برنا اندیشان | مرجع تخصصی بهترین پکیج های آموزشی
درمان وجودی یکی از روش های رواندرمانی است که برای انجام مشاوره از فلسفه کمک می گیرد. درمان وجودی صرفا بر روی غرایز سرکوب شده، تاثیر اتفاقات ناگوار گذشته و تعارضات درونی که در روانکاوی و روان تحلیلی مورد بررسی قرار می گیرد تاکید نمی کند.
در واقع این رویکرد درمانی نحوه مواجهه ی فرد با اصل وجود هستی را مورد تحلیل قرار می دهد. به این صورت که به مراجع کمک می شود تا ظرفیت های وجودی فرد را به حداقل برساند و در مقابل میزان آگاهی و درک او را افزایش می دهد. این کار باعث می شود تا مشکلات روانی فرد مانند اضطراب و سایر بیماری های روانی اش کاهش پیدا کند.
شایان ذکر است که درمان وجودی برای تمام افراد به یک صورت جواب نمی دهد و اگر شما به دنبال روش مناسب درمانی هستید باید به یک روانشناس متخصص مراجعه نمایید.
در این قسمت از مجله علمی برنا اندیشان تصمیم داریم تا مقاله ای جامع در خصوص درمان وجودی را در اختیار شما علاقه مندان به علم روانشناسی و فلسفه قرار دهیم تا بتوانید با ابعاد مختلف این روش درمانی آشنا شوید.
آشنایی با درمان وجودی و رویکرد وجود گرایی
فرایند شکل گیری درمان وجودی مربوط به نسل بعد از جنگ جهانی دوم است که به انسان ها کمک کرد تا بتوانند برای زندگی شان معنایی پیدا کنند. در ابتدا این رویکرد صرفا به عنوان یک فلسفه شناخته می شد و بعد از مدتی به موضوعاتی مانند زندگی و مرگ نگاه ویژه ای داشته است. برای آشنایی بیشتر به پکیج عشق و تنهایی در مکتب اگزیستانسیالیسم مراجعه نمایید.
اولین فردی که بر روی ماهیت درمان وجودی تاکید کرده است لودویگ بینزوانگر (Ludwig Binswanger) نام دارد که یک متخصص بهداشت روان است و دیدگاه او پدیدارشناسانه بوده است. یکی دیگر از افرادی که در زمینه وجودگرایی فعالیت نموده است وانگر نام دارد که تحت تاثیر فیلسوف دانمارکی به نام سورن کی‌یرکگور (søren kierkeɡaard) بوده است.
فرد دیگری با نام مدارد باس (Medard Boss) دومین پیشگام بانفوذ درمان وجودی بوده است و سپس رولو می از دیگر افراد مشهوری است که به عنوان درمانگر وجودی در ایالات متحده آمریکا شناخته می شود. کتاب های رولو می با عنوان های معنی اضطراب، وجود، عشق و اراده، کشف هستی جز پرفروش ترین کتاب های درمان وجودی بوده است.
درمان وجودی بر چه موضوعی تمرکز می کند؟
به طور کلی تاکید و تمرکز درمان وجودی بر روی اراده آزاد، خودمختاری و جستجو برای یافتن معنا در زندگی است. یعنی وجودگرایی به جای آنکه به نشانه ها بپردازد بر روی خود فرد تمرکز دارد.همچنین پیشنهاد می شود تا به مجموعه آموزش مکتب اگزیستانسیالیسم و اندیشه های آن مراجعه کنید.
به عبارت دیگر درمان وجودی همواره سعی دارد تا به انسان ها کمک کند که بتوانند ظرفیت های خودشان را افزایش دهند و در زندگی شان انتخاب های منطقی و خوبی داشته باشند.
مواردی که درمان وجودی بر روی آنها تاکید می کند :
- تمام افراد به طور نسبی با مهارت خودشناسی آشنا هستند.
- افراد هویت های مخصوص به خود را دارند که از طریق ارتباط با دیگران آن ها را آشکار می کنند.
