برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
درماتیت آتوپیک که به نام اگزما نیز شناخته می‌شود، یک بیماری پیچیده و چند عاملی است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل متعددی قرار گیرد. این بیماری معمولاً در کودکان زیر پنج سال بروز می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که شیوع آتوپی در کشورهای پیشرفته و صنعتی با وضعیت بهداشتی و اقتصادی بالاتر در حال افزایش است.
این بیماری دارای زمینه ژنتیکی قوی است، به این معنا که اگر یکی از والدین یا هر دو، به اگزما مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرزند به این بیماری بیشتر است. علاوه بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی نیز نقش مهمی در بروز و تشدید درماتیت آتوپیک دارند. اگزما آتوپیک بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود و این گروه سنی بیشتر در معرض این بیماری قرار دارد.
به طور کلی، درماتیت آتوپیک یک بیماری رایج در کودکان است که به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی بروز می‌کند و شیوع آن در جوامع پیشرفته در حال افزایش است. به قلمروی شگفت‌انگیز “درماتیت آتوپیک یا اگزما” خوش آمدید! در این شماره از مجله علمی برنا اندیشان، ما قصد داریم که شما را در یک سفر تحقیقاتی هیجان‌انگیز به دنیایی از اسرار پوستی ببریم.
کنجکاو هستید بدانید چه عواملی باعث ایجاد این بیماری پوستی می‌شوند، چگونه می‌توان آن را کنترل کرد و چه تازه‌هایی در درمان آن کشف شده است؟ پس صندلی‌های خود را به عقب بکشید و آماده شوید تا با ما در این مسیر مملو از دانش و کشفیات جدید همراه شوید.
همراه با برنا اندیشان تا انتهای این مقاله بمانید تا با دیدی نو به درماتیت آتوپیک نگاه کنید و از آخرین پیشرفت‌های علمی در این زمینه بهره‌مند شوید. این فقط یک مقاله نیست، بلکه کلیدی است برای باز کردن دروازه‌های دانش به سوی زندگی بهتر.
معیارهای تشخیصی درماتیت آتوپیک (اگزما)
تشخیص درماتیت آتوپیک با استفاده از دو نوع معیار تقسیم‌بندی صورت می‌گیرد. اولین نوع معیارهای تشخیصی شامل معیارهای اصلی و فرعی است که به عنوان کرایتریاهای ماژور و مینور شناخته می‌شوند. نوع دوم معیارهای تشخیصی بر اساس معیارهای تعدیل یافته تدوین شده است.
برای تشخیص این بیماری، وجود حداقل سه مورد از معیارهای زیر ضروری است:
- خارش: این علامت برجسته و اصلی درماتیت آتوپیک است که به طور مداوم یا متناوب بروز می‌کند.
- شکل و نحوه انتشار ضایعات (مورفولوژی): این ضایعات بسته به سن بیمار متفاوت است. برای مثال:
- در نوزادان، ضایعات معمولاً در صورت و سطوح اکستانسور مانند آرنج و زانو مشاهده می‌شود.
- در بزرگسالان، ضایعات به صورت لیکنیفیکاسیون در نواحی فلکسور مانند پشت زانو و ساعد بروز می‌کند.
- درماتیت مزمن یا مزمن عود کننده: بروز مداوم یا بازگشت مکرر ضایعات پوستی.
- سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری‌های آتوپیک: شامل آسم، رینیت آلرژیک و درماتیت آتوپیک که نشان‌دهنده زمینه ژنتیکی قوی بیماری است.
پیشنهاد می‌شود به کارگاه پزشکی تشخیص و درمان دیابت مراجعه فرمایید. معیارهای ماژور به تشخیص دقیق‌تر و صحیح‌تر بیماری کمک می‌کنند و با استفاده از آنها می‌توان با اطمینان بیشتری به تشخیص درماتیت آتوپیک پرداخت. همچنین، وجود سابقه خانوادگی بیماری‌های آتوپیک نشان‌دهنده احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری است، زیرا ژنتیک نقش مهمی در بروز آن ایفا می‌کند. توجه به این معیارها و استفاده صحیح از آنها می‌تواند در مدیریت بهتر و درمان مؤثرتر درماتیت آتوپیک کمک شایانی کند.
معیارهای تشخیصی فرعی (مینور) درماتیت آتوپیک
برای تشخیص درماتیت آتوپیک (اگزما) بر اساس معیارهای فرعی، حضور حداقل سه مورد از فهرست زیر ضروری است:
- کاتاراکت ساب کپسولار قدامی (آب مروارید): بروز کاتاراکت در بخش جلویی عدسی چشم.
- کونژنکتیویت راجعه یا عود کننده: التهاب مکرر ملتحمه چشم که باعث قرمزی و خارش چشم‌ها می‌شود.
- گزروزیس (خشکی پوست): پوست خشک و خشن که مستعد ترک خوردن است.
- کیلیت (Cheilitis): التهاب و خشکی لب‌ها که ممکن است با ترک خوردگی همراه باشد.
- ایکتیوز، افزایش خطوط کف دست‌ها، کراتوز پیلار: شامل شرایطی مانند خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست (ایکتیوز)، خطوط عمیق روی کف دست‌ها و برجستگی‌های کوچک روی پوست (کراتوز پیلار).
- آغاز بیماری در سنین پایین: شروع علائم درماتیت آتوپیک در دوران کودکی.
- برجستگی پری فولیکولار: برجستگی‌های کوچک در اطراف فولیکول‌های مو.
- استعداد برای عفونت‌های پوستی (به ویژه استاف طلایی و ویروس هرپس HSV): افزایش حساسیت به عفونت‌های باکتریایی و ویروسی.
- چین زیر چشمی دنی مورگان: چین‌های اضافی و عمیق زیر چشم‌ها.
- کراتوکونوس یا قوز قرنیه: تغییر شکل مخروطی قرنیه که می‌تواند بینایی را تحت تاثیر قرار دهد.
- تیره شدن اطراف چشم: حلقه‌های تیره اطراف چشم‌ها.
