برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
چرخه سرزنش در یک رابطه وقتی رخ می‌دهد که یکی از افراد، هر گونه اشتباهی را به شریک زندگی‌اش نسبت دهد و آن را به عنوان موضوع اصلی برای شکایت یا درگیری مطرح کند. این اتفاق باعث می‌شود که شریک دیگر احساس کند که در واقعه به عنوان متهم معرفی شده است و در پاسخ، ممکن است به فرآیند دفاعی واکنش نشان دهد و یا اینکه خود را در موقعیتی بی‌رویه حس کند و احساس کند که باید برای حمله‌ای در برابر شریک خود آماده باشد.
این چرخه از سرزنش، به جای کمک به حل مشکلات و افزایش درک متقابل، تنها منجر به افزایش تنش، تعارض و احساسات ناراحتی در رابطه می‌شود. به عبارت دیگر، این سبب نمی‌شود که افراد به دنبال راه‌حل‌های موثر و سازنده برای رفع اختلافات باشند؛ بلکه باعث می‌شود که فاصله بین آنها بیشتر شود و برهم‌کنش مثبت کاهش یابد.
برای شکستن این الگوی زنجیره‌ای، افراد باید به جای سرزنش، به دنبال راهکارهای موثر و سازنده برای حل مشکلات و افزایش درک متقابل باشند. ارتباط با احترام، صداقت و توجه به نیازهای همدیگر، از راهکارهایی است که می‌تواند به جایگزینی مفید برای چرخه سرزنش در روابط تبدیل شود.
احتمالاً تجربه کرده‌اید که خودتان را در یک وضعیتی که در آن دو نفر در یک بازی سرزنش گیر کرده‌اند، متوجه شده‌اید و ممکن است ندانید چگونه باید از این موقعیت خارج شوید. به منظور کمک به شما در مواجهه با این چالش و پیدا کردن راه‌های کاربردی‌تر برای برقراری ارتباط، ما به بررسی دقیق مشارکت‌کنندگان و عوامل موثر در چرخه سرزنش می‌پردازیم، به این ترتیب که بررسی می‌کنیم که چه چیزهایی در این چرخه وارد می‌شوند، چرا این اتفاقات رخ می‌دهند و چگونه می‌توانید با گذراندن از این مراحل، به سمت روند رابطه‌ای سالم‌تر حرکت کنید.
نگاهی به چرخه سرزنش
چرخه سرزنش، تاریکی مخربی است که می‌تواند بر روابط سایه بیفکند. در این گرداب، هر دو طرف به جای حل مسئله، در باتلاق اتهام و رنجش غرق می‌شوند. گویی هر کلمه، تیری است که به سوی دیگری پرتاب می‌شود و هر نگاه، سرشار از خشم و ناامیدی است.
آغاز چرخه
پیشنهاد می‌شود به کارگاه روانشناسی نکات همسرداری مراجعه فرمایید. چرخه سرزنش می‌تواند از یک جرقه کوچک آغاز شود. شاید یکی از طرفین دیر به خانه برسد، یا در انجام کاری کوتاهی کند. در این لحظه، به جای گفتگو و همدلی، سیل سرزنش‌ها جاری می‌شود. “تو همیشه دیر می‌آیی!”، “تو هیچوقت به من اهمیت نمی‌دهی!”، “تو فقط به خودت فکر می‌کنی!”.
تله دفاعی
در مقابل این سرزنش‌ها، طرف مقابل نیز به موضع دفاعی می‌رود. “من فقط یه بار دیر کردم!”، “تو هم همیشه ایراد می‌گیری!”، “تو هیچوقت از من راضی نیستی!”. در این لحظه، هر دو طرف از شنیدن یکدیگر عاجز می‌شوند و فقط به دنبال اثبات بی‌گناهی خود هستند.
پیامدهای مخرب
چرخه سرزنش، پیامدهای مخربی برای رابطه به همراه دارد. این چرخه، صمیمیت و اعتماد را از بین می‌برد و رنجش و خشم را جایگزین آن می‌کند. در این شرایط، هر دو طرف احساس می‌کنند که درک نمی‌شوند و مورد حمایت قرار نمی‌گیرند.
