برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
اسپاسم منتشر مری (به انگلیسی: Diffuse Esophageal Spasm) که به آن مری فندق‌شکن (Nutcracker Esophagus) نیز می‌گویند، یکی از عوامل اصلی بروز درد در ناحیه قفسه سینه به شمار می‌آید. در حالت عادی، عضلات مری با انجام انقباضات منظم و پریستالتیک، غذا را به سمت معده هدایت می‌کنند. اما گاهی اوقات این حرکات طبیعی دچار اختلال می‌شوند، که منجر به بروز بیماری‌های حرکتی مری می‌گردد.
این وضعیت می‌تواند موجب درد شدید و ناگهانی در قفسه سینه شود که اغلب با دردهای قلبی اشتباه گرفته می‌شود. اسپاسم منتشر مری، با انقباضات شدید و غیرمعمول عضلات مری همراه است که به جای حرکت یکنواخت و منظم، به شکل بی‌نظم و پراکنده انجام می‌شود و عملکرد طبیعی مری را مختل می‌کند. این بیماری می‌تواند علاوه بر درد، مشکلاتی در بلع و احساس گیر کردن غذا در مری نیز ایجاد کند.
در این ویژه‌نامه از مجله علمی برنا اندیشان، ما به جهان پنهان و پیچیده‌ی “اسپاسم منتشر مری” قدم می‌گذاریم. این موضوع نه تنها پزشکان و محققان، بلکه کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تری از اختلالات بدن انسان هستند، را به خود جذب کرده است.
پس با ما همراه شوید و در این سفر دانشی تا انتهای مقاله به همراه برنا اندیشان، غواصی کنید در اعماق مکانیزم‌های پنهان بدن انسان که چگونه می‌تواند به شکلی ناگهانی دستخوش تغییر شود. این مقاله نه تنها اطلاعاتی عمیق ارائه می‌دهد، بلکه به شما امکان می‌دهد دیدگاه‌تان را نسبت به بدن خود و نحوه مواجهه با اختلالات آن عمیقاً تغییر دهید.
علت اسپاسم منتشر مری چیست؟
اسپاسم منتشر مری که به دلیل انقباضات غیر طبیعی عضلات مری همراه با شل شدن طبیعی اسفنکتر تحتانی مری (LES) رخ می‌دهد، موجب می‌شود که قسمت‌های مختلف مری به طور همزمان و با شدت بالایی منقبض شوند. این انقباضات نه تنها غذا را به سمت معده هدایت نمی‌کنند بلکه باعث گیر افتادن مواد غذایی، دشواری در بلع (دیسفاژی) و درد قفسه سینه می‌شوند. علت دقیق بروز اسپاسم مری یا DES هنوز به طور کامل شناخته نشده است.
پیشنهاد می‌شود به کارگاه جامع پزشکی هیپرپاراتیروئیدی مراجعه فرمایید. طبق مطالعات مانومتری با قدرت تفکیک بالا، بیشترین توافق بر این است که اسپاسم مری ناشی از ایجاد انقباضات غیرطبیعی در بخش انتهایی مری است که با مدت زمان نهفتگی کوتاه نسبت به زمان انقباض حلق همراه است.
این اختلال عملکردی نشان‌دهنده بروز اختلال در نورون‌های شبکه میانتریک مهارکننده است. این شبکه نورونی مسئول تنظیم انقباضات و حرکات عضلات مری است و هر گونه نقص در عملکرد آن می‌تواند منجر به بروز اسپاسم مری شود. این اختلال باعث می‌شود که انقباضات مری به صورت همزمان و غیر هماهنگ رخ دهند و عملکرد طبیعی مری در انتقال غذا به معده مختل گردد.
مری فندق‌شکن چیست؟
مری فندق‌شکن در واقع همان اسپاسم منتشر مری (DES) است که به دلیل فشار بسیار بالای انقباضات مری به این نام شناخته می‌شود. در این حالت، عضلات مری چنان قوی و شدید منقبض می‌شوند که این فشار بالا به اندازه‌ای است که می‌تواند حتی فندق را نیز بشکند.
این وضعیت ناشی از انقباضات بسیار قوی و غیرطبیعی عضلات مری است که نه تنها به عملکرد طبیعی مری در انتقال غذا به معده کمک نمی‌کند، بلکه باعث درد شدید در ناحیه قفسه سینه و مشکلات جدی در بلع می‌شود. مری فندق‌شکن به این دلیل نام‌گذاری شده که شدت انقباضات مری در این حالت بسیار فراتر از حد معمول است و می‌تواند فشار بسیار بالایی را ایجاد کند.