- درماتیت غیر اختصاصی دست و پا: التهاب پوستی در نواحی دست‌ها و پاها بدون علت مشخص.
- واکنش IgE (واکنش سریع تست پوستی، تست RAST مثبت): واکنش سریع آلرژیک در تست‌های پوستی یا افزایش سطح IgE در خون.
- افزایش IgE سرم: سطح بالای آنتی‌بادی IgE در خون.
- پیتریازیس آلبا: لکه‌های سفید و خشک روی پوست که بیشتر در کودکان دیده می‌شود.
- رنگ پریدگی یا اریتم صورت: تغییر رنگ پوست صورت به رنگ قرمز یا کم‌رنگ.
- افزایش حساسیت غذایی: واکنش‌های آلرژیک به غذاهای خاص.
- اثرات عوامل محیطی و هیجان: تشدید علائم بیماری به دلیل عوامل محیطی یا استرس و هیجان.
- خارش در زمان تعریق: افزایش خارش پوست در هنگام تعریق.
- حساسیت به پشم و حلال‌های چربی: واکنش پوستی به مواد پشمی و محصولات چرب.
- درموگرافیسم سفید: واکنش غیر طبیعی پوست به خراشیدن که باعث سفید شدن پوست می‌شود.
- اگزمای آرئول پستان: التهاب و خارش در ناحیه آرئول پستان.
- عدم تحمل غذایی: ناتوانی در تحمل برخی غذاها که ممکن است باعث تشدید علائم شود.
- وجود چین‌های قدامی گردن: چین‌های اضافی در جلوی گردن.
این معیارهای فرعی به همراه معیارهای اصلی، به تشخیص دقیق‌تر درماتیت آتوپیک کمک می‌کنند و توجه به آنها می‌تواند در مدیریت بهتر بیماری مؤثر باشد.
معیارهای تعدیل یافته درماتیت آتوپیک
برای تشخیص درماتیت آتوپیک بر اساس معیارهای تعدیل یافته، وجود پوست خارش‌دار یا گزارش خراشاندن و مالیدن در کودک توسط والدین ضروری است. علاوه بر این، حداقل سه مورد از معیارهای زیر باید حضور داشته باشد:
- شروع بیماری پوستی قبل از ۲ سالگی: اگر بیماری پوستی درماتیت آتوپیک قبل از دو سالگی شروع شده باشد، این معیار معتبر است (در صورتی که کودک کمتر از چهار سال دارد، این معیار قابل اعمال نیست).
- سابقه قبلی از درگیری پوست: این شامل درگیری پوست در نواحی مانند گونه‌ها و صورت در کودکان زیر ده سال می‌شود.
- سابقه خشکی منتشر پوست: وجود خشکی گسترده در پوست که به طور مداوم یا در دوره‌های خاصی بروز می‌کند.
- سابقه بیماری‌های آتوپیک دیگر: داشتن سابقه‌ای از بیماری‌های آتوپیک مانند آسم یا رینیت آلرژیک در خود بیمار یا هر عضو درجه یک خانواده (در کودکان کمتر از چهار سال).
- درماتیت در چین‌های بدن: بروز درماتیت در چین‌های بدن مانند نواحی پشت زانو، جلو آرنج، یا درماتیت گونه‌ها، پیشانی، نواحی خارجی و اندام‌ها در کودکان زیر چهار سال.
خارش در درماتیت آتوپیک
خارش شدید یکی از مهم‌ترین علائم درماتیت آتوپیک است که بیماران از آن رنج می‌برند. این خارش معمولاً با عواملی مانند عرق کردن و تماس با فیبرها تشدید می‌شود. در این بیماری، پاسخ به نوروپپتیدهایی مانند ماده P تغییر می‌کند، که نقش مهمی در انتقال سیگنال‌های خارش به مغز دارد.
علاوه بر این، اپیوئیدها و پروتئازها نیز در بروز خارش نقش دارند. تحقیقات نشان داده است که سیتوکین‌ها و به ویژه اینترلوکین ۱۳ در تشدید خارش موثر هستند. این عوامل باعث افزایش التهاب نوروژنیک می‌شوند که منجر به ایجاد پاپول‌های کهیری (ضایعات برجسته و خارش‌دار) می‌گردد.
یکی از داروهای موثر در کاهش سریع خارش درماتیت آتوپیک، سیکلوسپورین است. این دارو با مهار سیستم ایمنی، به سرعت علائم خارش را کاهش می‌دهد و به بیماران کمک می‌کند تا راحتی بیشتری داشته باشند.
محرک‌های خارش: عرق کردن و تماس با فیبرها می‌توانند به عنوان محرک‌های مهم خارش در بیماران با درماتیت آتوپیک عمل کنند. این محرک‌ها می‌توانند باعث تشدید علائم شوند و کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار دهند.
نقش نوروپپتیدها: ماده P یکی از نوروپپتیدهایی است که در انتقال سیگنال‌های خارش نقش دارد. در بیماران با درماتیت آتوپیک، پاسخ به این نوروپپتید تغییر می‌کند، که می‌تواند به خارش مزمن منجر شود.
عوامل التهابی: سیتوکین‌ها و اینترلوکین ۱۳ نقش مهمی در تشدید خارش و التهاب دارند. این عوامل با افزایش التهاب نوروژنیک، باعث بروز ضایعات پوستی و خارش شدید می‌شوند.
درمان: سیکلوسپورین به عنوان یک داروی موثر در درمان خارش شدید درماتیت آتوپیک شناخته می‌شود. این دارو با مهار سیستم ایمنی بدن، باعث کاهش سریع علائم خارش می‌شود و به بهبود وضعیت بیماران کمک می‌کند.
با توجه به این توضیحات، می‌توان دریافت که خارش در درماتیت آتوپیک نه تنها یک علامت مزاحم بلکه نشانه‌ای از التهاب و واکنش‌های پیچیده‌ای در بدن است که نیاز به مدیریت و درمان دقیق دارد.