راه‌های رهایی
اما رهایی از این چرخه مخرب، امکان‌پذیر است. در اینجا به چند راهکار اشاره می‌کنیم:
آگاهی
اولین قدم برای رهایی از چرخه سرزنش، آگاهی از آن است. به این فکر کنید که چه زمانی و در چه موقعیت‌هایی به سرزنش طرف مقابل می‌پردازید. چه احساسی در آن لحظه دارید؟ چه پیامی را به طرف مقابل می‌خواهید منتقل کنید؟
مسئولیت‌پذیری
به جای سرزنش طرف مقابل، به نقش خود در مشکل توجه کنید. چه سهمی در ایجاد این مشکل داشتید؟ چه کاری می‌توانید برای حل آن انجام دهید؟
گفتگوی سالم
با لحنی آرام و بدون سرزنش، با طرف مقابل صحبت کنید. احساسات خود را بیان کنید و به حرفهای او نیز با دقت گوش دهید. سعی کنید یکدیگر را درک کنید و به دنبال راه‌حلی مشترک باشید.
همدلی
خودتان را جای طرف مقابل بگذارید و به احساسات او توجه کنید. سعی کنید دیدگاه او را درک کنید و از سرزنش او به دلیل تفاوت دیدگاه‌ها خودداری کنید.
کمک تخصصی
اگر به تنهایی قادر به رهایی از چرخه سرزنش نیستید، از یک متخصص روانشناس کمک بگیرید.
چرخه سرزنش، تاریکی مخربی است که می‌تواند روابط را به نابودی بکشاند. اما با آگاهی، مسئولیت‌پذیری، گفتگوی سالم، همدلی و در صورت نیاز، کمک تخصصی، می‌توان از این گرداب رهایی یافت و به سوی رابطه‌ای سالم و صمیمی گام برداشت.
درک و شناخت چرخه سرزنش
برای برقراری روابط سالم، ابتدا باید قادر باشیم با خودمان ارتباط مثبتی داشته باشیم. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده‌اند که داشتن شفقت به خود، اهمیت بسیاری برای سلامتی کلی ما و همچنین برای توانایی ما در مواجهه موفقیت‌آمیز با تعارضات دارد. با این حال، سقوط در الگوهای رفتاری منفی که در آن شفقت و همدلی نسبت به خود یا شریک زندگی وجود ندارد، بسیار آسان است.
دکتر ادوارد راتوش، یکی از بنیانگذاران مرکز SOHOMD و همچنین یک زوج درمانگر و روانپزشک، به این موضوع اشاره می‌کند که بازی سرزنش معمولاً با وقوع محرک‌هایی آغاز می‌شود که در واقع نشانه‌هایی از مشکلات داخلی ما هستند.
به عبارت دیگر، ما اغلب ویژگی‌ها یا افکاری که درباره آنها احساس ناامنی می‌کنیم را به شریک زندگی خود نسبت می‌دهیم. این ویژگی‌ها و افکار معمولاً ریشه‌دار و پیچیده هستند و اغلب برای ما سخت است که آنها را تغییر دهیم یا رها کنیم. بنابراین، به راحتی ممکن است در الگوهای مشابه با شرکایمان گرفتار شویم و در چرخه‌ای مشابه بازی سرزنش قرار بگیریم.
پیشنهاد می‌شود مقاله فریب در رابطه عاطفی را مطالعه فرمایید. زمانی که با یک مشکل مواجه می‌شویم و غریزه‌ی ما این را می‌گوید که باید شریک زندگی‌مان را سرزنش کنیم، این باعث می‌شود که او نتواند به ما اعتماد کند. همچنین، این وضعیت امکان برقراری گفت‌وگوی سازنده درباره‌ی موضوعی را که باعث ایجاد مشکل شده، غیرممکن می‌سازد، زیرا ما اغلب در یک وضعیتی احساسی و عاطفی قرار می‌گیریم که از طرف منطقی و واقعی بودن دور است.
این وضعیت ممکن است شریک زندگی شما را مردد به اشتراک گذاری مشکلات با شما کند، زیرا ممکن است احساس کند که شما همواره او را برای مواقع دشوار مقصر می‌دانید. به عبارت دیگر، این موضوع می‌تواند به رنجش و در نهایت به شکست یک رابطه منجر شود.
