اختلال وسواس احتکار چیست؟ علائم بالینی و درمان روانشناختی

در این قسمت از پایگاه دانش برنا اندیشان تصمیم داریم تا در رابطه با یکی از موضوعات مهم و ویژه روانشناسی با عنوان اختلال وسواس احتکار چیست؟ علائم بالینی و درمان روانشناختی با شما علاقه مندان به مطالب روانشناسی و درمان اختلالات روانشناسی گفتگو کنیم.

اختلال وسواس احتکار چیست؟ علائم بالینی و درمان روانشناختی

در این مقاله اختلال وسواس احتکار چیست؟ علائم بالینی و درمان روانشناختی اختلال احتکار مورد بررسی قرار گرفته و سپس به راهکارهای درمانی خواهیم پرداخت،پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

اختلال احتکار

کلمه “احتکار” در ادبیات فارسی به معنای جمع آوری و نگه داری کالا و انبار کردن آن است. افراد مبتلا به اختلال احتکار به صورت افراطی به جمع آوری وسایل و لوازم اقدام می کنند، ممکن است از هر وسیله ای چند تا داشته باشند. این افراد نمی خواهند هیچ کدام از لوازم خود را دور بیندازند حتی اگر کهنه، خراب و بدون استفاده شده باشند. توجه به این نکته ضروری است که وسایلی که این افراد نزد خود نگه می دارند فاقد هرگونه ارزش معنوی برای آنها است و این وسایل را به قصد یادگاری از فردی عزیز نگه نمی دارند. این افراد نه تنها اشیا، بلکه ممکن است حیوانات و یا اطلاعات اینترنتی را نیز احتکار کنند.

اختلال احتکار ، دشواری در دور انداختن چیزهایی است که فرد جزو تعلقات خودش می‌داند و احساس می‌کند نیاز دارد که آنها را نگه دارد. کسی که دچار اختلال احتکار است حتی با فکر اینکه این چیزهای را دور بیندازد، نگران و آزرده خواهد شد. بنابراین چیزهایی را جمع می‌کند که هیچ ارزشی ندارند. احتکار گاهی چنان شلوغی و انباشتگی در محیط زندگی ایجاد می‌کند که در خانه ممکن است فقط راه باریکی برای عبور باقی بماند. معمولا کابینت‌ها، کمدها، میزها، راه پله‌ها و تمام قسمت‌های دیگر پُر از خرت و پرت‌ها و بهم ریختگی است. اگر در داخل فضای خانه، دیگر جایی برای احتکار باقی نمانده باشد، اشیاء ممکن است در قسمت‌های دیگر خانه مانند گاراژ و حیاط و … انباشت شوند. در برخی موارد ممکن است احتکار تاثیر چندانی روی زندگی‌تان نگذارد، اما در مواردی دیگر می‌تواند تاثیر شدیدی روی عملکردهای روزانه‌‌ی شما بگذارد. آنهایی که اختلال احتکار دارند ممکن است آن را به عنوان مشکل نبینند و همین، درمان را سخت‌تر می‌کند. اما اگر فرد بفهمد که رفتارها و زندگی‌اش چگونه می‌تواند متحول شود و زندگی لذت بخش‌تر و مفیدتری خواهد داشت و این را قبول کند، درمان مناسب و جدی می‌تواند به او کمک کند.

این اختلال یکی از شاخه‌های اختلال وسواسی اجباری است. اختلال احتکار می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های جسمی، پایین آمدن کیفیت عملکرد در بخش‌های گوناگون زندگی، فشار مالی و اقتصادی شود. اختلال احتکار بر روی روابط میان فردی به ویژه با اعضای خانواده تاثیر منفی می‌گذارد و فرد را از خانواده و دوستان دور می‌کند.

احتکار چیزها در خانه باعث می‌شود برای کارهایی مانند آشپزی، نظافت، راه رفتن در خانه و حتی خوابیدن، فضای کافی باقی نماند.

رفتار احتکار در سه حالت نباید به عنوان اختلال احتکار تشخیص داده شود:
1) نتیجه آسیب مغزی باشد،
2) در اثر یک اختلال عصبی-رشدی به وجود آمده باشد، یا
3) بعد از دیاگنوز شدن فرد به یک اختلال عصب شناختی (مثلا، آلزایمر) به طور تدریجی شروع شود.