بررسی تخصصی پاتوژنز بیماری درماتیت آتوپیک
پاتوژنز درماتیت آتوپیک با تغییرات ایمونولوژیک پیچیده‌ای همراه است که نقش مهمی در توسعه و شدت این بیماری دارند. یکی از مهم‌ترین تغییرات ایمونولوژیک در این بیماری، فعال شدن سلول‌های تی‌کمک‌کننده نوع 2 (TH2) و در نتیجه تولید مجموعه‌ای از سیتوکین‌ها شامل IL-10، IL-6، IL-5 و IL-13 است. در مقابل، سلول‌های تی‌کمک‌کننده نوع 1 (TH1) سرکوب می‌شوند.
نقش سیتوکین‌ها در پاتوژنز درماتیت آتوپیک
IL-5 و IL-6: این دو سیتوکین باعث افزایش تولید ایمونوگلوبولین E (IgE) و افزایش تعداد ائوزینوفیل‌ها می‌شوند. این فرایندها به تشدید واکنش‌های آلرژیک و التهاب کمک می‌کنند.
IL-10: این سیتوکین باعث مهار افزایش حساسیت نوع دیررس می‌شود، که می‌تواند به کاهش شدت واکنش‌های آلرژیک کمک کند.
IL-4: این سیتوکین تولید اینترفرون گاما را کاهش می‌دهد. کاهش اینترفرون گاما منجر به افزایش احتمال بروز درماتیت‌های تماسی نوع آلرژیک در تماس‌های طولانی‌مدت با مواد آلرژن می‌شود.
فعال شدن سلول‌های TH2: این فرایند یکی از ویژگی‌های بارز پاتوژنز درماتیت آتوپیک است. سلول‌های TH2 نقش کلیدی در تولید سیتوکین‌هایی دارند که باعث تقویت پاسخ‌های آلرژیک و التهابی می‌شوند.
سرکوب سلول‌های TH1: این سلول‌ها به طور معمول در پاسخ‌های ایمنی سلولی نقش دارند. سرکوب آنها باعث افزایش تمایل به پاسخ‌های ایمنی هومورال می‌شود که در درماتیت آتوپیک مشاهده می‌شود.
افزایش IgE: ایمونوگلوبولین E نقش مهمی در واکنش‌های آلرژیک دارد و افزایش سطح آن به تشدید علائم درماتیت آتوپیک کمک می‌کند.
ائوزینوفیل‌ها: این سلول‌های سفید خون در واکنش‌های التهابی و آلرژیک نقش دارند و افزایش تعداد آنها با شدت بیشتر علائم همراه است.
مهار اینترفرون گاما: اینترفرون گاما نقش مهاری در برابر برخی واکنش‌های آلرژیک دارد. کاهش تولید آن می‌تواند به افزایش حساسیت به درماتیت‌های تماسی نوع آلرژیک منجر شود.
شناخت دقیق و تخصصی پاتوژنز درماتیت آتوپیک می‌تواند به توسعه درمان‌های هدفمند و موثرتر برای مدیریت این بیماری کمک کند. این تغییرات ایمونولوژیک پیچیده، نشان‌دهنده اهمیت تعامل بین سیتوکین‌ها و سلول‌های ایمنی در ایجاد و پیشرفت درماتیت آتوپیک هستند.
سلول‌های TH-2
جذب پوستی آنتی‌ژن‌های استافیلوکوکی در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک باعث فعال شدن سلول‌های تی‌کمک‌کننده نوع ۲ (TH-2) و تولید سیتوکین‌های مرتبط با آن می‌شود که در نهایت به تشدید علائم بیماری منجر می‌گردد. در پوست این بیماران، سلول‌های لانگرهانس نقش مهمی در تحریک لنفوسیت‌های T و تبدیل آنها به سلول‌های TH-2 دارند.
مونوسیت‌ها
مونوسیت‌های خون محیطی در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک میزان بیشتری پروستاگلاندین تولید می‌کنند. به خصوص، پروستاگلاندین E2 (PGE2) تولید اینترفرون گاما (INF) را کاهش می‌دهد که این امر می‌تواند به تشدید واکنش‌های التهابی و آلرژیک کمک کند.
استیل کولین
سطح استیل کولین در پوست بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. برخلاف افراد سالم که استیل کولین باعث احساس درد می‌شود، در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک، استیل کولین موجب خارش شدید می‌گردد.
افزایش خروج اپیدرمی آب
در بیماران آتوپیک، سد اپیدرمال با وجود ظاهر طبیعی، عملکرد غیرطبیعی دارد و این امر منجر به افزایش خروج آب از اپیدرم می‌شود. این پدیده با شدت بیماری مرتبط است و استرس می‌تواند میزان دفع آب اپیدرمال را افزایش دهد.
کاهش رطوبت محیط و درماتیت آتوپیک
درماتیت آتوپیک در زمستان به دلیل کاهش رطوبت محیطی شدت می‌یابد. کاهش رطوبت هوا باعث خشک شدن پوست و تشدید علائم بیماری می‌شود.
جهش‌های ژنتیکی
در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک، موتاسیون‌های ارثی در ژن گیرنده IgE وجود دارد. این موتاسیون‌ها که در کروموزوم 11q قرار دارند، در ۶۰ درصد از اقوام درجه یک بیماران مشاهده می‌شود و نقش مهمی در استعداد ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری دارند.
سلول‌های TH-2 و سیتوکین‌ها: تولید سیتوکین‌های مرتبط با TH-2 مانند IL-4 و IL-13 باعث تقویت پاسخ‌های آلرژیک می‌شود که این امر به افزایش سطح IgE و تشدید التهاب منجر می‌شود.
مونوسیت‌ها و پروستاگلاندین‌ها: تولید بیشتر PGE2 توسط مونوسیت‌ها می‌تواند سیستم ایمنی را به سمت پاسخ‌های التهابی هدایت کند.
استیل کولین و خارش: افزایش استیل کولین در پوست بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک یکی از عوامل اصلی خارش مزمن و شدید است که می‌تواند به تخریب بیشتر پوست و تشدید علائم منجر شود.