- لازم است افراد همواره به خلق خود توجه کنند، زیرا که معنای زندگی همواره در حال تغییر است.
- اضطراب بخش انکار نشدنی زندگی انسان است.
درمان وجودی چه مشکلاتی را درمان می کند؟
همانطور که بیان شد رویکرد وجودگرایی به مراجع کمک می کند تا بتواند درک و آگاهی اش را افزایش دهد. درمانگران وجود گرا با استفاده از تکنیک های درمانی مربوط به درمان وجودی تلاش می کنند تا نشانه های مربوط به بیماری هایی مانند اضطراب زیاد، خشم و عصبانیت، بی تفاوتی، پوچی، تنهایی، اعتیاد، خجالت، گناه، خشونت، بیگانگی، نا امیدی و رنجش را در افراد کاهش دهد. در واقع این روش درمانی به انسان ها کمک می کند تا بتوانند تجربیات خودشان را افزایش دهند و در عشق، تعهد، قدرت، روابط، خلاقیت، معنویت، اصالت، خودشکوفایی و اراده به انعطاف پذیری دست یابند. همچنین پیشنهاد می شود تا به کارگاه عشق از منظر اگزیستانسیالیسم مراجعه فرمایید.
در زمان روان درمانی وجودی چه انتظاراتی برآورده می شود؟
به یاد داشته باشید که در درمان وجودی از طیف های مختلف درمانی استفاده می شود. اما تمرکز اصلی بر روی وظایف و آزادی انسان ها است. در واقع درمانگر وجودی به شما کمک می کند تا بتوانید بر روی تمامی اضطراب ها و تنش های روانی زندگی غلبه کنید و از طریق قدرت تفکر و مقابله با افکار منفی تمامی فشارهای اجتماعی را کاهش دهید. شایان ذکر است که در درمان وجود گرایی به فرد کمک می شود تا نیروی عشق، خلاقیت، اراده و اصالت خود را پرورش دهد و در این مسیر فرد قادر است تا از نیروهای درونی خویش به خوبی استفاده کند.
به عنوان مثال برای درمان اعتیاد با استفاده از درمان وجودی، درمانگر به فرد کمک می کند تا بتواند با اضطراب حاصل از مصرف سو مواد مخدر روبرو شود و از طریق هدایت شما به سمت خودشناسی قادر هستید تا وظایف خودتان را در این زمینه بشناسید و برخوردی مسئولانه داشته باشید. به عبارت دیگر فرد به خوبی مسئولیت پذیری را یاد می گیرد و به جای آنکه به مدام به حوادث بیرونی بپردازد بر روی رفتار و افکار خودش تمرکز می کند.
آشنایی با فرایند درمان وجودی
در ادامه با گروه برنا اندیشان همراه باشید تا شما را با فرایند جلسات درمان وجود گرایی آشنا کنیم.
- برقراری ارتباط مراجع با درمانگر و نوع درمان
- بررسی مشکل و مشخص کردن اهداف درمانی
- ارزیابی ریشه و دلیل عمقی مشکل ایجاد شده
- افزایش تعهد مراجع نسبت به ادامه دادن درمان و توجه به خواسته های درونی
- تقویت اصالت و خلوص در مراجع
نظریه شخصیت درمان وجودی
افرادی که به درمان وجودی باور دارند شکل گیری شخصیت را ثابت نمی دانند و معتقدند که با صفات مخصوصی مشخص نمی شود. به عبارت دیگر وجود جلوه ای از بودن در دنیای واقعیت است. وجودگرایان اعتقادی به جدایی و دوگانگی ذهن و بدن ندارند و بیان می کنند که چنین مفاهیمی صرفا توسط خود انسان ساخته می شود. برای آموزش بیشتر به کارگاه روان درمانی اگزیستانسیال مراجعه نمایید.
به عبارت دیگر افراد معتقد به وجود گرایی بر این باورند دنیایی که انسان ها با آن در رابطه هستند صرفا حاصل برداشت خود آنها است. این رابطه در ۳ سطح قابل ارزیابی است که عبارت است از بودن برای خویشتن، بودن با دیگران و بودن در طبیعت.