روش‌های تشخیص اسپاسم منتشر مری یا مری فندق‌شکن
برای تشخیص بیماری اسپاسم منتشر مری یا مری فندق‌شکن، ابتدا باید شرح حال کاملی از بیمار گرفته شود. این شامل پرسش از بیمار درباره علائم رایجی همچون درد قفسه سینه، احساس گیر افتادن غذا در مری، دیسفاژی (دشواری در بلع)، و سوزش سر دل است. پس از جمع‌آوری این اطلاعات اولیه، پزشک به سراغ انجام تست‌های تشخیصی می‌رود.
این تست‌ها شامل مانومتری مری، که فشار و الگوی انقباضات عضلات مری را اندازه‌گیری می‌کند، و اندوسکوپی، که با استفاده از یک دوربین کوچک داخل مری، وضعیت داخلی آن را بررسی می‌کند، می‌باشد. در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند بلع باریم نیز انجام شود، که در آن بیمار ماده کنتراست‌زای باریم را می‌بلعد تا با کمک اشعه ایکس، تصاویر دقیق‌تری از عملکرد مری به دست آید. این مجموعه از تست‌ها و بررسی‌ها به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیقی از وضعیت مری و نوع اسپاسم ارائه دهد و بر اساس آن، برنامه درمانی مناسبی برای بیمار تدوین کند.
رادیوگرافی با بلع باریم
در رادیوگرافی با بلع باریم، یکی از مشخصه‌های بارز بیماری اسپاسم منتشر مری (DES) شکل خاصی به نام “مری چوب‌پنبه‌بازکن” (Corkscrew Esophagus) است. با این حال، در بسیاری از موارد، آشالازی، به‌ویژه نوع اسپاستیک آن، نیز ممکن است نمای مشابهی در رادیوگرافی نشان دهد.
بنابراین، از لحاظ رادیوگرافی، وجود ویژگی‌های زیر می‌تواند به تشخیص اسپاسم منتشر مری (DES) کمک کند:
1. مری چوب‌پنبه‌بازکن (Corkscrew Esophagus): ظاهر مارپیچی و پیچ‌خورده مری.
2. مری دانه تسبیحی: ظاهر دانه‌دانه و پیوسته‌ای در امتداد مری.
3. دیورتیکول کاذب: جیب‌های کوچک و بیرون‌زدگی‌های غیرطبیعی در دیواره مری.
4. حلقوی شدن: شکل‌گیری حلقه‌های غیرعادی در مری.
این ویژگی‌های رادیوگرافی به پزشکان کمک می‌کنند تا بتوانند به تشخیص دقیق‌تری از اسپاسم منتشر مری برسند و آن را از سایر اختلالات مشابه مانند آشالازی تمییز دهند.
مانومتری یا سنجش فشار مری
از نظر مانومتری، مجموعه‌ای از یافته‌ها می‌تواند به تشخیص اسپاسم منتشر مری (DES) کمک کند. این یافته‌ها شامل انقباضات نامنظم عضلات مری، انقباضات خودبخودی و مکرر، و یا انقباضات شدید و طولانی‌مدت است که در این بیماران مشاهده می‌شود.
در مانومتری، فشارهای داخل مری در طول انقباضات عضلانی اندازه‌گیری می‌شود و الگوهای خاصی از این انقباضات به دست می‌آید که به تشخیص بیماری کمک می‌کند. انقباضات نامنظم به این معنی است که عضلات مری به طور هماهنگ عمل نمی‌کنند و به جای ایجاد حرکت یکنواخت و موج‌مانند، به شکل پراکنده و ناهماهنگ منقبض می‌شوند.
انقباضات خودبخودی و مکرر نشان‌دهنده فعالیت غیرطبیعی و بیش‌فعال عضلات مری است که بدون تحریک غذا رخ می‌دهد. همچنین، انقباضات شدید و طولانی‌مدت که بیش از حد معمول طول می‌کشند و فشار بالایی ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث درد و دشواری در بلع شوند.
این الگوهای خاص در مانومتری به پزشکان کمک می‌کند تا اسپاسم منتشر مری را تشخیص دهند و از دیگر اختلالات مشابه تفکیک کنند.
آندوسکوپی مری
آندوسکوپی یکی از روش‌های مهم تشخیصی است که برای بررسی و شناسایی ضایعات التهابی و ساختاری در مری استفاده می‌شود، ضایعاتی که می‌توانند منجر به درد قفسه سینه شوند. با استفاده از آندوسکوپی، پزشک می‌تواند مستقیماً داخل مری را مشاهده کرده و هرگونه التهاب، زخم، تنگی، یا ناهنجاری‌های ساختاری دیگر را تشخیص دهد.