اپیدرم و خروج آب: حفظ رطوبت پوست از اهمیت بالایی برخوردار است و هرگونه اختلال در سد اپیدرمال می‌تواند علائم بیماری را بدتر کند.
رطوبت محیط: مراقبت‌های پوستی مناسب و استفاده از مرطوب‌کننده‌ها در فصول سرد و خشک می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
عوامل ژنتیکی: شناسایی موتاسیون‌های ژنتیکی مرتبط با درماتیت آتوپیک می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان هدفمندتر کمک کند.
علائم اصلی بیماری پوستی درماتیت آتوپیک
توزیع و شدت درماتیت آتوپیک براساس سن فرد متفاوت است و این بیماری در سه مرحله اصلی مشاهده می‌شود:
درماتیت آتوپیک در شیرخوارگی و نوزادی
این مرحله از بیماری از حدود ۲ ماهگی آغاز می‌شود و نیمی از موارد تا ۱۸ ماهگی فروکش می‌کنند. ۶۰ درصد موارد درماتیت آتوپیک از سال اول زندگی، به ویژه از ۲ ماهگی، شروع می‌شود.
علائم بالینی
قرمزی و پوسته شدن: علائم اولیه شامل قرمزی و پوسته شدن گونه‌ها است که به تدریج به سر، گردن، پیشانی و نواحی اکستانسور اندام‌ها (مانند آرنج و زانو) گسترش می‌یابد.
عدم درگیری ناحیه پوشک و مرکز صورت: ناحیه پوشک و مرکز صورت (دور دهان و لب) معمولاً درگیر نمی‌شوند.
ضایعات مترشحه و چرکی: ضایعات پوستی مترشحه، چرکی و اگزوداتیو هستند که ممکن است با ترشحات زردرنگ همراه باشند.
بزرگی غدد لنفاوی: لنفادنوپاتی (بزرگی غدد لنفاوی) و بروز عفونت‌های ثانویه شایع است.
سیر نوسانی بیماری: بیماری دارای سیر نوسانی است که شامل دوره‌های تشدید و فروکش می‌باشد. این نوسانات معمولاً با عواملی مانند دندان درآوردن، عفونت‌های تنفسی، تحریکات احساسی و تغییرات آب و هوا مرتبط هستند.
شروع علائم: درماتیت آتوپیک معمولاً در دو ماهگی شروع می‌شود و شایع‌ترین دوره آغاز بیماری در سال اول زندگی است.
گسترش ضایعات: ضایعات از گونه‌ها شروع می‌شوند و به مرور زمان به سایر نواحی گسترش می‌یابند. عدم درگیری ناحیه پوشک و مرکز صورت می‌تواند به عنوان یک نشانه تفریقی مهم در تشخیص این مرحله از درماتیت آتوپیک باشد.
ترشحات چرکی: ضایعات چرکی و اگزوداتیو می‌توانند به عفونت‌های ثانویه منجر شوند که نیاز به درمان‌های ضدعفونی و مراقبت‌های خاص دارند.
عوامل تشدید کننده: عواملی مانند دندان درآوردن، عفونت‌های تنفسی، تغییرات احساسی و آب و هوا می‌توانند باعث تشدید علائم شوند و مدیریت این عوامل می‌تواند به کنترل بهتر بیماری کمک کند.
درماتیت آتوپیک در شیرخوارگی و نوزادی با علائم مشخصی همراه است که شناخت و مدیریت صحیح آنها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا کمک کند.
درماتیت آتوپیک در کودکان
این مرحله از درماتیت آتوپیک معمولاً از سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی شروع می‌شود و تا ۱۰-۱۲ سالگی ادامه دارد. الگوی درگیری ضایعات پوستی در این مرحله تغییر می‌کند و به نواحی خاصی محدود می‌شود.
نواحی شایع درگیر
- نواحی فلکسورها: شامل چین‌های آرنج، زانو، مچ دست، مچ پا، پلک‌ها و طرفین گردن است.
- Atopic dirty neck: ضایعات در طرفین گردن که باعث پیگمانتاسیون رتیکولر (شبکه‌ای) می‌شوند و به نام “گردن کثیف آتوپیک” شناخته می‌شوند.
- ظاهر لیکنیفیکه: ادامه خارش منجر به ضخیم شدن و ایجاد ضایعات پوستی با ظاهر شبیه به چرم می‌شود.
- درگیری دست و ناخن‌ها: ضایعات پوستی به دست‌ها و ناخن‌ها نیز گسترش می‌یابند و باعث تغییرات ناخنی می‌شوند.
- عفونت‌های ثانویه: احتمال بروز عفونت‌های ثانویه باکتریایی و عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) وجود دارد.
درماتیت آتوپیک در بزرگسالان (بالغین)
این مرحله از درماتیت آتوپیک از ۱۲ سالگی به بعد شروع می‌شود و می‌تواند به صورت گسترده یا مشابه الگوی درگیری کودکان (در نواحی فلکسور) ظاهر شود.
ویژگی‌های بالینی
- خشکی پوست: پوست این بیماران به شدت خشک است.
- الگوهای درگیری: ضایعات پوستی می‌توانند به صورت منتشر یا در نواحی فلکسور مانند کودکان ظاهر شوند.
- عفونت باکتریایی: تجمع باکتری استافیلوکوک طلایی (استاف) در این بیماران شایع است.
- پیگمانتاسیون: در بیماران با پوست تیره، ضایعات پوستی ممکن است شدیداً پیگمانته (تیره) شوند و در برخی موارد هیپرپیگمانتاسیون (کاهش رنگدانه) به علت خراشیدگی ایجاد می‌شود.
- نقش عفونت HIV: عفونت HIV (ایدز) می‌تواند نقش مهمی در تشدید یا بروز درماتیت آتوپیک داشته باشد.