بودن برای خویشتن
در واقع بودن برای خویشتن هدفش آن است که انسان به نوعی زندگی آگاهانه و سالم دست یابد، اما این موضوع موجب می شود تا اشتغال ذهنی زیادی برای فرد ایجاد شود.
بودن با دیگران
این که افراد همواره دیگران را مورد قضاوت قرار می دهند موجب می شود تا دیگران دچار ترس و هراس شوند و به همین دلیل از یکدیگر فرار می کنند. چنین ترسی باعث می شود تا افراد در موقعیت های مختلف همواره سکوت کنند تا دیگران آنها را مورد ارزیابی قرار ندهند و یا به گونه ای ناشایست با آنها برخورد نشود. در واقع آنها سکوت می کنند تا خودشان را خوب و عالی به دیگران نشان دهند و دیگرانی که مدام تمام افراد را قضاوت می کنند کاری به آنها نداشته باشند. همچنین می توانید به کارگاه روانشناسی آموزش نظریه های مشاوره مراجعه نمایید.
بودن در طبیعت
این مورد در واقع به رابطه انسان و طبیعت مربوط می شود و بسیار مهم است که انسان تا چه حد قادر است با طبیعت رابطه خوبی برقرار کند.
با توجه به مواردی که گفته شد، درمانگر وجودگرا بر این باورند که انسان باید در این ۳ موضوع بهترین رابطه را برقرار نمایند تا بتوانند از زندگی خوبی برخوردار باشند.
اصیل بودن در رویکرد وجودی
در حقیقت وجود اصیل یعنی انسان بتواند رابطه ای سالم با طبیعت، دیگران و خودش داشته باشد. در واقع رفتار گشودگی با دنیا یعنی فرد هیچ چیزی را از خودش پنهان نمی کند و در رابطه با دیگران دارای نوعی آزادی خودانگیخته است. در این حالت فرد هیچ چیزی را از خود برملا نمی کند که با آن مخالف باشد. شایان ذکر است که وجود اصیل در هر ۳ سطح هستی هیچ تعارضی ندارد و به صورت متصل و یکپارچه عمل می کند. برای مطالعه بیشتر به مقاله مروری بر معنا درمانی ویکتور فرانکل مراجعه فرمایید.
اولین منبع اضطراب در درمان وجودی
زمانی که انسان در فکر فرو می رود می داند که روزی باید از این دنیا برود و این که بعد از مرگ چه چیزی در انتظار اوست موجب می شود تا نوعی اضطراب در او ایجاد شود. به عبارت دیگر آگاهی از مرگ در انسان ها اضطراب وجود ایجاد می کند. در این زمینه وجودگرایان بیان می کنند که بیشتر مشکلات روانی انسان ها به دلیل روبرو شدن آنها با جلوه های نیستی و مرگ است که در نهایت دچار اضطراب وجود می شود.
فاعل بودن در درمان وجودی
درمان وجودی همواره بر این عقیده است که باید به صورت عملگرایانه باشیم. یعنی برای هر فعلی باید انتخابی وجود داشته باشد که آن انتخاب نیز به صورت آگاهانه انتخاب شود و در این بین موضوع مسئولیت مطرح می شود که در نهایت برای انسان نوعی اضطراب ایجاد می کند. یعنی زمانی که انسان متوجه می شود او فردی آزاد است که می تواند هر انتخابی برای خودش داشته باشد و در مقابل تمام انتخاب هایش مسئول است گرفتار نوعی اضطراب می شود. همچنین می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به کارگاه آموزش ایجاد معنا در زندگی مراجعه نمایید.
ریشه های اضطراب در درمان وجودی
از طرف دیگر موضوعی که می تواند در انسان اضطراب ایجاد نماید تهدید به بی معنا بودن زندگی است. چنین اضطرابی انسان را وا می دارد تا برای معنادهی به زندگی خویش کارهای مختلفی را انجام دهد. به یاد داشته باشید که اگر شما در زندگی تان هیچ گونه معنایی نداشته باشید نمی توانید به درستی تصمیم گیری کنید و در نتیجه گرفتار انزوا و تنهایی می شوید و همین موضوع تنهایی در انسان اضطراب ایجاد می کند.
