برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
براساس آمارهای به دست آمده از جلسات مشاوره روانشناسی، وسواس شمارش یکی از رایج‌ترین انواع وسواس فکری میان مردم است. این نوع وسواس می‌تواند از دوران کودکی شروع شده و تا پایان عمر فرد همراه او باشد. اما نکته‌ای که باعث افزایش خطر این بیماری می‌شود، این است که وسواس شمارش اعداد می‌تواند به طور غیرمستقیم به ظهور انواع دیگری از بیماری وسواس منجر شود. در این مقاله از مجله عملی “برنا اندیشان”، به بررسی دقیق و جامع وسواس فکری شمارش و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
وسواس شمارش چیست؟
اولاً، باید تصور نادرستی را کنار گذاشت که فقط یک تعداد محدود از “زیرمجموعه‌های وسواس فکری عملی (OCD)” به طور رسمی تعریف شده‌اند و هر چیزی که خارج از این موارد باشد، به عنوان بخشی از بیماری وسواس فکری-عملی شناخته نمی‌شود.
این یک اشتباه است؛ هیچ طبقه‌بندی رسمی برای زیرمجموعه‌های OCD وجود ندارد و همانطور که تعداد افراد مبتلا به وسواس فکری متفاوت است، مسائل وسواس و اجبارهای مربوط به OCD نیز متنوع هستند. با این حال، برخی علائم و ترس‌ها در میان افراد مبتلا به OCD رایج‌تر هستند و به همین دلیل تخصصی‌ترینها تعریف‌هایی برای آنها ارائه داده‌اند.
آشنایی با وسواس فکری
وسواس فکری، یک نوع احساس مزاحم و ناخواسته است که باعث ایجاد اضطراب یا ناراحتی برای فرد می‌شود. این وسواس معمولاً با یک نیاز به انجام رفتارهای تکراری یا شعاری همراه است که فرد معتقد است اضطرابش را کاهش می‌دهد. این اجبارها به سرعت دنبال می‌شوند و به نظر می‌رسد که فرد تنها به دنبال کاهش اضطراب خود است و این مسئله برایش مشکلی نیست.
اما برای افراد مبتلا به وسواس فکری، این مسئله چندان ساده نیست. زیرا این اجبارها تنها به مدت کوتاهی اثرگذار هستند و سریعاً به وضعیت اولیه بازمی‌گردند. به OCD، به عنوان “بیماری شک یا وسواس” نیز اطلاق می‌شود، زیرا افراد مبتلا به آن با افکاری مثل “اما چه اتفاقی می‌افتد اگر…” مواجه می‌شوند. وسواس‌ها بارها و بارها تشدید می‌شوند و باعث می‌شوند که فرد درگیر رفتارهای اجباری شود که زندگی‌اش را کنترل می‌کنند.
وسواس شمارش و اختلال OCD
هیچ زیرمجموعه رسمی برای وسواس فکری-عملی (OCD) وجود ندارد و موضوعات وسواس، رفتارهای اجباری نامحدودی را در بر می‌گیرد. اغلب “وسواس شمردن مداوم اعداد” به عنوان یک زیرمجموعه معترفیت نمی‌شود و به‌طور معمول با زیرگروه‌های دیگر OCD، به‌ویژه “درست-درست” یا “تقارن”، ارتباط داده می‌شود.
پیشنهاد می‌شود به کارگاه روانشناسی درمان شناختی رفتاری وسواس مراجعه فرمایید. در این زیرگروه‌ها، فرد دائماً احساس “اشتباه” می‌کند و اجباراً چیزها را مرتب می‌کند یا ذهنی آنها را مرور یا اصلاح می‌کند تا به این احساس دست یابد که همه چیز درست است. فرد ممکن است برای رسیدن به این احساس “صحت” تلاش فراوانی بکند. با این حال، وسواس شمردن ممکن است با سایر زیرگروه‌های این اختلال همراه باشد.
برخی افراد ممکن است به دلیل وسواس آلودگی یا نیاز به جلوگیری از وسواس، رفتارهای اجباری را انجام دهند. در ادامه، به این موضوع به‌طور مفصل خواهیم پرداخت. گاهی اوقات، افراد مبتلا به OCD به طور مکرر در ذهن خود شمارش می‌کنند. برخی افراد ممکن است این شمارش را با حرکات فیزیکی همراه کنند و حتی ممکن است آن را با صدای بلند انجام دهند.
در وسواس شمارش اعداد، اینکه شمارش به چه شکلی انجام می‌شود به طور معمول اهمیت زیادی ندارد. بلکه مهمترین مسئله نیت و انگیزه‌ای است که پشت این عمل قرار دارد.
نکته‌ای که باید به یاد داشته باشید این است که وسواس فکری-عملی در واقع بخشی از اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) است. این به این معناست که وسواس فکری-عملی یک اختلال منحصر به فرد نیست؛ بلکه در آن فرد ابتدا به وسواس دچار می‌شود و سپس به طور اجباری به انجام رفتارهای اجباری می‌پردازد.