علائم همراه با بیماری پوستی درماتیت آتوپیک
علائم همراه با بیماری پوستی درماتیت آتوپیک شامل مجموعه‌ای از نشانه‌های پوستی، عروقی و چشمی است. از جمله علائم پوستی می‌توان به چین‌های دنی مورگان (خطوط عرضی زیر پلک)، پیتریازیس آلبا (لکه‌های پوسته‌دار و کم‌رنگ در کودکان) و کراتوز پیلاریس (ضایعات فولیکولی شبیه به کاغذ سنباده) اشاره کرد.
علائم عروقی شامل رنگ پریدگی اطراف دهان، بینی و چشم‌ها (علامت Headlight) و درماتوگرافیسم سفید (ظاهر شدن خطوط سفید با ضربه به پوست) هستند. در علائم چشمی، قوز قرنیه (کراتوکونوس) و کاتاراکت ساب‌کپسولار (آب‌مروارید زیر کپسول چشم) در بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک بیشتر مشاهده می‌شوند. این علائم می‌توانند به تشخیص و مدیریت بهتر بیماری کمک کنند.
علائم پوستی همراه با درماتیت آتوپیک
چین‌های دنی مورگان: خطوط عرضی زیر پلک تحتانی که در درماتیت آتوپیک دیده می‌شود.
پیتریازیس آلبا: نوعی درماتیت خفیف و بی‌علامت است که در کودکان، به‌ویژه در تابستان، رخ می‌دهد. این بیماری با لکه‌های پوسته‌دار، هیپوپیگمانته و کم‌رنگ با حاشیه نامشخص ظاهر می‌شود. بیشتر در نواحی طرفی گونه‌ها و صورت کودکان دیده می‌شود و ممکن است بالای بازوها و تنه نیز درگیر شوند. درمان آن شامل اطمینان بخشی به والدین و استفاده از مرطوب‌کننده‌ها است.
کراتوز پیلاریس: این حالت با ضایعات فولیکولی مشخص در قسمت‌های جانبی بازوها، ران‌ها، باسن و گونه‌ها ظاهر می‌شود. این اختلال در افراد آتوپیک شایع‌تر است و پوست در لمس شبیه به کاغذ سنباده است. این ضایعات بی‌علامت بوده و بیماران بیشتر به دلایل زیبایی به دنبال درمان هستند. همچنین، نشانه Hertoghe که باریکی بخش خارجی ابروها است، گاهی در این بیماران مشاهده می‌شود.
علائم عروقی همراه با درماتیت آتوپیک
- علامت Headlight: رنگ پریدگی اطراف دهان، بینی و چشم‌ها که در بیماران درماتیت آتوپیک دیده می‌شود.
- درماتوگرافیسم سفید: با زدن یک ضربه به پوست، خطوط سفید رنگ ظاهر می‌شود.
علائم چشمی همراه با درماتیت آتوپیک
- کراتوکونوس (قوز قرنیه): تغییر شکل قرنیه که در بیماران درماتیت آتوپیک شایع‌تر است.
- کاتاراکت ساب‌کپسولار: بروز آب‌مروارید زیر کپسول قدامی یا خلفی چشم که در این بیماران بیشتر مشاهده می‌شود.
تشخیص افتراقی
در فرایند تشخیص درماتیت آتوپیک، یکی از مواردی که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد، بیماری گال است. گال یک عفونت پوستی ناشی از انگل‌های میکروسکوپی است که با خارش شدید و ضایعات پوستی همراه است. علائم گال شامل خارش شدید به خصوص در شب، خطوط نازک و موج‌دار روی پوست و ایجاد تاول‌های کوچک است.
این علائم می‌توانند با درماتیت آتوپیک که خود با خارش، قرمزی و پوسته‌پوسته شدن پوست همراه است، اشتباه گرفته شوند. بنابراین، برای تشخیص صحیح و مدیریت موثر، پزشکان باید توانایی تمایز بین این دو بیماری را داشته باشند. استفاده از آزمایش‌های دقیق و معاینه بالینی می‌تواند به تشخیص درست و افتراق این دو بیماری کمک کند.
درمان درماتیت آتوپیک
درمان درماتیت آتوپیک شامل ترکیبی از آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، استفاده از داروهای موضعی و در موارد شدیدتر، داروهای سیستمیک است. آموزش بیمار و خانواده درباره جلوگیری از عوامل تحریک‌کننده مانند سرما، استرس و مواد شیمیایی، اولین قدم است. استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و جایگزین‌های صابون برای حفظ رطوبت پوست و کاهش تحریک بسیار مهم است.
استروئیدهای موضعی و در صورت نیاز، داروهای ضد التهابی مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس برای کنترل التهاب استفاده می‌شوند. در موارد شدید، آنتی‌هیستامین‌ها برای کنترل خارش و استروئیدهای خوراکی یا فتوتراپی با اشعه UV برای کاهش علائم تجویز می‌شوند. رعایت این نکات و همکاری مستمر با پزشک می‌تواند به مدیریت بهتر بیماری و کاهش دوره‌های تشدید کمک کند.
آموزش و بهداشت
اولین قدم در درمان درماتیت آتوپیک، آموزش به بیمار، خانواده و پرسنل بهداشتی است. این بیماری می‌تواند با سرما و استرس تشدید شود، بنابراین آگاهی از این عوامل می‌تواند به مدیریت بهتر بیماری کمک کند.
استفاده از جانشین‌های صابون: به جای استفاده از صابون‌ها و پاک‌کننده‌های قوی که می‌توانند پوست را تحریک و علائم را تشدید کنند، باید از جایگزین‌های ملایم‌تر استفاده کرد.
پوشیدن لباس‌های کتانی: لباس‌های کتانی توصیه می‌شوند، در حالی که باید از لباس‌های پشمی پرهیز شود.
پرهیز غذایی: به‌طور کلی نیازی به پرهیز غذایی خاصی نیست، مگر در مواردی که به وضوح غذایی به عنوان عامل تشدید کننده شناسایی شده باشد.