سرزنش در روابط چه دلایلی دارد؟
چرخه سرزنش در یک رابطه زمانی شکل می‌گیرد که ما به میزان کافی به مسئولیت‌پذیری و اعمال خود تمرکز نمی‌کنیم. زمانی که مشکلات پیش می‌آیند، این چرخه ممکن است باعث کند مشکلات بی‌پایان به نظر برسند زیرا هیچ‌کدام از طرفین به انجام وظایف خود اعتراف نمی‌کند و هر کدام به دنبال پرهیز از مسئولیت هستند. به عبارت دیگر، این چرخه می‌تواند باعث بحرانی شدن مسائل شود زیرا هیچ کدام از طرفین به تعهدات خود پایبند نمی‌شوند و برعکس، به شکار اشتباهات یکدیگر می‌پردازند.
علاوه بر این، احتمالاً نادرست است که فردی که سرزنش می‌شود، رفتار و ارتباط خود را به شیوه‌ای که می‌خواهد تعیین کند. زیرا پس از اینکه به خاطر اشتباهی که انجام داده، مورد سرزنش قرار گرفته، او به جایگاه دفاع از خود عمل می‌کند.
ممکن است به خاطر هر چیزی که فکر می‌کنید شریک خود اشتباه کرده است، او را سرزنش کنید. این مسئله ممکن است شامل اختلال در ارتباطات، سوء‌تفاهم، برآورده نشدن انتظاراتی که فکر می‌کردید به وضوح بیان شده است یا اختلاف نظر درباره‌ی مسئولیت‌های خانگی باشد.
وقتی فردی مدام سرزنش یک اتفاق منفی را به گردن شخص دیگری می‌اندازد، هیچ محدودیتی برای اینکه چه موقعیت‌هایی ممکن است او را به این کار تحریک کند وجود ندارد. به عبارت دیگر، هرگونه وقوع اتفاقی که در نظر شخص سرزنش‌کننده، اشتباه باشد، می‌تواند به او دلیلی برای انتقال مسئولیت و خشم خود به دیگران فراهم کند.
سرزنش کردن چه عواقبی دارد؟
می‌توان درک کرد که فرآیند سرزنش دیگران برای تمام مشکلات یک رابطه ممکن است به نتایج بسیار منفی منجر شود. برای روشن شدن این موضوع، به موارد زیر نگاهی بیندازیم:
ارتباط ضعیف
وقتی کسی احساس می‌کند که برای مسائلی که خارج از کنترل و مسئولیت او است، سرزنش می‌شود، طبیعتاً ممکن است در وارد شدن به تعارض مردد باشد. این موضوع می‌تواند باعث کمبود ارتباطات شود. در یک رابطه‌ی سالم و عادی، فرد می‌تواند زمانی که احساس می‌کند در حقش نادرستی شده یا می‌خواهد تغییری ایجاد شود، به دیگری بگوید.
اما اگر شما قصد دارید به خاطر خواستن تغییر سرزنش شوید، بسیار کم احتمال است که به این کار پرداخته و آن را انجام دهید. ارتباط باز مؤلفه‌ی اساسی و اساسی رابطه‌های طولانی‌مدت و سالم است، اما چرخه سرزنش ممکن است این نوع ارتباط باز را تهدید کرده و از وقوع آن جلوگیری کند.
فاصله گذاری عاطفی
وقتی حس می‌کنید نمی‌توانید به صورت صادقانه با شریک زندگی خود ارتباط برقرار کنید، نزدیکی به آنها به چالشی تبدیل می‌شود. به همین دلیل، یکی از شرکا ممکن است از نظر عاطفی از رابطه‌ی خود فاصله بگیرد. این ممکن است به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه اتفاق بیفتد و ممکن است به طور مداوم یا فقط برای دوره‌های زمانی مشخصی ادامه پیدا کند.
هر چه چرخه سرزنش بیشتر ادامه یابد، احتمالاً برای کسی که از رابطه فاصله گرفته است، احساس نزدیکی دوباره به شریک زندگی خود دشوارتر خواهد شد.
رنجش
در مواقعی که شخص احساس می‌کند سرزنش شده است، احتمالاً احساس رنجش خواهد کرد، که این امر به هیجان و استرس افزوده می‌شود. به ویژه اگر این الگوی سرزنش او را از برقراری ارتباط باز با شریک زندگی خود باز دارد.
این احساس رنجش ممکن است به آرامی یا به سرعت ایجاد شود و ممکن است در طول زمان به رشد خود ادامه دهد. این یک احساس ناخوشایند است و ممکن است فرد از ناتوانی خود در برقراری ارتباط با شریک زندگی خود بسیار ناراحت شود.