به طور ساده‌تر، وسواس شمارش فقط یک نوع وسواس فکری-عملی است و نه چیزی جداگانه. افرادی که به طور اجباری شمارش می‌کنند، واقعاً همان اختلال را دارند که افراد مبتلا به وسواس شستشوی دست، وسواس بررسی پوست دست، وسواس پدوفیلی یا وسواس کندن مو با آن مواجه هستند. زمانی که در مورد درمان این موضوع صحبت می‌کنیم، خواهید فهمید که چرا این تمایز مهم است.
وسواس شمارش اعداد چه دلایلی دارد؟
با وجود تلاش‌های فراوان دانشمندان، علت دقیق اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. از آنجا که علت دقیق آن هنوز شناخته نشده است، اما به طور کلی می‌توان گفت که عوامل ژنتیکی، محیطی و عوامل مغزی در توسعه وسواس‌های فکری نقش دارند. دانشمندان به شدت به بررسی نقش ژنتیکی در این بیماری می‌پردازند.
اطلاعات کنونی نشان می‌دهد که وجود یک عامل ژنتیکی در برخی موارد افزایش خطر ابتلا به OCD را تسهیل می‌کند، اما این مسئله هنوز به طور کامل روشن نیست و بیشتر تحقیقات برای ارتباط بین ژنتیک و عوامل محیطی به عنوان علت اصلی این اختلال انجام می‌شود.
تحقیقات گذشته نشان داده است که وسواس شمردن ممکن است تحت تأثیر عوامل ژنتیکی قرار بگیرد، زیرا مطالعات تجمیع خانوادگی نشان داده‌اند که وجود یک عامل ارثی در بروز این نوع اختلال وسواسی ممکن است نقشی داشته باشد. با این حال، باید توجه داشت که هیچ یک از نتایج این تحقیقات به صورت قطعی اثبات نشده‌اند و برای تأیید نیاز به بررسی‌های بیشتری است.
همچنین، تئوری‌هایی وجود دارند که بیان می‌کنند محیط و عوامل محیطی نیز در ایجاد وسواس فکری نقش دارند. به عنوان مثال، رویدادهای آسیب‌زا یا مهم در زندگی ممکن است باعث ایجاد رفتارهای تشریفاتی در فرد شوند، به منظور جلوگیری از تکرار آن رویداد، مانند بیماری‌هایی که به طور جدی زندگی را تهدید می‌کنند.
بعضی از افراد ممکن است این رفتارها را از والدینی که مبتلا به وسواس فکری-عملی (OCD) هستند، یاد بگیرند. به علاوه، اجبارها نیز به خودی خود یک الگوی آموخته شده هستند؛ با انجام این اجبارها، مغز به طور نادرست یاد می‌گیرد که اجبار راهی مناسب و موثر برای کاهش اضطراب است.
تحقیقات نشان می‌دهد که درمان وسواس شمارش ممکن است بر پایه‌ی مداخلاتی باشد که از جنبه‌های بیولوژیکی عمل می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مغز افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) در مقایسه با مغزهای غیر وسواس، به شیوه‌های متفاوتی کار می‌کند.
به خصوص تعاملات بین قشر اوربیتوفرونتال و تالاموس به عنوان دو قسمت مهم در مغز، می‌تواند نقش مهمی در وسواس‌های فکری-عملی ایفا کند. این تعاملات باعث می‌شود که افراد مبتلا به وسواس شمارش اعداد برای متوقف کردن اصرارها و تکانه‌ها، رفتارهای اجباری را سخت‌تر از حد معمول انجام دهند.
همچنین، مانند بسیاری از بیماری‌های روانی دیگر، وسواس شمارش احتمالاً توسط ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و محیطی ایجاد می‌شود. این بدان معناست که نه تنها به این دلیل که والدین یا اعضای خانواده‌تان مبتلا به OCD هستند، شما نیز احتمالاً به آن مبتلا نخواهید شد.
اما عواملی مانند رویدادهای مهم زندگی، می‌توانند نقش مهمی در ایجاد وسواس‌های شمارش داشته باشند، به عنوان مثال، یک رویداد آسیب‌زا در زندگی شما که باعث ایجاد اضطراب شده و احساس می‌کنید اگر به دقت می‌شمردید، می‌توانستید از آن جلوگیری کنید. همچنین، احتمالاً آداب شمارش را از والدین مبتلا به OCD آموخته‌اید.
اجبارهای وسواس‌گونه، بدون توجه به نوع آن، می‌توانند توانایی زندگی روزمره و بدون وقفه را از ما سلب کنند، و به همین دلیل برخورد با شخصیت‌های وسواسی برای دیگران بسیار سخت و عذاب‌آور است.