مدیریت آلرژن‌های محیطی: اگرچه آلرژن‌های محیطی می‌توانند علائم را تشدید کنند، اما معمولاً نیاز به تغییرات گسترده در محیط نیست. توجه ویژه به کاهش مایت‌های خانگی می‌تواند مفید باشد.
درمان‌های موضعی درماتیت آتوپیک
- امولینت‌های حاوی سرامید: این محصولات بعد از حمام کردن به کار برده می‌شوند و به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند.
- استروئیدهای موضعی: استفاده از استروئیدهای موضعی (مانند پماد کورتون) در شب همراه با امولینت‌ها در روز می‌تواند به کنترل علائم کمک کند. در موارد مقاوم و طولانی‌مدت، پمادهای تاکرولیموس و پیمکرولیموس نیز مؤثر هستند.
درمان‌های سیستمیک درماتیت آتوپیک
- آنتی‌هیستامین‌ها: آنتی‌هیستامین‌های نسل اول، مانند هیدروکسی‌زین، در کنترل خارش مؤثر هستند و می‌توانند به بهبود کیفیت خواب بیماران کمک کنند.
- استروئیدهای خوراکی: در موارد شدید و منتشر، استفاده کوتاه‌مدت از استروئیدهای خوراکی (کورتون خوراکی) می‌تواند مفید باشد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: برای پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی، به ویژه با استاف طلایی، گاهی اوقات آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی تجویز می‌شوند.
- فتوتراپی: در موارد مقاوم و پایدار، فتوتراپی با اشعه UV و PUVA می‌تواند مؤثر باشد و به بهبود علائم کمک کند.
آیا واکسن زدن در درماتیت آتوپیک مجاز است؟
برای بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک، واکسیناسیون معمولاً بدون مشکل و مجاز است و هیچ ممنوعیتی برای تزریق واکسن‌ها وجود ندارد. با این حال، توجه به یک نکته خاص ضروری است: در بیمارانی که به تخم‌مرغ حساسیت شدید دارند، واکسیناسیون باید با احتیاط انجام شود. برخی از واکسن‌ها مانند واکسن آنفولانزا و واکسن زردی ویروسی، ممکن است حاوی مقدار کمی پروتئین تخم‌مرغ باشند.
نکات ایمنی برای واکسیناسیون در بیماران حساس به تخم‌مرغ
پیشنهاد می‌شود به کارگاه پزشکی تشخیص و درمان فشار خون مراجعه فرمایید. انجام واکسیناسیون در مرکز مجهز: برای بیمارانی که به تخم‌مرغ حساسیت شدید دارند، واکسیناسیون باید در مراکز درمانی مجهز انجام شود تا در صورت بروز واکنش آلرژیک، اقدامات درمانی فوری قابل اجرا باشد.
مشاوره با پزشک متخصص: قبل از انجام واکسیناسیون، مشاوره با پزشک متخصص آلرژی و ایمنی‌شناسی می‌تواند به تشخیص دقیق حساسیت و تعیین مناسب‌ترین واکسن‌ها و روش‌های ایمن‌سازی کمک کند.
مراقبت‌های پس از واکسیناسیون: بیمارانی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند، پس از واکسیناسیون باید تحت نظارت قرار گیرند تا در صورت بروز هرگونه علائم آلرژیک، به سرعت مورد درمان قرار گیرند.
واکسیناسیون برای بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک به طور کلی ایمن و مجاز است. با این حال، برای افرادی که حساسیت شدید به تخم‌مرغ دارند، توصیه می‌شود که واکسیناسیون در شرایط کنترل‌شده و تحت نظارت پزشک انجام شود تا از بروز هرگونه واکنش آلرژیک جلوگیری شود. این اقدامات احتیاطی می‌توانند اطمینان از ایمنی و اثربخشی واکسیناسیون در این بیماران را افزایش دهند.
درماتیت پوست دست
درماتیت دست به دلایل مختلفی ممکن است بروز کند که این دلایل به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: علل درونی (آندوژن) و علل بیرونی (اگزوژن).
علل آندوژن (درونی)
- درماتیت آتوپیک: یک بیماری مزمن و التهابی پوست که اغلب با خارش شدید و خشکی پوست همراه است. این نوع درماتیت می‌تواند به ویژه در دست‌ها بروز کند.
- درماتیت سکه‌ای: به شکل لکه‌های گرد و سکه‌ای شکل بر روی پوست ظاهر می‌شود. این ضایعات معمولاً خارش‌دار و خشک هستند و می‌توانند بر روی دست‌ها نیز ایجاد شوند.
- پمفولیکس: نوعی درماتیت که با تاول‌های کوچک و شدید خارش‌دار در کف دست و انگشتان همراه است.
- درماتیت هیپرکراتوتیک کف دست: این نوع درماتیت با ضخیم شدن و سفتی پوست کف دست‌ها مشخص می‌شود و ممکن است ترک‌های دردناکی ایجاد کند.
- درماتیت نوک انگشت: در این نوع، پوست نوک انگشتان خشک و ترک‌خورده می‌شود، که می‌تواند دردناک و مزاحم باشد.
علل اگزوژن (بیرونی)
درماتیت تماسی تحریکی: این نوع درماتیت به دلیل تماس مکرر با مواد تحریک‌کننده مانند شوینده‌ها، مواد شیمیایی و سایر عوامل محیطی ایجاد می‌شود. علائم شامل قرمزی، خشکی و ترک خوردن پوست است.
درماتیت تماسی آلرژیک: این نوع درماتیت در نتیجه واکنش آلرژیک به مواد خاصی مانند نیکل، لاتکس، عطرها و برخی محصولات مراقبت شخصی رخ می‌دهد. علائم شامل قرمزی، خارش و تاول‌های کوچک است.
تعریف بیماری درماتیت دست
درماتیت دست که به نام‌های پمفولیکس، دیس‌هیدروز و اگزمای دیس‌هیدروتیک نیز شناخته می‌شود، یک نوع التهاب پوستی است که معمولاً با وزیکول‌های خارش‌دار و دردناک همراه است.