پیشنهاد ویژه : کارگاه درمان اختلالات اضطرابی دکتر شفیعی فرد

دلایل احتکار

دلایل اصلی که باعث می شود مانع دور انداختن اموال شود فایده یا ارزش زیبا شناسی آن ها یا دلبستگی عاطفی عمیق می باشد. ترس از دست دادن اطلاعات مهم هم شایع است. برخی در مورد سرنوشت اموال احساس مسولیت می کنند.

اجناسی که معمولا ذخیره می شوند شامل روزنامه ها، مجله ها، لباس های کهنه، کیف ها، کتاب ها، نامه ها، لوازم دفتری و تقریبا هر جنسی را ذخیره می کنند. ویژگی های دیگر این اختلال عبارتند از دودلی، کمال گرایی، اجتناب، طفره رفتن، مشکل برنامه ریزی و سازمان دادن تکالیف و حواسپرتی.

ذخیره کردن حیوان هم به صورت جمع کردن تعداد زیادی حیوان و عدم توانایی تامین حداقل استاندار های تغذیه، بهداشت و مراقبت دامپزشکی و تاثیر گذاشتن بر شرایط بد حیوانات مشخص می شود.

انگیزه های اختلال وسواس احتکار

برخی از افراد گمان می‌کنند که چیزهایی که گردآوری کرده‌اند بسیار ارزشمند است در حالی که چنین نیست. برخی دیگر انجام چنین رفتاری را از دیگر اعضای خانواده‌شان می‌آموزند. پس اختلال احتکار می‌تواند زمینه‌ی روانشناختی و ژنتیکی داشته باشد.

برخی دیگر از افراد به چیزهایی که گردآوری کرده‌اند دلبستگی دارند و به گفته‌ی خودشان هر کدام از آن‌ها یاد و خاطره‌ای آرامش‌بخش را برایشان یادآوری می‌کند.

کسانی نیز هستند که گمان می‌کنند چیزهایی که گردآوری کرده‌اند در روز مبادا به کارشان خواهد آمد و از آن‌ها بهره‌ می‌برند.

انگیزه‌ احتکار هر چیزی می‌تواند باشد ولی نتیجه‌ی آن یکسان است.

خانه‌ی چنین کسانی بسیار شلوغ است و چیزهایی که گردآوری کرده‌اند را روی هم تلنبار می‌کنند.

یکی از پیامدهای خانوادگی و اجتماعی اختلال احتکار این است که اعضای خانواده به دلیل شرمندگی از شرایط خانه‌شان، در خانه مهمانی نمی‌گیرند.

معیارهای DSM 5 برای اختلال احتکار

A: فرد همیشه به سختی می‌تواند چیزهایی که دارد را دور بریزد یا از آن‌ها جدا شود. فرقی نمی‌کند که آن‌ها با ارزش باشند یا نباشند.

B: دلیل این مشکل این است که فرد احساس می‌کند باید چیزهایی که دارد را برای روز مبادا نگه دارد. از سوی دیگر می‌خواهد از رنج و دیسترس ناشی از دور ریختن آن‌ها خودداری کند.

C: ناتوانی از دور ریختن چیزها، کم‌کم به تعداد آن‌ها می‌افزاید و باعث شلوغ شدن و انباشته شدن آن‌ها در اتاق‌ها و دیگر بخش‌های خانه شود. به ویژه در جاهایی که رفت و آمد و دیگر کارهای روزمره در آن انجام می‌شود. به همین دلیل است که اتاق نشیمن تبدیل به یک انباری بی‌نظم و ترتیب می‌شود. اگر مکان‌های مهم خانه خلوتند برای این است که فرد دیگری آن بخش‌ها را تمیز و مرتب می‌کند.

D: احتکار باعث می‌شود در عملکرد اجتماعی ، شغلی، خانوادگی و دیگر بخش‌های مهم زندگی فرد، رنج و نابسامانی پدید آید.

E: احتکار کردن و انبار کردن به دلیل مشکلات جسمانی و عارضه‌ی پزشکی نباشد. برای نمونه با آسیب مغزی، بیماری قلبی و عروقی و سندروم پریدر – ویلی قابل توجیه نباشد.