باید توجه داشت که اسپاسم منتشر مری (DES) نسبت به آشالازی کمتر شایع است. در حالی که آشالازی به عنوان یک اختلال حرکتی مری بیشتر شناخته شده و تشخیص داده می‌شود، اسپاسم منتشر مری با شیوع کمتری بروز می‌کند. آندوسکوپی به پزشکان این امکان را می‌دهد که علاوه بر تشخیص دقیق‌تر، نوع و شدت هرگونه ضایعه را نیز مشخص کنند و بر اساس آن، برنامه درمانی مناسبی برای بیمار تعیین نمایند.
علائم اسپاسم منتشر مری چیست؟
مری فندق‌شکن زمانی رخ می‌دهد که عضلات مری بیش از حد منقبض می‌شوند. در بیش از نیمی از موارد، این مشکل ناشی از رفلاکس اسیدی معده است.
درد قفسه سینه ناشی از اسپاسم عضلات مری بسیار شبیه به دردهای قلبی است. علائمی که به نفع دردهای ناشی از مری هستند عبارتند از:
- درد غیر فعالیتی: دردی که با ورزش و فعالیت‌های شدید ارتباطی ندارد، نشان‌دهنده گرفتگی عضلات مری است.
- درد طولانی مدت قفسه سینه: این نوع درد معمولاً به دلایل گوارشی ایجاد می‌شود.
- دردهای مختل‌کننده خواب: دردهایی که بیمار را شب‌ها از خواب بیدار می‌کنند، اغلب در بیماری‌های گوارشی و مری دیده می‌شوند.
- درد قفسه سینه مرتبط با غذا: دردی که با صرف غذا بروز می‌کند و با مصرف ضداسید بهبود می‌یابد، اغلب با سوزش سردل، دیسفاژی (دشواری در بلع)، یا رگورژیتاسیون (بازگشت مواد غذایی به دهان) همراه است.
با این حال، تمامی این علائم می‌توانند با دردهای قلبی مشترک باشند، بنابراین در بیمارانی که این علائم را دارند، ابتدا باید به مسائل قلبی توجه کرد.
علاوه بر این، حتی در بیماری‌های مری، درد قفسه سینه و دیسفاژی می‌توانند از مشخصات ازوفاژیت عفونی یا پپتیک باشند. تنها پس از ارزیابی و درمان (یا رد) این اختلالات شایع‌تر، باید تشخیص مری فندق‌شکن یا اسپاسم منتشر مری مطرح شود.
تشخیص اسپاسم مری چگونه انجام می‌شود؟
اگرچه معیارهای تشخیص اسپاسم منتشر مری (DES) همچنان مورد بحث است، اما این بیماری عمدتاً با استفاده از مانومتری تشخیص داده می‌شود. مانومتری یک روش دقیق برای اندازه‌گیری فشار و الگوهای انقباضی در عضلات مری است.
در مانومتری، برای ارزیابی درد قفسه سینه و دیسفاژی، معمولاً یافته‌های خفیفی گزارش می‌شود. این یافته‌ها شامل پریستالسیس با فشار بالا یا پایین و افزایش فشار اسفنکتر تحتانی مری (LES) است. اما این یافته‌ها به تنهایی برای تشخیص قطعی اسپاسم منتشر مری کافی نیستند.
برای تشخیص دقیق‌تر، باید به مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌های بالینی همراه با نتایج مانومتری توجه کرد. مثلاً انقباضات نامنظم، انقباضات خودبخودی و مکرر، و یا انقباضات شدید و طولانی‌مدت می‌توانند به تشخیص کمک کنند. همچنین، ترکیب نتایج مانومتری با نتایج سایر تست‌های تشخیصی مانند آندوسکوپی و رادیوگرافی با بلع باریم می‌تواند تصویر کاملی از وضعیت مری بیمار ارائه دهد و به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
بنابراین، تشخیص اسپاسم منتشر مری نیازمند بررسی جامع و دقیق است که شامل جمع‌آوری تاریخچه پزشکی کامل بیمار، انجام تست‌های مختلف و تحلیل نتایج به‌دست‌آمده می‌باشد.
درمان اسپاسم منتشر مری
درمان اسپاسم مری شامل رویکردهای دارویی و در موارد نادر، جراحی است. درمان دارویی ممکن است شامل نیترات‌ها، مسدودکننده‌های کانال کلسیمی، هیدرالازین، بوتاکس و داروهای ضد اضطراب باشد، که از بین آنها داروهای ضد اضطراب بیشترین اثربخشی را نشان داده‌اند.
در شرایط شدید مانند کاهش وزن قابل توجه یا درد غیرقابل تحمل، جراحی به صورت میوتومی طولی یا برداشتن مری ممکن است لازم شود. علاوه بر این، مدیریت همزمان اختلالات مرتبط مانند ریفلاکس معده به مری (GERD)، اضطراب و افسردگی، و علائم سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نیز ضروری است تا به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
درمان دارویی
درمان دارویی برای اسپاسم مری شامل چندین گزینه است که پاسخ به هر یک از آنها در بیماران متفاوت است. این داروها عبارتند از:
- نیترات‌ها: داروهایی که به شل کردن عضلات مری و کاهش فشار آنها کمک می‌کنند.