چرا برخی از افراد دچار وسواس شمارش می‌شوند؟
هنگامی که به فردی که اجباراً شمارش می‌کند نگاه می‌کنید، ممکن است از خود بپرسیدید که چرا این کار را انجام می‌دهد؟ ابتلا به وسواس فکری شمارش می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما چیزی که این رفتار را به یک وسواس OCD تبدیل می‌کند، این است که فرد نمی‌تواند از انجام این کار دست بردارد، حتی اگر بداند که این عمل غیر منطقی است.
در اینجا باید توضیح داد که وسواس فکری شمارش می‌تواند در افراد مختلف به دلایل مختلفی پدید آید، از جمله اضطراب، استرس، ترس از وقوع حوادث ناگوار و یا حتی فراهم آمدن احساس راحتی و آرامش با انجام این رفتار. اما در هر صورت، مهمترین ویژگی این وسواس این است که فرد نمی‌تواند به راحتی از آن دست بردارد و به عمل اجباری خود ادامه می‌دهد، حتی اگر بداند که منطقی نیست.
شناخت انواع وسواس شمارش
بعضی از افراد مبتلا به وسواس‌های فکری، به صورت اجباری و بدون فکر کردن، به شمارش اعداد می‌پردازند. این رفتار ناخودآگاه و خودکار به نظر می‌رسد و بدون اینکه فرد اراده‌ای در این خصوص داشته باشد، اتفاق می‌افتد.
این نوع اجبار شمارش به‌صورت ناخودآگاه و خودکار رخ می‌دهد و فرد کنترلی بر آن ندارد. این افراد ممکن است احساس کنند که نمی‌توانند از این رفتار فرار کنند و در بسیاری از مواقع، این شمارش‌ها به صورت مداوم و پی در پی ادامه می‌یابد بدون اینکه فرد بتواند آن را متوقف کند.
شاید این شمارش‌ها نه فقط به یک فکر مزاحم خاص منتهی نمی‌شوند، بلکه بیشتر یک مراسم سفت و سخت به حساب می‌آیند که فرد بدون دلیل خاصی و به دلیلی که به طور آگاهانه برای او شناخته شده است، انجام می‌دهد.
اینجا باید به این توضیح داد که شمارش‌های انجام شده به صورت مرتبط با وسواس‌های فکری ممکن است به نظر یک مراسم یا روتین محسوب شوند که فرد به طور خودکار و بدون اراده‌ای انجام می‌دهد. این رفتارها معمولاً به دلیل اینکه فرد احساس می‌کند انجام آنها می‌تواند از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری کند یا به او احساس راحتی و آرامش بدهد، ادامه می‌یابد.
افرادی که به شمردن مداوم اعداد مشغول هستند، اغلب افکار وسواسی مشابهی تجربه می‌کنند که به زیرگروه “درست درست” اختلال وسواس فکری عملی (OCD) تعلق دارند. آنها احساس می‌کنند که همیشه دچار اشتباه می‌شوند و همه چیز در زندگی آنها کاملاً درست نیست.
این افراد به طور مداوم درگیر ترس از اشتباه کردن و جلوگیری از وقوع موارد ناخواسته هستند. این افراد ممکن است با اجرای روال‌های تکراری و ترتیب دادن به اعداد، سعی در تأمین احساس اطمینان و اطمینان از درستی اعمال خود داشته باشند، اما در عین حال این رویه‌ها نتایج دلخواه را به همراه نخواهند داشت و می‌تواند زندگی روزمره آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
آنها احساس می‌کنند که همیشه دچار اشتباه می‌شوند و همه چیز در زندگی آنها کاملاً درست نیست. آنها به دنبال درک احساس “درست” هستند و این احساس را برای خود ترسیم می‌کنند. افرادی که به شمارش اجباری مشغول هستند ممکن است سعی کنند تا به همان احساس دست یابند. به عبارت دیگر، آنها ممکن است با انجام روال‌های تکراری و شمارش اعداد، سعی در تأمین احساس درستی و اطمینان از صحت اعمال خود داشته باشند، اما در عین حال، این تلاش‌ها معمولاً به نتیجه مطلوب نمی‌رسند و ممکن است زندگی روزمره آنها را متأثر کند.
سایر وسواس های مربوط به شمارش اعداد
همچنین پیشنهاد می‌شود به مقاله لالی انتخابی مراجعه فرمایید. افرادی که به صورت اجباری شمارش می‌کنند، ممکن است انواع مختلفی از وسواس را تجربه کنند که به نیاز به شمارش منجر می‌شود. یکی از این افکار مزاحم و رایج، احساس می‌کنند که اگر شمارش اجباری را انجام ندهند، ممکن است به خودشان یا کسی که دوستشان دارند آسیب برسانند.