علائم درماتیت دست یا پمفولیکس
این بیماری با بروز ناگهانی وزیکول‌های راجعه و قرینه در کف دست‌ها، حاشیه لترال انگشتان یا کف پا مشخص می‌شود. در ۸۰ درصد موارد، درگیری به طور منحصر به فرد در دست‌ها رخ می‌دهد.
علت درماتیت دست
علل پمفولیکس می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- ایدیوپاتیک: بدون علت مشخص.
- واکنش اید (Id reaction): ناشی از عفونت‌های قارچی.
- واکنش اید در درماتیت تماسی: ناشی از تماس با مواد تحریک‌کننده در مناطق درگیر.
- فعال شدن مجدد سیستمیک درماتیت تماسی: ناشی از نیکل.
درمان درماتیت دست
در مرحله وزیکولار و تاولی، استفاده از محلول بارو (استات آلومینیوم) توصیه می‌شود. برای کاهش خارش، محلول‌های موضعی حاوی کامفر و منتول و همچنین آنتی‌هیستامین‌های خوراکی موثر هستند. استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی با قدرت متوسط مانند تریامسینولون، کرم مومتازون و پماد فلوئوسینولون نیز کمک‌کننده است.
درماتیت نومولار (سکه‌ای)
درماتیت نومولار (سکه‌ای) نوعی اگزما است که با ضایعات پوستی گرد و سکه‌ای شکل مشخص می‌شود. این ضایعات معمولاً به صورت پلاک‌های قرمز و پوسته‌دار روی پوست ظاهر می‌شوند و ممکن است با خارش متوسط تا شدید همراه باشند. مناطق درگیر شامل انتهاها، به ویژه پاها و ساق پا، و پشت دست‌ها است.
این بیماری سیر مزمن و عودکننده دارد و از لحاظ بالینی ممکن است با پسوریازیس و لیکن سیمپلکس مزمن اشتباه گرفته شود. درمان شامل استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، استروئیدهای موضعی و در موارد شدیدتر، داروهای سیستمیک است. آموزش بیمار در مورد جلوگیری از عوامل تشدیدکننده و مراقبت‌های پوستی مناسب می‌تواند به کنترل علائم و کاهش دوره‌های تشدید کمک کند.
علائم پوستی درماتیت نومولار
این نوع درماتیت به صورت پلاک‌های منفرد یا متعدد سکه‌ای شکل ظاهر می‌شود. خارش مرتبط با درماتیت نومولار ممکن است از درجه متوسط تا شدید باشد.
مناطق درگیر و سیر بیماری درماتیت نومولار
درماتیت نومولار بیشتر در انتهاها، به ویژه پاها و ساق پا، بروز می‌کند. در دست‌ها، این بیماری معمولاً به پشت دست محدود می‌شود. سیر بالینی این درماتیت به صورت تحت حاد یا مزمن است.
درمان درماتیت نومولار یا سکه‌ای
درمان درماتیت نومولار مشابه درمان اگزمای تحت حاد یا مزمن است که شامل استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، استروئیدهای موضعی و در موارد شدیدتر، داروهای سیستمیک است.
درماتیت آتوپیک دست
درماتیت آتوپیک دست، شایع‌ترین نوع درماتیت پوستی در بزرگسالان است که با خشکی، قرمزی و خارش پوست دست‌ها، به‌ویژه در پشت دست‌ها و سطوح پشتی انگشتان، مشخص می‌شود. این بیماری اغلب در افرادی که در کودکی درماتیت آتوپیک گسترده داشته‌اند یا در سنین پایین‌تر به درماتیت دست مبتلا شده‌اند، مشاهده می‌شود. عوامل پیش‌بینی کننده شامل پوست خشک و خارش‌دار در بزرگسالی و وجود اگزمای مزمن و پایدار در سایر نقاط بدن است.
درمان شامل استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، اجتناب از تماس با مواد تحریک‌کننده و در صورت لزوم، استفاده از استروئیدهای موضعی و داروهای ضد التهابی است. مراقبت منظم و آموزش بیمار درباره مدیریت صحیح علائم می‌تواند به کاهش شدت بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
علائم و مناطق درگیر
درماتیت دست شایع‌ترین نوع درماتیت پوستی در بزرگسالان است. این ضایعات عمدتاً در پشت دست‌ها و به ویژه در سطوح پشتی انگشتان ایجاد می‌شوند.
عوامل پیش‌بینی کننده وقوع درماتیت دست در بزرگسالان با سابقه درماتیت آتوپیک
- درماتیت آتوپیک منتشر در دوران کودکی: وجود درماتیت گسترده در کودکی می‌تواند احتمال بروز درماتیت دست در بزرگسالی را افزایش دهد.
- درماتیت دست پیش از ۱۵ سالگی: شروع درماتیت دست در سنین پایین‌تر، احتمال ادامه آن در بزرگسالی را افزایش می‌دهد.
- پوست خارش‌دار و خشک در دوران بزرگسالی: خشکی و خارش پوست در بزرگسالی از دیگر عوامل خطرزا است.
- اگزمای مزمن و پایدار بر روی سطح بدن: وجود اگزمای مزمن و پایدار در نقاط مختلف بدن می‌تواند نشان‌دهنده احتمال بالای درگیری دست‌ها باشد.
درمان درماتیت آتوپیک دست
درمان درماتیت آتوپیک دست مشابه درمان درماتیت تحریکی دست است و شامل استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، استروئیدهای موضعی و در موارد شدیدتر، داروهای سیستمیک و روش‌های پیشگیری از تماس با مواد تحریک‌کننده می‌شود.
اگزمای هایپرکراتوتیک (هیپرکراتوتیک)
این نوع اگزما معمولاً در کف دست و پا ایجاد می‌شود و بیشتر در مردان دیده می‌شود. ضایعات در قسمت میانی و پروگزیمال کف دست و سطح ولار انگشتان ظاهر می‌شوند. در حدود ۱۰٪ از موارد، ضایعات در کف پا نیز دیده می‌شوند. این بیماری سیر مزمن و عود کننده دارد و ضایعات آن به صورت هیپرکراتوتیک (ضخیم شده)، اریتماتو (قرمز) و شیاردار نمایان می‌شوند. از نظر تشخیصی باید از پسوریازیس و لیکن سیمپلکس مزمن افتراق داده شود. درمان این نوع اگزما مشابه سایر اگزماهای مزمن است و شامل استفاده از استروئیدهای موضعی کلاس ۲ و پانسمان بسته می‌شود.