- مسدودکننده‌های کانال کلسیمی: این داروها نیز به شل کردن عضلات و کاهش فشار کمک می‌کنند.
- هیدرالازین: دارویی که باعث گشاد شدن عروق و کاهش فشار در عضلات مری می‌شود.
- سم بوتولینوم (بوتاکس): تزریق بوتولینوم توکسین (بوتاکس) به عضلات مری می‌تواند انقباضات غیرطبیعی را کاهش دهد.
- داروهای ضد اضطراب: این داروها با کاهش استرس و اضطراب می‌توانند به کاهش علائم اسپاسم مری کمک کنند.
پیشنهاد می‌شود به کارگاه پزشکی بیماری های پانکراس مراجعه فرمایید. در میان این گزینه‌ها، داروهای ضد اضطراب بیشترین اثربخشی را نشان داده‌اند. این داروها با کاهش تنش عصبی و استرس، که می‌تواند عامل مهمی در بروز اسپاسم مری باشد، به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کنند.
درمان دارویی باید تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط خاص هر بیمار تنظیم شود. اغلب، ترکیبی از داروها و تغییرات در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی مناسب و کاهش استرس، به بهترین نتایج منجر می‌شود.
درمان جراحی
درمان جراحی برای اسپاسم منتشر مری به صورت میوتومی طولی مری یا حتی برداشتن کامل مری، تنها در موارد بسیار نادر و در شرایط کاهش وزن شدید یا درد غیرقابل تحمل توصیه می‌شود. این روش‌های جراحی برای بیمارانی که به درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اند و کیفیت زندگی‌شان به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است، در نظر گرفته می‌شوند.
مسائل همزمان با اسپاسم مری
ریفلاکس معده به مری (GERD) و اختلالات روان‌پزشکی، به ویژه اضطراب و افسردگی، در میان این بیماران شایع است. کاهش آستانه درک درد احشایی و علائم سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نیز در بیش از نیمی از این بیماران مشاهده می‌شود. بنابراین، درمان باید جامع و چندجانبه باشد.
رویکرد جامع درمان
برای درمان بیماران مبتلا به اسپاسم منتشر مری، تمرکز بر درمان اختلالات شایع‌تر مری مانند ریفلاکس معده به مری (GERD) و همچنین مدیریت اختلالات روان‌پزشکی مانند افسردگی و اضطراب ضروری است. این رویکرد جامع به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند و می‌تواند به کاهش علائم مرتبط با اسپاسم مری نیز منجر شود.
درمان اسپاسم منتشر مری نیازمند رویکردی ترکیبی از درمان‌های دارویی و در موارد نادر، جراحی است. توجه به مسائل روان‌پزشکی و دیگر اختلالات همزمان نیز برای بهبود کامل و کیفیت زندگی بیماران ضروری است.
نتیجه‌گیری
اسپاسم منتشر مری، با نام‌های فریبنده‌ای مانند مری فندق‌شکن یا چوب پنبه‌بازکن، نه تنها بیان‌گر طبیعت پیچیده این اختلال است بلکه تصویری از چالش‌های درمانی آن را نیز ارائه می‌دهد. این بیماری، که با انقباضات شدید و ناهماهنگ عضلات مری مشخص می‌شود، می‌تواند علائمی دلهره‌آور شبیه به حملات قلبی را ایجاد کند. درمان‌های متنوع از جمله داروهای ضد اضطراب و بوتاکس مری تا جراحی‌های پیشرفته، همگی نشان از تلاش پزشکی برای کنترل و بهبود این حالت دارند.
تشخیص و درمان به موقع اسپاسم منتشر مری می‌تواند تفاوت عمده‌ای در کیفیت زندگی فرد ایجاد کند. افزایش آگاهی نسبت به این بیماری و درک عمیق‌تر از پیچیدگی‌های آن می‌تواند به افراد کمک کند تا با شناسایی بهتر علائم و یافتن راه‌های مؤثرتر برای مدیریت آن، به زندگی نرمال‌تر و آرام‌تری دست یابند. هر گام کوچک در جهت درمان و مدیریت این بیماری، می‌تواند گامی بزرگ در راه بازگرداندن آرامش و سلامتی به زندگی فرد باشد. اسپاسم منتشر مری نه تنها یک چالش پزشکی است بلکه فرصتی برای نوآوری و پیشرفت در درمان‌های گوارشی به شمار می‌رود.