این ترس از بروز خطا یا آسیب به خود یا دیگران، به طور مشابه با تجربه افراد مبتلا به زیرمجموعه‌های خاصی از OCD است که به آنها اجبارهای مرتبط با آسیب رساندن به خود یا دیگران را تحمیل می‌کند. این وسواس می‌تواند برای فرد منجر به نیاز به شمارش اعداد به صورت اجباری شود.
به عنوان مثال، برخی افراد ممکن است احساس کنند که اگر تا یک عدد “خوش یمن” خاص بشمارند، به نوعی از آنها محافظت می‌کند. به عبارت دیگر، انجام این شمارش می‌تواند برای آنها یک نوعی از آرامش و امنیت فراهم کند.
همچنین ممکن است احساس کنند تا زمانی که مراسم شمارش خاصی را انجام ندهند، نمی‌توانند تصمیمی بگیرند و این موضوع باعث می‌شود تصمیمی “بد” بگیرند که به نوعی عواقب زیانباری را در پی دارد. این افراد ممکن است احساس کنند که با انجام این مراسم شمارش، تصمیم‌هایشان به نحوی محافظت شده و از بروز مشکلات و خطاهای احتمالی جلوگیری می‌شود.
وسواس‌های آلودگی، یکی از زیرمجموعه‌های اختلال وسواسی-اجباری (OCD) هستند که در آن فرد مبتلا به نگرانی‌های مرتبط با آلودگی یا کثیف بودن بدن یا محیط اطراف خود است. این افراد ممکن است به طور مداوم احساس کنند که هرآنچه که با آن در تماس می‌آیند، آلوده است و باید تمیز شود. این نگرانی‌ها و اضطراب‌ها معمولا باعث می‌شود که افراد به شمارش اجباری دست بزنند، به دنبال انجام روال‌های مشخصی برای جلوگیری از آلودگی خود و محیط اطراف شوند.
به عنوان مثال، فرد ممکن است احساس کند که اگر دقیقا 14 دقیقه زمین را با جاروبرقی نکشد یا دقیقا 62 ثانیه دست‌های خود را نشوید، در این صورت آلوده خواهد شد. این انجام اجباری و دقیق اقدامات به همین دلیل است که به شمارش اجباری منجر می‌شود، به امید اینکه با انجام این روال‌های خاص، از آلودگی و بروز مشکلاتی که ممکن است از آن ناشی شود، جلوگیری کنند.
هرگونه وسواسی می‌تواند به انجام اجبار شمارش منجر شود. اما نکته‌ی اساسی این است که وسواس به طور ناخواسته و مزاحم است. افراد مبتلا به اختلال وسواسی-اجباری (OCD) معمولاً می‌دانند که انجام فعل شمارش هیچ معنای خاصی ندارد، اما ترس از احتمال وقوع موارد ناخواسته و ناگوار، آنها را در چرخه‌ای از وسواس و اجبار گرفتار می‌کند. این ترس ممکن است به صورت پرسش‌هایی مثل “چه اتفاقی می‌افتد اگر…” ظاهر شود و باعث ایجاد اضطراب و نگرانی شود که تنها با انجام اجبارات مختلف، حداقل به نظر می‌رسد که تهدید احتمالی را کاهش داده‌اند.
اجبار در وسواس شمارش
البته، باید توجه داشت که همه کسانی که به شمارش می‌پردازند، این کار را به صورت اجباری انجام نمی‌دهند. در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت. با این حال، برای افرادی که از وسواس‌های فکری رنج می‌برند، شمارش می‌تواند به یک اجبار تبدیل شود. در این حالت، شمارش نه تنها یک فعل معمولی است، بلکه به دلیل وسواس‌های فکری مزاحم، به یک اجبار تبدیل می‌شود که فرد مجبور است آن را انجام دهد.
اجبار به هر عمل تکراری یا فعالیتی اطلاق می‌شود که به منظور کاهش اضطراب یا دفع یک خطر تصور شده انجام شود. این ممکن است شامل فعالیت‌هایی مانند شمارش اعداد، تکرار عملیات خاص، یا هر فعل دیگری باشد که فرد مجبور به انجام آن می‌شود. البته باید توجه داشت که همه افراد مبتلا به وسواس این اجبار را انجام نمی‌دهند، اما شمارش اعداد یکی از اجبارهای نسبتاً شایع است که در بین افراد مبتلا به اختلال وسواسی-جبری مشاهده می‌شود.