نظریه آسیب شناسی درمان وجودی
- اساس آسیب روانی دروغ گفتن است.
- انسان از طریق دروغگویی از نیستی فرار می کند تا اضطراب وجودی را تجربه نکند.
- در واقع انسان ۲ انتخاب دارد یا گرفتار اضطراب شود و یا دروغ بگوید.
- اگر دروغ بگویید گرفتار اضطراب روان رنجوری خواهید شد.
- اضطراب روان رنجور پاسخ بدلی به هستی است ولی اضطراب وجودی پاسخی صادقانه به نیستی است.
- اضطراب روان رنجور باعث می شود تا در مسیر اضطراب قدم برداریم.
- نشانه های آسیب روانی به این معناست که خودمان را مفعول کرده ایم.
- آسیب روانی به یکی از سطوح وجودی باعث آسیب به سایر سطوح می شود.
- عمل دروغگویی در هر سطح وجودی رخ می دهد.
- شایع ترین سطح دروغگویی به دیگران است که هدف آن ایجاد تصویری غلط از خودمان در ذهن دیگران است.
- زمانی که انسان دروغ می گوید در واقع قصدمندی خودش را از دست می دهد و نمی تواند به هویت سالمی دست یابد.
نظریه فرایندهای درمان وجودی
شایان ذکر است که دروغ گفتن منبع آسیب روانی است و تنها راه حل رفع مشکلات برطرف کردن نشانه ها است. بنابراین هدف درمان وجودی اصالت و اصیل بودن است. افزایش آگاهی به انسان کمک می کند تا جنبه های مختلفی از دنیا و خودش را بشناسد که همواره به وسیله دروغ گفتن از آنها غافل بوده است.
همچنین لازم به ذکر است که در رویکرد وجودی به فنون هیچ اهمیتی داده نمی شود، زیرا این کار موجب مفعول کردن انسان می شود. از این رو بین درمانگر و درمانجو باید یک رابطه اصیل ایجاد شود تا بتوانیم مسیر درمان را به درستی طی کنیم. همچنین پیشنهاد می شود تا به کارگاه آموزش معنادرمانی و لوگوتراپی مراجعه نمایید.
نکات مهم درمان وجودی
- نیستی زمینه است که شکل هستی در برابر آن آفریده می شود.
- بی معنایی زمینه ای است که معنی را می توان در برابر آن درک کرد.
- شکل هستی ما هوشیار، انتخاب شده و آزاد است.
- ما در زندگی روزمره خود هستی را به صورت فاعل بودن خود تجربه می کنیم که به موجب آن فاعل یا عامل فعال در هدایت کردن زندگی خویش هستیم. زمانی که به صورت مفعول باشیم موضوع نیستی را تجربه می کنیم که به موجب آن تنها مفعول هایی هستیم که به وسیله نیروهای غیر ارادی خود هدایت می شویم.
- ما به عنوان فاعلی هشیار، انتخاب کننده و گشوده فقط از طریق مواجه شدن با اضطراب وجودی و جان به در بردن از آن می توانیم معنا یابیم.
- اجتناب کردن از اضطراب وجودی به معنی اجتناب ورزیدن از نیستی در شکل های مختلف آن است.
- اجتناب کردن از انتخاب و اضطراب به معنی آن است که نتوانسته ایم فاعل انتخاب کننده باشیم.
- هستی اصیل فقط در زمان حال وجود دارد.
- فرایند درمان وجودی مبتنی بر بالا بردن آگاهی و بینش است.
- درمان وجودی در گروه درمانی و درمان انفرادی نیز به کار برده می شود.
- درمان وجودی نیز مانند رفتار درمانی، روانکاوی، درمان های شناختی رفتاری، واقعیت درمانی و سایر روش ها یک نوع رویکرد درمانی است.
