از مواد/دارو، اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط ناشی از بیماری طبی، اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط معین دیگر و اختلال وسواسی-جبری و اختلالات مرتبط نامعین می‌باشد.طبق ملاک‌های راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی برای اختلال وسواسی، به دو گونه فکری و عملی تعریف می‌شود.

چگونه می توان وسواس را درمان کرد؟

اکثر افرادی که مبتلا به اختلال وسواس جبری می‌شوند، در مراحل اولیه برخی از علایم این بیماری را به‌طور خفیف تجربه می‌کنند و می‌توان از تشدید علایم در برخی از آن‌ها پیش از آن‌که به‌طور کامل دچار بیماری شوند جلوگیری کرد. درمان اختلال وسواس اجباری ازجمله درمان وسواس فکری شامل سه مرحلهٔ روان‌درمانیِ شناختیِ رفتاری، رفتاردرمانی و دارودرمانی است. درمان های رفتاری اختلال وسواس اجباری شامل رویارویی و جلوگیری از پاسخ (ERP) است. در مرحلهٔ پیشگیری از عادات، یک متخصص به فرد بیمار مبتلا به وسواس کمک می‌کند تا در بازه‌های زمانی طولانی و طولانی‌تری از رویارویی با شرایط استرس‌زایی قرار بگیرد که در آن احساس اجبار برای انجام کاری را می‌کند که استرس و اضطراب او را از بین می‌برد.

در این شرایط، بیمار اصطلاحاً با خود درگیر می‌شود و هرچه‌قدر که زمان می‌گذرد و او بیشتر به انجام آن کار احساس نیاز می‌کند، او همچنان در مقابل میل وسواسی ایستادگی می‌کند تا مرحله‌ای که دیگر هیچ اجباری برای انجام آن کار خاص احساس نکند.

بهترین و موثرترین روش درمان وسواس

نمونهٔ جالبی از درمان رویارویی و جلوگیری از پاسخ(ERP) درمورد بیماری اتفاق افتاد که حساسیت شدیدی به رنگ قرمز داشت. او در منزل خود، هیچ شیء یا وسیله‌ای به رنگ قرمز نگهداری نمی‌کرد و به هیچ وسیلهٔ قرمزرنگی هم دست نمی‌زد. پزشک روانشناس از او درخواست کرد تا گوشی تلفن همراه قرمزرنگش را بردارد و برای مدت ۱۰ دقیقه در دست نگاه دارد. بیمار در ابتدا از این کار خودداری می‌کرد. در مرحلهٔ بعد و وقتی با اجبار پزشک روبه‌رو شد، دست خود را به‌سمت گوشی برد، اما نتوانست آن را لمس کند. پزشک در یک برخوردِ تقریباً خشن، او را وادار کرد تا به گوشی دست بزند.

پیشنهاد ویژه : کارگاه درمان شناختی رفتاری وسواس فکری عملی

بیمار، چشمان خود را بست و به گوشی قرمزرنگ دست زد. در مرحلهٔ بعد، پزشک او را وادار کرد که گوشی را بردارد و در دست نگاه دارد. او گوشی را با زحمتِ فراوان برداشت و پس از لحظه‌ای دوباره روی میز گذاشت، اما بر اثر اصرار پزشک، مجدداً آن را برداشت و با چشمان بسته، به‌مدت ۱۰ دقیقه در دست نگاه داشت. با گذشت زمان، بیمار کم‌کم به در دست نگاه داشتن گوشی قرمزرنگ عادت کرد و یادگرفت که چشمان خود را هم باز کند و گوشی قرمزرنگ را بنگرد. این فرایند به‌مدت ۳۰ دقیقه به‌طول انجامید و از همین لحظه بود که بیمار مبتلا به اختلال وسواس اجباری، حساسیت خود به رنگ قرمز را از دست داد، و البته با توجه به اینکه مدتی نیز تحت دارودرمانی بود، تا حدود زیادی بهبود یافت.

به گفتهٔ پژوهشگران و پزشکان، درمان رویارویی و جلوگیری از پاسخ در یک فرایند ۲۰ تا ۹۰ دقیقه‌ای اتفاق می‌افتد و احساس اجبار برای انجام کاری که از اضطراب جلوگیری می‌کند، حداکثر ۹۰ دقیقه به‌طول می‌انجامد؛ در نتیجه بیمار درصورتی‌که بتواند ۹۰ دقیقه در برابر فکر وسواسیِ خود مقاومت کند، بر بخش اعظمی از بیماری خود غلبه کرده‌است.

درمان های دارویی وسواس

درمان دارویی برای اختلال وسواس اجباری نیز یکی از مراحل مهم در فرایند بهبودی بیمار است. برای درمان اختلال وسواس اجباری از گروهی از داروها که اصطلاحاً آن‌ها را مهارکنندهٔ انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI ها) می‌نامیم استفاده می‌شود. این داروها مقدار ترشح سروتونین در مغز را افزایش می‌دهند. در مغز بیماران مبتلا به اختلال وسواس اجباری، سروتونین بسیار کمی ترشح می‌شود یا مقدار ترشح شده توسط عصب‌های پیش سیناپس جذب و نابود می‌شود.

این داروها همان‌طور که از نامشان پیداست، از بازجذب یا دفع سروتونین در مغز جلوگیری می‌کنند. این دفع در محل سیناپس‌ها اتفاق می‌افتد یعنی جایی که سلول‌های عصبی (نورونها) به یکدیگر متصل هستند. سروتونین یکی از مواد شیمیایی در مغز است که پیامهای عصبی را از یک نورون به نورون دیگر در طول سیناپس‌ها منتقل می‌کند.

از این داروها در درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی نیز استفاده می‌شود. SSRI ها میزان تراکم سروتونین در سیناپس‌ها را افزایش می‌دهند. آن‌ها این کار را با جلوگیری از بازجذب سروتونین در سلول عصبی که یک پالس مغزی را منتقل می‌کند انجام می‌دهند. بازجذب سروتونین عامل پایان یافتن تولید سروتونین جدید است.

از جمله داروهای رایجی که برای درمان اختلال وسواس اجباری تجویز می‌شوند و در گروه SSRI ها جای می‌گیرند، می‌توان به فلوکستین (Fluoxtine)، سرترالین (Sertraline)، سیتالوپرام (Citalopram)، پاروکستین (Paroxetine) و اسیتالوپرام (Escitalopram) اشاره کرد. در درمان اختلال وسواس اجباری همچنین از دارویی‌هایی چون اولانزاپین (Olanzapine) و رسپریدون (Respridone) استفاده می‌شود.

این گروه از داروها معمولاً بازخورد بسیار خوبی در درمان اختلال وسواس اجباری می‌دهند و اثرات جانبی بسیار کمی دارند. سردرد، کم‌خوابی، اسهال و هیجان از جمله اثرات جانبی این داروها هستند.