افراد دارای وسواس شمارش چه چیزهایی را می‌شمارند؟
افراد مبتلا به وسواس شمردن عموماً به صورت دقیق چه چیزی را می‌شمارند؟ خوب، این بیشتر به هر فرد و شرایط خاصی که در آن قرار دارد بستگی دارد، اما برخی از موارد رایجی که افراد ممکن است به حساب بیاورند عبارتند از:
- هجاها در جملات
- قدم‌های خود یا دیگران
- کاشی‌ها روی سقف یا دیوار
- کلمات در یک صفحه
- تعداد افرادی که از کنار آنها رد می‌شوند
- عملکردهای معمولی بدن مانند نفس کشیدن، پلک زدن، جویدن و غیره
- هر چیز دیگری در اطراف آنها
بطور کلی، هیچ محدودیت خاصی برای اینکه افراد چه چیزی را می‌شمارند وجود ندارد. مهم نیست که آنها چه چیزی را می‌شمارند. این بارزترین نشانه وسواس فکری شمارش اعداد است!
وسواس شمارش و اعداد خوش شانسی
بعضی از افراد ممکن است به طور مکرر و بارها تا یک عدد خاص بشمارند! این عدد ممکن است چیزی باشد که فرد مبتلا به وسواس شمارش اعداد آن را به عنوان یک “عدد خوش‌یمن” می‌داند، مثلاً عدد ۷ که خیلی محبوب است! در این حالت، هنگامی که به صورت تشریفاتی و مکرر تا ۷ بشمارند، به نظریات خاص ذهنی و در حین انجام اعمال مختلف، احساس امنیت یا محافظت می‌کنند.
بعضی افراد، مگر اینکه وظایف خاصی چند بار انجام شوند، احساس “درست” نمی‌کنند. به عنوان مثال، با عدد ۷، آنها ممکن است نیاز داشته باشند که دندان‌های خود را دقیقاً ۷۷ ثانیه مسواک بزنند، بدون اینکه یک ثانیه بیشتر یا کمتر شود. یا شاید شخص دیگری احساس کند که نیاز اجباری دارد که دقیقاً با ۱۴ قدم (۷ × ۲) از درب اتاق خواب خود به درب ورودی برسد.
این می‌تواند به نظر عجیب بیاید، اما این نوع رفتار در بیماری وسواس شمارش بسیار شایع است. به همین دلیل، مشاوره و درمان وسواس نیاز به تلاش و انرژی زیادی از طرف مشاور روانشناس می‌طلبد.
دیدن افرادی که این نوع وسواس را دارند، ارتباط دادن بین “خوب” و “بد” بودن و اعداد خاصی را به همراه داشتن باورها یا الگوهای خاصی، کاملاً معمول است. این ممکن است به خرافات فرهنگی مربوط باشد، مثل شماره ۴ که در ژاپن به عنوان عدد بدشانس شناخته می‌شود، یا به صورت دلخواه باشد، مانند الصاق “خوبی” به اعداد زوج و “بد” به اعداد فرد. این الگوها و باورها ممکن است بر اساس تجربیات گذشته، آموزه‌های فرهنگی، یا تاثیرات دیگری شکل گرفته باشند.
اجبارهای زیاد در زندگی
تمام این اجبارها به شمارش مرتبط هستند، اما انواع زیرمجموعه‌های اختلال وسواسی-جبری دقیقاً یک بیماری هستند. در اختلال وسواسی شمارش اعداد، فردی که به طور اجباری دست‌های خود را دقیقاً ۷۷ ثانیه می‌شمارد، احساس می‌کند که در غیر این صورت آلوده خواهد شد. این نوع وسواس اغلب با ترس از آلوده شدن و نگرانی مرتبط است و ممکن است به دلیل باورها و افکار نادرست در مورد بهداشت و حفظ بهداشت شکل گرفته باشد.
یک فرد که بارها و بارها در ذهن خود تا عدد ۷ می‌شمارد، ممکن است نگران باشد که اگر این کار را انجام ندهد، مسئول آسیب رساندن به یکی از عزیزان خود خواهد بود. این نوع از وسواس معمولاً به ترس از وقوع ناگواری‌ها یا بدبختی‌ها در نتیجه عدم انجام این رفتارها مرتبط است. مهم نیست که این وسواس به کدام “زیرمجموعه” اختلال وسواسی تعلق دارد، اجبارها همیشه افراد را از تجربه حضور کامل در زندگی شان باز می‌دارند. به همین دلیل، درمان این بیماری بسیار حیاتی و ضروری است.
تصور کنید یک فرد مشغول است تا تعداد پله‌ها را تا رسیدن به طبقه سوم بشمارد، ولی هربار که شمارش را از دست می‌دهد، مجبور است به طبقه همکف بازگردد. این نوع رفتار ممکن است برای فردی که احساس می‌کند نیاز به شستن دست‌های خود را به مدت ساعت‌ها در زمان خاصی دارد، همانطور که برای فردی که به شمارش پله‌ها اعتقاد دارد، بسیار مخرب و آزاردهنده باشد.
اهمیت اجبارات در وسواس فکری بسیار بزرگ است و نوع دقیق آن اهمیت کمتری دارد، زیرا تمام اجبارات از نظر معنایی و اثراتشان بر زندگی فرد مشابه هستند. اما متاسفانه بسیاری از افراد اهمیت شمردن مداوم اعداد را نادیده می‌گیرند و حتی آن را به عنوان یک مسئله جدی در نظر نمی‌گیرند.