F: دلیل احتکار کردن با اختلال دیگری قابل توجیه نباشد. (برای نمونه: احتکار به خاطر وسواس‌های مرتبط با اختلال وسواسی – اجباری ، کاهش انرژی در اختلال افسردگی عمده، دیلوژن‌ها در اسکیزوفرنی یا دیگر اختلالات سایکوتیک ، نقص‌های شناختی در اختلال

سبب شناسی اختلال احتکار

در سبب شناسی این اختلال می توان به ویژگی بارز دودلی در خویشاوندان درجه ی اول افراد مبتلا اشاره کرد. در زندگی افراد مبتلا اغلب وقایع آسیب زا و استرس زا قبل از شروع این اختلال رخ داده است. تحقیقات دوقلویی نشان می دهد که ۵۰ درصد از این رفتار ناشی از عوامل ژنتیکی می باشد.احتکار یک اختلال است که ممکن است به تنهایی و یا به عنوان یک علامت اختلال دیگری بروز کند. افرادی که دچار این اختلال هستند، اختلال شخصیت وسواسی-اجباری (OCPD)، اختلال وسواسی-اجباری (OCD)، اختلال توجه / اختلال بیش فعالی (ADHD) و افسردگی نیز دارند.اختلالات شناختی، باورهای ناسازگارانه و رفتارهای اجتنابی نیز از عوامل دخیل در این اختلال می باشد.

افرادی که دچار مشکلات پردازش و دسته بندی اطلاعات هستند، افرادی که حافظه ضعیف یا مشکل در مهارت های تصمیم گیری دارند، ممکن است بیشتر در معرض تهدید قرار گیرند. ممکن است این اختلال با اضطراب اجتماعی همراه باشد، و آنها ممکن است بر اشیاء تکیه کنند تا نیازهای ذهنی و عاطفی خود را برآورده کنند. اموال آنها حافظه، احساس آسایش، هویت و تکمیل زندگی خود را فراهم می کند. به همین دلیل برای این افراد بسیار سخت است که مواردی را که ممکن است برای دیگران بی فایده به نظر برسد، دور انداخته و یا از بین ببرد.

درمان اختلال احتکار یا انبار کردن

 دارو درمانی
یافته‌های پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تنها یک سوم از بیمارانی که دچار احتکار هستند به دارو درمانی واکنش مثبت نشان می‌دهند. برای دارو درمانی اختلال احتکار از داروهای ضدافسردگی بهره گرفته می‌شود. داروهایی مانند کلومیپرامین، پاروکستین(پاکسیل)، فلووکسامین، سرترالین (زولفت) و سیتالپرام (سلکسا) از خانواده‌ی SSRI ها. این داروها می‌تواند اختلالات وسواسی و اجباری را کنترل کند ولی نمی‌تواند به طور کامل این اختلالات را درمان کند.

درمان شناختی-رفتاری
برخی از روان‌شناسان بر این باورند که بهترین روش برای روان‌درمانی اختلال احتکار، درمان شناختی رفتاری یا همان CBT است. بسیاری از کسانی که به اختلال احتکار دچار بودند با این شیوه بهبود یافته و درمان شدند.

روان درمانی ERP که نوعی روان درمانی شناختی-رفتاری است، روی قرار دادن فرد در معرض محرک ها و ممانعت از پاسخ، تمرکز می کند. به نظر می رسد این نوع درمان بهترین درمان برای اختلال احتکار است. روش دیگر برای درمان این است که به این افراد می آموزند که چگونه به درستی درباره مایملک خود فکر کرده و درباره آن تصمیم بگیرند. گروه‌ درمانی نیز یکی از روش‌هایی است که در بهبود اختلال احتکار موثر است اما باعث درمان کامل نمی‌شود.

معرفی یار مهربان

کتاب اختلال وسواس احتکار

نویسنده: محدثه حسن‌کاریاری

تهیه و تنظیم: میترا نمازی

کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

نوشته قبلی

معرفی سندرم آشیانه خالی و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه روانشناسی

نوشته بعدی

اضطراب امتحان چیست؟ معرفی علائم و راهکارهای مقابله ای از دیدگاه روانشناسی