رنجش و خشم، حتی اگر بخواهید آن را در درون خود پنهان کنید، ممکن است به صورت هر چیزی از رفتارهای پرخاشگرانه و منفعلانه تا رفتارهای پسیو اگرسیو ظاهر شود. این احساسات می‌توانند به صورت فراری از مواجهه با خود و دیگران، یا از طریق نشان‌دادن قدرت و کنترل بر شرایط، به رفتارهایی که نشان‌دهنده شیوه‌ی رفتار شماست، تبدیل شوند.
جدایی
در نهایت، اگر به این مسئله توجه نشود یا تلاشی برای رفع آن صورت نگیرد، چرخه سرزنش ممکن است به طور مؤثری باعث از بین رفتن رابطه شود. ارتباط باز و صریح برای بقای رابطه‌های طولانی‌مدت بسیار حیاتی است و چرخه سرزنش می‌تواند این ارتباط را به یک چالش بزرگ تبدیل کند که ممکن است تا حدی که بی‌قابلیت حل شود، زمینه را برای از بین رفتن رابطه فراهم کند.
اگرچه ارتباط به طور منظم ادامه یابد، اما یکی از شرکا ممکن است تصمیم بگیرد که از اینکه برای همه‌ی مشکلات در یک رابطه سرزنش شود، خسته شده است. در صورتی که هیچ اقدامی برای توقف چرخه سرزنش انجام نشود، جدایی ممکن است به راحتی نتیجه‌ی نهایی باشد.
سرزنش سازنده
به جای اینکه بدترین سناریوها را فرض کرده و فکر کنید که شریک زندگی شما عمداً یک کار مضر انجام داده است، ممکن است فرض کنید که او تمام تلاش خود را می‌کند و بازخوردی ارائه می‌دهد که به جای مخرب بودن، برای بهبود و تقویت ارتباط مفید و مثبت است.
گاهی اوقات اتفاق می‌افتد که یک فرد خطا کند و مسئولیت آن خطا را بپذیرد. در این شرایط، به جای اینکه به سرزنش و ایجاد حس شرمساری بپردازید، مناسب است که به گفت‌وگوها با دیدگاه رفع کنجکاوی، ملاحظه، خودآگاهی و همکاری مشترک برای حل این مشکل متمرکز شوید.
یک راه‌حل ساده برای مقابله با چرخه سرزنش وجود دارد و آن مسئولیت‌پذیری است. همانطور که باید یاد بگیریم که خودمان را ببخشیم، همینطور باید مسئولیت درگیری‌های منفی را که در روابط خود ادامه می‌دهیم، بپذیریم. به عبارت دیگر، برای شکستن این الگوی سرزنش، باید به طور فعال و با اراده خودمان را مسئول اعمال و رفتارهایمان در رابطه قرار دهیم و به دنبال راه‌حل‌های سازنده و مثبت برای بهبود روابطمان باشیم.
برای آغاز فرآیند پایان دادن به چرخه سرزنش، اولین قدم باید برقراری ارتباط با شریک زندگی خود باشد. می‌توانید روش‌های ارتباطی متفاوتی را نسبت به قبل امتحان کنید، از جمله یادگیری ارتباط بدون خشونت. همچنین می‌توانید تلاش کنید از دیدگاه حل مشکل سرزنش به همراه شریک زندگی‌تان عمل کنید، به این صورت که با هم مشکلات را مورد بررسی قرار داده و راه‌حل‌های موثر و مفید برای آنها پیدا کنید. این اقدامات می‌تواند ارتباط شما با شریک زندگی‌تان را تقویت کرده و بهبودی چشمگیری در رابطه شما ایجاد کند.
راتوش به این نکته اشاره می‌کند که تغییر دیدگاه می‌تواند اثرات قابل توجهی داشته باشد و ممکن است باعث تغییر کلی شخصیت و روند زندگی فرد شود. او بیان می‌کند که این تغییر هرگز آسان نیست و ممکن است به طور خردکننده و حتی دردناکی اتفاق بیفتد، به خصوص زمانی که زخم‌های عاطفی هنوز تازه هستند و احساسات هنوز آرامش نیافته‌اند.
همچنین پیشنهاد می‌شود به مقاله زن و مرد آلفا و بتا مراجعه فرمایید. با این حال، او تأکید می‌کند که حتی یک تغییر کوچک در دیدگاه می‌تواند قدرت زیادی داشته باشد و باعث تحولات بزرگ در روابط و زندگی فرد شود، ارزش و معنای جدیدی برای روابط ایجاد کند و به شخص امید و انگیزه بیشتری برای بهبود و پیشرفت بخشد.