پیشنهاد می‌شود به مقاله وسواس احتکار مراجعه فرمایید. این رفتار می‌تواند باعث مختل شدن جوانب دیگری از زندگی شخص شود. بنابراین، ضروری است که آنها به سرعت به متخصصان مشاوره مراجعه کنند تا بتوانند درمان مناسبی برای وسواس فکری خود را دریافت کنند و از تأثیرات منفی آن بر زندگی‌شان جلوگیری کنند.
آیا من هم وسواس شمارش دارم؟
البته، شمردن بخشی از زندگی است؛ همه ما نیاز داریم تا برخی از اطلاعات و موارد را بشماریم تا روزمرگی خود را ادامه دهیم. برای مثال، هنگامی که در طول پخت و پز مواد را اندازه می‌گیریم، ممکن است دوست داشته باشیم بسیار دقیق عمل کنیم. اما تا زمانی که این شمارش‌ها به حدی نرسیده باشد که زندگی روزمره را مختل کند یا از طریق آن احساسات ناخواسته‌ای ایجاد شود، آنها معمولاً به عنوان بخشی از زندگی ما در نظر گرفته می‌شوند.
اما در مواردی که شمارش به یک وسواس فکری تبدیل می‌شود، وضعیت متفاوت است. به عبارت دقیق‌تر، DSM-V (کتاب آمار بیماری‌های روانی) اجبارات را به این شکل تعریف می‌کند: عملکردهای تکراری یا اعمال ذهنی که فرد به طور مجبورانه انجام می‌دهد، عملیاتی است که به منظور پیشگیری یا کاهش اضطراب یا پریشانی یا جلوگیری از وقوع وضعیت‌های ترسناک انجام می‌شود. اما مهم این است که این عملکردها یا اعمال ذهنی مرتبط با وسواس، به طور واضح و ناقص‌اندیشانه با اوضاع و شرایط واقعی که باید از آنها دفاع شود یا جلوگیری شود، ارتباط دارند.
تشخیص وسواس شمارش
علاوه بر این، برای برآورده کردن معیارهای تشخیص ابتلا به وسواس شمارش اعداد، این اجبارها باید زمان‌بر باشند. به عبارت دیگر، در مورد شمارش، باید بیش از یک ساعت در روز را صرف شمارش یا انجام سایر مراسم و اجبار کنید. همچنین، این اعمال باید باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجه بالینی در زندگی فرد شود تا به عنوان علامتی از وسواس شناخته شوند.
اگر به هر دلیلی احساس می‌کنید که شمارش اعداد به شدت اختلالی در زندگی شما ایجاد می‌کند، به عنوان مثال اگر وقت زیادی را برای انجام شمارش صرف می‌کنید یا اگر مراسم شمارش شما بر روابط شما تأثیر منفی دارد، بسیار مهم است که به منظور تشخیص دقیق و درمان وسواس، به یک مشاور روانشناس مراجعه کنید. تخصصی که مشاوران روانشناسی در این زمینه دارند، می‌تواند به شما در درک عمیق‌تر مسائل وسواس و ارائه راه‌حل‌های مؤثر و کارآمد کمک کند.
درمان وسواس شمارش
به خوشبختی، برای درمان شمردن مداوم اعداد روش‌های مؤثری وجود دارد. لازم به ذکر است که درمان‌های مختلفی برای مقابله با انواع وسواس‌ها وجود دارد، و معمولاً این درمان‌ها شامل روش‌های مانند پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP) می‌شوند. درمان ERP به شما کمک می‌کند که با ترکیب مراحلی از مواجهه با موقعیت‌های ترسناک یا ناراحت‌کننده با استفاده از تکنیک‌های متنوعی، از جمله شمارش، و سپس جلوگیری از واکنش‌های آنها، به تدریج به مرور زمان از وسواس خود رها شوید و زندگی روزمره‌تان را به طور معمولی ادامه دهید.
درمان وسواس شمارش با ERP
همانطور که پیشتر در ویکی روان گفته شده است، درمان پاسخ مواجهه و پاسخ (ERP) یک روش درمانی است که بر پایه رفتار درمانی شناختی (CBT) تکیه دارد. این روش به طور خاص برای کمک به افراد مبتلا به اختلال وسواس-اجباری (OCD) طراحی شده است تا آنها را از چرخه مضر وسواس و اجبار خارج کند.
ERP اصولاً شامل دو مرحله اساسی است: مواجهه و پاسخ. در مرحله مواجهه، فرد به طور مستقیم و آگاهانه با موقعیت‌هایی که وسواس را ایجاد می‌کنند، مواجهه می‌شود. این مواجهه باید به طور تدریجی و سازمان‌یافته انجام شود، شروع از موارد کمتر ترسناک و به تدریج به مواردی که بیشترین استرس را به فرد می‌رسانند، می‌رسد. در مرحله پاسخ، فرد یاد می‌گیرد که به مرور احساسات ناگوار و نگرانی‌های خود در مواجهه با موقعیت‌های ترسناک را کنترل کند و از واکنش‌های اجباری خودداری کند.