درماتیت یا اگزمای نوک انگشتان
ضایعات اگزمای نوک انگشتان ابتدا مرطوب هستند و سپس خشک، ترک‌دار و پوسته‌پوسته می‌شوند و می‌توانند تا نزدیکی مفصل بین انگشتی گسترش یابند. این بیماری سیر مزمن و مقاوم به درمان دارد. علت این ضایعات می‌تواند یک واکنش آلرژیک، به ویژه در اثر تماس مداوم با کاغذ، یا یک پدیده ایدیوپاتیک (ناشناخته) باشد.
درماتیت یا اگزمای نوک پستان (نیپل)
اگزمای نیپل نوعی درماتیت مرطوب است که با ترشح و کراست (پوسته) همراه است و ناحیه نیپل، آرئول و پوست مجاور را درگیر می‌کند. در زنان حامله، این اگزما همراه با فیشرهای دردناک (زخم‌های باریک و تیز) است. اگزمای نیپل می‌تواند تظاهری از درماتیت آتوپیک باشد. اگر این اگزما بیشتر از ۳ ماه ادامه یابد، به ویژه در موارد یک‌طرفه، باید بیوپسی برای رد کردن بیماری پاژه انجام شود.
درماتیت یا اگزمای پلک چشم
درماتیت پلک معمولاً ناشی از درماتیت آتوپیک یا درماتیت تماسی آلرژیک است. درماتیت تماسی آلرژیک بیشتر پلک فوقانی را درگیر می‌کند، در حالی که درماتیت آتوپیک می‌تواند هر دو پلک فوقانی و تحتانی را مبتلا سازد.
درماتیت یا اگزمای کف پا نوجوانی
اگزمای کف پا نوعی درماتیت تماسی است که معمولاً به دلیل پوشیدن کفش‌ها و جوراب‌های تهیه‌شده از مواد مصنوعی، به ویژه کفش‌های ورزشی، ایجاد می‌شود.
علائم درماتیت یا اگزمای کف پا
این درماتیت پوستی اغلب در سنین نوجوانی بروز می‌کند و با علائمی نظیر پوسته‌ریزی، اریتم (قرمزی)، خشکی و شیارهای دردناک در کف پا همراه است. پوست کف پا، به‌ویژه در مناطق نوک انگشتان پا و متاتارس‌ها که وزن بدن را تحمل می‌کنند، خشک، ادماتو (متورم)، پوسته‌دار و ترک‌خورده می‌شود. این ترک‌ها (Fissures) می‌توانند عمیق و بسیار دردناک باشند.
درمان درماتیت یا اگزمای کف پا
برای درمان اگزما یا درماتیت کف پا، استفاده از جوراب‌های نخی و پشمی و کفش‌های چرمی توصیه می‌شود، زیرا این مواد اجازه تنفس به پوست را می‌دهند و از تحریک بیشتر جلوگیری می‌کنند. استروئیدهای موضعی در این نوع اگزما موثر نیستند و بهبود قابل توجهی ایجاد نمی‌کنند.
پیشگیری و مدیریت: اجتناب از پوشیدن کفش‌ها و جوراب‌های تهیه‌شده از مواد مصنوعی و استفاده از مواد طبیعی مانند نخ و پشم می‌تواند به پیشگیری از بروز و تشدید این نوع درماتیت کمک کند.
تشخیص: تشخیص این نوع اگزما معمولاً بر اساس معاینه بالینی و سابقه تماس با مواد محرک انجام می‌شود.
آگاهی بیماران: آموزش نوجوانان و والدین درباره اهمیت استفاده از مواد طبیعی برای کفش و جوراب و توجه به علائم اولیه می‌تواند به مدیریت بهتر این بیماری کمک کند.
نتیجه‌گیری
درماتیت آتوپیک، که اغلب به نام اگزما شناخته می‌شود، نه تنها یک بیماری پوستی است بلکه پنجره‌ای است به دنیای درونی بدن و نحوه تعامل آن با محیط اطراف. این بیماری، که با قرمزی، خشکی و خارش شدید مشخص می‌شود، بیش از آنکه ناراحتی بخش باشد، فرصتی است برای شناخت عمیق‌تر بدن و مراقبت‌هایی که می‌طلبد. تجربه درماتیت آتوپیک می‌تواند مانند سفری باشد به دل طبیعت و تندرستی، جایی که هر فرد یاد می‌گیرد چگونه با پوست خود، به عنوان بزرگترین عضو بدن، در تعامل باشد و آن را مراقبت کند.
از راه‌های درمانی تا راهکارهای پیشگیرانه، درماتیت آتوپیک دعوتنامه‌ای است به سوی زندگی سالم‌تر و آگاهانه‌تر. با انتخاب‌های هوشمندانه در مورد محصولات مراقبتی و محیط زندگی، افراد می‌توانند نه تنها علائم را مدیریت کنند، بلکه کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. پوشیدن لباس‌هایی از جنس نخی، استفاده از مواد شوینده ملایم و مرطوب‌کننده‌ها، مراقبت‌های منظم پوست و کاهش استرس، همه و همه می‌توانند در کنترل این بیماری نقش بسزایی داشته باشند.
در نهایت، درماتیت آتوپیک بیش از یک چالش پوستی، فرصتی است برای پیوند دوباره با بدن و محیط، و بازگشت به زندگی‌ای که در آن سلامتی و آرامش اولویت‌های اصلی هستند. این بیماری می‌تواند به ما یادآوری کند که سلامتی تنها در نبود بیماری نیست، بلکه در هارمونی و تعادل با طبیعت و عناصر پیرامون ما نهفته است.