اگر به نظر می‌رسد که شکستن چرخه سرزنش به تنهایی غیرممکن است، یک گزینه عالی این است که شما و شریک زندگی‌تان مشاوره زوجین را امتحان کنید. این کار به شما امکان می‌دهد تا تکنیک‌های ارتباطی بهتری را فرا بگیرید و روابطتان را بهبود بخشید.
علاوه بر این، فردی که به سرزنش مشتاق است ممکن است الگوهای فکری و رفتاری خود را توسط یک مشاور زنجیره‌ای متخصص به چالش بکشد. این فرد در این راهنمایی و پشتیبانی حرفهای می‌تواند به ردیابی الگوها و یافتن راه‌حل‌های مناسب برای مسائل موجود کمک کند و در نهایت به توانایی‌های مدیریت احساسات و روابط بهتری دست پیدا کند.
با فعالیت مشارکتی، تمرینات مداوم و تمایل به همکاری در فرآیند مشاوره، می‌توان بهبود در ارتباطات و درک الگوهای ثابت در یک رابطه را فراهم کرد. در مشاوره زوجین، هر دو طرف فرصت دارند که با حضور فعال خود، از روی الگوهای رفتاری و تفکری که در طول زمان در رابطه شکل گرفته است، برای بهبود آنها کار کنند.
این فرآیند ممکن است شامل تمرین‌های ارتباطی، تمرین در مدیریت احساسات، و بررسی الگوهای فکری و رفتاری مختلف باشد تا به دو طرف کمک کند که بهترین شیوه‌ها برای برقراری یک رابطه سالم را درک کنند و عملیات بهبود را آغاز کنند.
چگونه رابطه ای سالم داشته باشیم؟
اقدام به نزدیک شدن به تعارض از جایگاه کنجکاوی، مراقبت و شفقت می‌تواند به عنوان نقطه شروعی مطمئن برای آغاز فرآیند تغییر رفتارها در مورد سرزنش باشد. به گفته راتوش، آنچه که در رابطه ارائه می‌دهید، همان پاسخی است که دریافت می‌کنید.
وی بیان می‌کند: “تعهد به این فرآیند، موفقیت یک زوج را مشخص می‌کند.” به عبارت دیگر، اگر هر دو شریک به طور فعال در ایجاد تغییر و بهبود رابطه مشارکت کنند و با کنجکاوی و شفقت به یکدیگر نزدیک شوند، این می‌تواند پایه‌ی یک رابطه موفق و سالم را فراهم کند.
نتیجه گیری
مراقبت، شفقت و همدلی نه‌تنها به خودمان بلکه به نزدیکانمان هم نتایج مثبتی را به همراه می‌آورد. این احساس همدلی و شفقت می‌تواند ما را در راستای بخشیدن به خود و شریک زندگی‌مان برای گام‌های نادرست و اشتباهات هدایت کند و به ما این امکان را می‌دهد که به طور کلی، اعتماد به نفس خود را تقویت کنیم.
اینکه به یاد داشته باشیم که شریک زندگی‌مان ما را دوست دارد و نیت بدی ندارد که به ما آسیب بزند، می‌تواند به کاهش رفلکس سرزنش کمک کند. اینگونه، با توجه به این نکته که هر دو طرف در یک رابطه تلاش می‌کنند تا بهترین‌ها را برای یکدیگر ارائه دهند، احساس اطمینان و اعتماد متقابل تقویت می‌شود که می‌تواند به آرامش و استحکام رابطه کمک کند.
تغییرات در روابط اغلب به طور فوری و بی‌درنگ رخ نمی‌دهند، اما با گذشت زمان و تلاش مداوم، می‌توانید دینامیک رابطه‌ی خود را به گونه‌ای تغییر دهید که بر محور سرزنش و نادیده گرفتن احساسات نباشد. به عبارتی، با ارتکاب به مسئولیت و پذیرش آن، می‌توانید به شریک زندگی‌تان الگویی را ارائه دهید که او را به انجام همین کار ترغیب کند. این فرآیند ایجاد مومنتوم مثبت در رابطه را به دنبال دارد که می‌تواند واقعی و قدرتمند باشد و به تدریج روابط را به سوی یک روند مثبت و سالم هدایت کند.