این روش از تکنیک‌های روان‌درمانی موثری است که به طور کامل با زمان و تمرین فرد سازگار است و به ویژه برای کاهش نشانه‌ها و افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به OCD موثر است.
در یک دوره درمان معمولی ERP، مشاور یا روانشناس و فرد مبتلا به وسواس شمردن عدد با هم همکاری می‌کنند. ابتدا، فرد و مشاور به صورت هماهنگ لیستی از فعالیت‌ها را تهیه می‌کنند که ممکن است در داخل بدن یا ذهنی فرد انجام شود و باعث ایجاد اضطراب وسواسی شود. سپس این فعالیت‌ها بر اساس میزان شدت اضطراب مرتب می‌شوند.
این لیست می‌تواند شامل وظایف روزمره‌ای مانند شستن دست‌ها، بستن و باز کردن درها یا کنترل اشیاء باشد، یا ممکن است فعالیت‌هایی در ذهنی فرد باشد که می‌تواند شامل تکرار عبارات خاص، تصاویر ناخواسته، یا افکار غیرمنطقی باشد. این فعالیت‌ها برای مواجهه مستقیم با وسواس و اجرای عملیات بدون واکنش‌های اجباری تدریجاً انتخاب و برنامه‌ریزی می‌شوند تا فرد به تدریج از واکنش‌های ناخواسته و اجباری خودداری کند و اضطراب خود را کاهش دهد.
با شروع تمرین‌هایی که باعث اضطراب کمتری می‌شوند، از فرد خواسته می‌شود تا خود را در معرض اضطراب قرار دهد و به روش‌های اجباری که معمولاً انجام می‌دهد، واکنش نشان ندهد. این بخشی از درمان ERP به عنوان “پیشگیری از پاسخ” شناخته می‌شود.
در این بخش از تمرین، فرد با کمک مشاور یا روانشناس مواجهه مستقیم با موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که ممکن است اضطراب وسواسی را افزایش دهند، اما با توجه به اینکه از واکنش‌های اجباری خودداری می‌کند، اضطراب باید به مرور کاهش یابد.
این تمرین‌ها به طور تدریجی انجام می‌شوند، شامل مواجهه با موقعیت‌هایی که اضطراب معمولاً به وجود می‌آورد ولی فرد با تمرکز و تلاش برای خود کنترل کردن واکنش‌های اجباری، به مرور زمان می‌تواند اضطراب را کاهش دهد و از واکنش‌های غیرمنطقی خودداری کند.
روش درمانی ERP برای هر فرد به شکلی منحصر به فرد و تطبیقی با ویژگی‌های مختلف آن فرد انجام می‌شود. اما برای روشن‌تر شدن این موضوع، یک مثال خاص از چگونگی اعمال ERP برای بهبود وضعیت فردی که اجباری شمارش اعداد دارد را بررسی می‌کنیم.
بیایید فرض کنیم فردی به نام “آرمان” از وسواس شمردن رنج می‌برد و اعداد را باید تا یک عدد خاص بشمارد تا احساس آرامش کند. اولین گام در درمان او با ERP این است که به آرمان آموخته می‌شود که از واکنش‌های اجباری خود که شامل شمارش دقیق اعداد است خودداری کند.
سپس، آرمان با راهنمایی مشاور یا روانشناس خود، در معرض موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که عدم شمارش اعداد آنها احساس اضطراب و ناامنی را در او ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است مشاور از آرمان بخواهد که در معرض محیطی باشد که اعدادی وجود دارد ولی به جای شمارش آنها، به آرامی و بدون واکنش اجباری عمل کند.
در این تمرین، آرمان یاد می‌گیرد که از اجبارهای شمارش خودداری کند و بیشتر به اعداد توجه نکند. او نیز در مورد نتایج این تجربه با مشاور خود صحبت می‌کند تا درک عمیق‌تری از واکنش‌ها و احساسات خود کسب کند و به تدریج اضطرابش را کاهش دهد و روشن‌تر از راه‌های موثرتری برای مدیریت وسواس شمردن بیاموزد.
دارو درمانی وسواس شمارش
درمان‌های دارویی نیز می‌توانند در مداخله در وسواس‌ها، از جمله وسواس شمردن اعداد، مؤثر باشند. به‌طور خاص، داروهایی از دسته SSRIs که یک نوع از داروهای ضدافسردگی هستند، می‌توانند در کاهش علائم وسواس کمک کنند.
SSRIs یا Selective Serotonin Reuptake Inhibitors، نوعی از داروهای ضد افسردگی هستند که عمدتاً برای افزایش سطح سروتونین، یک نوروترانسمیتر در مغز مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها با افزایش سطح سروتونین در مغز، می‌توانند تأثیر مثبتی بر روی علائم وسواس داشته باشند.
درمان با SSRIs معمولاً تحت نظر یک پزشک روانپزشک صورت می‌گیرد و دقت در استفاده از آنها بسیار مهم است. استفاده از داروهای SSRIs باید با دقت و با توجه به نکات فردی و شرایط پزشکی هر فرد تنظیم شود. همچنین، ممکن است نیاز به تنظیمات دارویی متعدد و مداوم باشد تا بهترین نتیجه در کنترل علائم وسواس بدست آید.
بنابراین، در ترکیب با روش‌های معمول درمانی مانند ERP و مشاوره روانشناختی، داروهای SSRIs می‌توانند یکی از ابزارهای مؤثر در مدیریت و کاهش علائم وسواس، از جمله وسواس شمردن اعداد، باشند.
سروتونین یکی از مهمترین نوروترانسمیترها در مغز است که نقش بسیار مهمی در کنترل مزاج، احساسات، حافظه، خواب و سایر فرآیندهای عصبی دارد. کاهش سطح سروتونین می‌تواند با بسیاری از بیماری‌های روانی مرتبط باشد، از جمله افسردگی، اضطراب و اختلال وسواسی (OCD).
درمان با داروهای SSRI به منظور مداخله در این فرآیندهای عصبی انجام می‌شود. داروهای SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) با مهار بازجذب سروتونین در مغز، باعث افزایش سطح سروتونین می‌شوند. این افزایش سطح سروتونین می‌تواند بهبود در وضعیت مزاجی، کاهش اضطراب و کنترل علائم وسواس را فراهم کند.
استفاده از داروهای SSRI باید تحت نظر پزشک روانپزشک صورت بگیرد، زیرا هر فرد نیازهای دارویی متفاوتی دارد و عوارض جانبی ممکن است در برخی افراد بروز کند. همچنین، استفاده از این داروها باید با دقت و توجه به نکات فردی و شرایط پزشکی هر فرد تنظیم شود.
با افزایش سطح سروتونین، این داروها می‌توانند بهبود در کیفیت زندگی فردی که با مشکلاتی مانند افسردگی یا OCD روبرو است، ایجاد کنند. اما لازم به ذکر است که درمان با داروهای SSRI به تنهایی کافی نیست و معمولاً با روش‌های معمول درمانی مانند مشاوره روانشناختی و تکنیک‌های رفتار درمانی همراه می‌شود تا نتایج بهتری حاصل شود.
تاکنون، عملکرد دقیق داروهای SSRI در کاهش علائم بیماری وسواس شمارش هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که این داروها می‌توانند در این خصوص مؤثر باشند. بسیاری از داروهای SSRI که توسط FDA (مرکز غذا و داروی آمریکا) برای درمان وسواس شمارش تایید شده‌اند عبارتند از:
- فلووکسامین
- فلوکستین
- کلومیپرامین
- پاروکستین
- سرترالین
تصمیم در مورد استفاده از داروها برای کمک به کنترل علائم OCD به طور مستقیم به وضعیت هر فرد و تجربیاتش بستگی دارد. برای این که تصمیمی بهتر بگیرید، بهتر است با متخصص روانپزشک یا پزشک خود مشورت کنید و نقاط قوت و ضعف هر گزینه را مورد بررسی و توجه قرار دهید. در نهایت، تصمیم نهایی در مورد نحوه درمان بهترین به‌روزرسانی به طور دقیق برای شما خواهد بود.
نتیجه گیری
شمارش اجباری اعداد، همانند هر اجبار دیگر مرتبط با اختلال وسواسی-اجباری (OCD)، می‌تواند منجر به ناراحتی و اختلال جدی در زندگی فرد شود. اگر متوجه شدید که عادت شمارش اعداد، شما را از زندگی به طور کامل باز می‌دارد، باید بدون تاخیر به دنبال مشاوره و درمان حرفه‌ای با یک متخصص در این زمینه بگردید.
این نوع اجبارها ممکن است زمان و انرژی زیادی از شما بگیرد و ممکن است به طور قابل توجهی به کیفیت زندگی شما آسیب بزند. از طرفی، درمان موثر و مناسب این اختلال می‌تواند به شما کمک کند تا از این الگوی رفتاری مخرب خارج شوید و بهبود یابید.
بهترین راه برای مقابله با این مشکل، مشاوره حرفه‌ای است. متخصصان در این حوزه مجهز به ابزارها و روش‌های مناسب برای شناسایی و درمان OCD هستند و می‌توانند به شما راهنمایی کنند تا با این مشکل مواجه شوید و زندگی‌تان را به حالت عادی بازگردانید.
